İslam, özünde bir düşünce ve eylem bütünlüğü sunan, insanın hem iç dünyasında hem de dış dünyasında barış ve adalet arayışını öğütleyen bir dindir. Ancak zamanla İslamın saf mesajı, tarihsel süreçler ve çeşitli kültürel etkilerle şekillenerek, bugün birçok farklı yorumu ve pratiği ortaya çıkarmıştır. Gelenekçi bir bakış açısının öne çıktığı İslam anlayışında, zamanla asıl öğretiler ve pratikler yerine, önceki kuşakların yorumları ve ibadet biçimleri ön plana çıkmıştır. Bu anlayış, Kur'an'ı anlama ve yaşama konusunda bir yanlış anlamayı da beraberinde getirmiştir.
Kur'an, insana sadece ibadet etmesini değil, aynı zamanda düşünmesini, tefekkür etmesini ve dünya hayatında adalet ve barış için çaba göstermesini öğütler. Ancak gelenekçiler, genellikle bu öğretileri dar bir çerçevede, yani sadece belirli ibadetlerin yerine getirilmesi olarak anlarlar. Oysa Kur'an'da, inananlardan yalnızca ibadet etmeleri değil, aynı zamanda düşünmeleri, akıl ve vicdanlarını kullanarak doğruyu aramaları beklenir.
Gelenekçi anlayış, Kur'an'daki "salat" kelimesini ve benzer terimleri yanlış bir şekilde namaz olarak tercüme ederek, bunları sadece belirli bir ibadetle ilişkilendirir. Salat kelimesi, dilsel olarak "dua etmek, Allah'a yönelmek" anlamına gelir ve Kur'an'da pek çok farklı bağlamda kullanılır. Örneğin, İsrâ Suresi 79. Ayette geçen "geceleyin kalk, sana ait nafile olarak onunla (Kur'an'la) namaz kıl" ifadesi, gelenekçi yorumcular tarafından namazla ilişkilendirilse de, aslında burada bahsedilen şey "gece ibadeti"dir ve bu ibadet yalnızca Nebimiz Muhammed'e farz kılınmıştır.
Kur'andaki pek çok ayette, "salat" kelimesi, belirli bir fiziksel ibadetle değil, Allah'a yönelme, dua etme, tefekkür etme gibi daha geniş anlamlarla ilişkilidir. Kur'an'da, doğrudan namaz kelimesi kullanılmaz. Gelenekçi yorumlar ise, bu kelimeyi dar bir şekilde ele alarak, tüm ibadetleri bu tek anlama indirgemiştir. Oysa salat, yalnızca fiziksel bir ibadet değil, zihinsel ve manevi bir yönelimdir. Bu, insanın Allaha olan bağını, günlük yaşamda sürekli bir şekilde hissetmesi gereken bir yönelimdir.
İsrâ Suresi'nin 79. ayetinin bir başka önemli yönü de, gece ibadetinin sadece fiziksel bir uygulama değil, aynı zamanda düşünsel bir aktiviteyi de içerdiğidir. Ayet, Nebimiz Muhammede gece kalkıp dua etmesini, tefekkür etmesini ve ibadetle meşgul olmasını emretmektedir. Buradaki salât ibadeti, namazdan çok daha geniş bir anlam taşır. Dua etmek, Allaha yönelmek, Allahın kudretini düşünmek, evrenin yaratılışını ve insanın bu evrendeki yerini anlamaya çalışmak, gece ibadetinin aslında ana unsurlarındandır.
Kur'andaki gece ibadeti, Nebimiz Muhammed'e farz kılınmış bir ibadettir ve bu ibadet, sadece ona özeldir. Ancak gelenekçi yorumcular, bu özel emri ümmetin geneline yayarak ve salât kelimesine namaz anlamını vererek gece namazını bir sünnet haline getirmişlerdir. Oysa gece ibadeti, sadece fiziksel bir ibadet değil, insanın içsel dünyasında derinleşmesi, düşünmesi ve manevi olgunlaşması için bir fırsattır. Gelenekçi anlayış, bu derinlikten uzaklaşarak, dini yalnızca belirli bir ibadetle tanımlamaktadır.
Kur'an, insana sürekli olarak düşünmeyi, tefekkür etmeyi, dünya hayatına anlam yüklemeyi ve adalet için mücadele etmeyi öğütler. Örneğin, İbrahim Suresi'nin 24-25. ayetlerinde, "Görmedin mi Allah, güzel bir sözü güzel bir ağaca benzetmiştir?" şeklinde bir anlatım yer alır. Burada, insanın doğruyu bulması, güzel düşünmesi ve bu düşüncelerini doğru eylemlerle birleştirmesi gerektiği vurgulanır. Bu, sadece düşünme değil, aynı zamanda dünyada doğruyu bulma ve adaleti sağlama çabasıdır. Ne yazık ki gelenekçiler, bu öğretileri göz ardı ederek, dini yalnızca belirli ritüellerin yerine getirilmesi olarak algılarlar. İslamı bir dizi fiziksel ibadetin yerine getirilmesi olarak görmek, İslamın gerçek anlamını daraltmak anlamına gelir. Kur'anda, düşünme ve akıl kullanma vurgusu sürekli yapılırken, gelenekçi anlayış bu öğretileri yerine getirme noktasında yetersiz kalır.
İslam, bir inanç sisteminden çok daha fazlasıdır. İslam, insanın doğruyu arayışı, akıl kullanarak hayatını yönlendirmesi, adaleti sağlamaya çalışması ve dünya hayatına anlam yüklemesidir. Gelenekçi yorumlar, bu derinlikten uzaklaşıp, İslamı sadece belirli ritüellere indirgemekte ve bu şekilde insanları yanlış bir yola sevk etmektedirler. Gerçek İslamı anlamak için, Kur'anı olduğu gibi anlamak, derinleşmek ve hayatımıza rehber kılmak gerekir. Namazın ve diğer ibadetlerin yanı sıra, İslamın sunduğu tefekkür, cehd ve fikir özgürlüğü öğretilerini de hayatımıza entegre etmeliyiz.
YZ
