Sokrat: Merhaba Meraklý Eþek Arýsý! Düþündüm ve gördüm ki geçen tartýþmamýzda çoðunlukla olumsuz örnekler üzerinde durmuþuz. Halbuki bilime, bilim adamlarýna deðer veren yöneticiler de var. Onlardan da söz etmezsek haksýzlýk yapmýþ oluruz.

Meraklý Eþek Arýsý: Merhaba Sokrat! Bu örnekleri anlatýrsan memnun olurum.

Sokrat: Örnekler senin tarihinle yani Türk tarihiyle ilgili: Osmanlý Ýmparatorluðu padiþahlarýndan Yavuz Sultan Selim’in kaftanýna, Mýsýr seferi sonrasý dönüþünde yanýndaki hocasý Ýbn-i Kemal’in atýnýn ayaðýndan çamur sýçramýþ. Hocasý bu durumdan rahatsýz olup üzülmüþ. Bunun üzerine padiþah, “Hocam üzülmeyiniz. Sizin gibi bir alimin atýnýn ayaðýndan sýçrayan çamur bizim için bir ziynettir” dedikten sonra kaftanýný çýkarýp “Vasiyetimdir, öldüðüm zaman bu kaftaný sandukamýn üzerine sersinler” demiþ.

Meraklý Eþek Arýsý: Padiþahýn bu davranýþý büyük bir alçak gönüllük.

Sokrat: Evet, öyle. Bir diðer örnek ise Fatih Sultan Mehmet’e ait: Fatih Sultan Mehmet, Ýstanbul fethi sonrasý yanýnda hocasý Akþemseddin ile birlikte þehre girince yol boyunca dizilmiþ þehir halký ellerindeki çiçek demetlerini padiþaha sunmak için yaklaþmýþlar. Beyaz sakalý ve duruþuyla Akþemseddin’i padiþah sanan halk, çiçekleri ona sunmaya çalýþýrken, atýný geri çeken Akþemseddin göz ucuyla Fatih Sultan Mehmet’i göstermiþ. Hocasýnýn bu davranýþýný fark eden padiþah, kendisine doðru yürüyenlere, “Gidiniz çiçekleri gene ona veriniz. Sultan Mehmet benim, ama O benim hocamdýr” Demiþ.

Meraklý Eþek Arýsý: Bu da bilgiye ve büyüðe karþý duyulan saygýnýn güzel bir örneði olmuþ. Sokrat, bugün ben de sorgulamada aktif olarak yer almak istiyorum. Sadece dinleyen olmak hoþuma gitmiyor.

Sokrat: Aslýnda sadece dinleyen deðilsin. Çünkü soruyorsun ve düþüncelerini de söylüyorsun. Ama gene de seni daha aktif kýlacak bir yol bulalým. Þunu yapabiliriz: Karþýlýklý olarak güzel söz yani özdeyiþ üretelim.

Meraklý Eþek Arýsý: Nasýl yapacaðýmýzýn yolunu da söyle!

Sokrat: Ben bir özdeyiþ söyleyeceðim, sen de ona uygun olan bir baþka özdeyiþle cevap vereceksin.

Meraklý Eþek Arýsý: Seninkine uygun özdeyiþ söylemem þart mý? Her zaman benzerini bulamayabilirim.

Sokrat: Tabii ki þart deðil. Sonra, biz burada sýnav yapmýyoruz, sadece düþünce üretmeye çalýþýyoruz. O nedenle kendini boþu boþuna gergin bir ortamýn içine sokma!

Meraklý Eþek Arýsý: Bunlarý duymak beni rahatlattý. Öyleyse baþlayalým!

Sokrat: Av peþinde koþan avcý, av olabileceði düþüncesini aklýndan bile geçirmez; ta ki asýl avcýyý görene kadar…

Meraklý Eþek Arýsý: Avcý avýna acýyor mu ki aslan, kurt, timsah v.s acýsýn? Ýnsan öldüren yabanî bir hayvan katilse, bir hayvaný öldüren insan nedir? Oldu mu?

Sokrat: Evet, oldu. Güzel baþladýk. Bir tane daha geliyor: O kadar çok seviyordu ki, ölümle ayrýlýðý eþleþtirmiþti.

Meraklý Eþek Arýsý: Ölüm, hiçliðin sessizlik þarkýsýdýr.

Sokrat: Korku kuytu yerlerdedir, üzüntü karanlýk, cesaret ve neþe ise aydýnlýk. Güneþe çýk, korkudan ve üzüntüden kurtulmak istiyorsan.

Meraklý Eþek Arýsý: Korku imparatorluklarýnýn, korkak imparatorlarý vardýr.

Sokrat: Yalancýnýn en kötüsü en çok unutan yalancýdýr.

Meraklý Eþek Arýsý: Falcý hep yalan söyler, ama çoðunlukla da güzel þeyler söyler.

Sokrat: Baþarýsýzlýðýný küçümseyerek baþarýlý olamazsýn, ama baþarýsýzlýktan ders almasýný bilirsen tecrübelerini artýrmýþ olursun.

Meraklý Eþek Arýsý: Her þeyi bilsen ne olur bilmesen ne olur; sen kendini bilmedikten sonra!

Sokrat: Gülmeyi unutan halk, aðlatacak demektir.

Meraklý Eþek Arýsý: Firavun, firavun olduðu için deðil; insan olamadýðý için zulmediyor.

Sokrat: Ýçten gelerek güldüðün zamanýn bir saniyesi bile boþa geçmiþ sayýlmaz.

Meraklý Eþek Arýsý: Gülmeyen insanýn bir heykelden farký ne?

Sokrat: Büyük kavgalarý, sessiz öfkeler baþlatýr.

Meraklý Eþek Arýsý: Ýçindeki zindanýn karanlýðý, dünyaný da zindana döndürecektir.

Sokrat: Kendini aydýnlatýp da baþkalarýný aydýnlatamayanlara aydýn denemez.

Meraklý Eþek Arýsý: Aydýn insan yaygýn toplumsal önyargýlardan baðýmsýz düþünebilmelidir.

Sokrat: Eleþtirilmekten korkma. Seni eleþtirenleri dikkatle dinle, onlara kýzma ve bir düþman olarak görme. Sende bir problem varsa onun üzerine çözmek amacýyla ve cesaretle git.

Meraklý Eþek Arýsý: Silgin yoksa kötü þeyler de yazmayacaksýn.

Sokrat: Adil davranmayý sadece hâkimlerden, savcýlardan, avukatlardan beklememeli. Bireyler, gruplar ve kurumlar da adil davranmalýdýr.

Meraklý Eþek Arýsý: Her baþkaldýrý bir bedel ödettirir. Buna hazýr deðilsen sesini çýkarmadan otur oturduðun yerde.

Sokrat: Bineceðin geminin gösteriþli olmasýna deðil kaptanýn tecrübesine bakmalýsýn. Tabii olaðanüstü bir durumla karþýlaþtýðýnda piþman olmak istemiyorsan!

Meraklý Eþek Arýsý: Limana sýðýnmayý onuruna yediremeyen gemi, fýrtýna ile boðuþmaya hazýr olsun.

Sokrat: Yüksekten bakana aþaðýdakiler küçük görünür; aþaðýdan bakana da yüksektekilerin küçük görünmesi gerekmiyor mu?

Meraklý Eþek Arýsý: Ýnsanlarý zihnimde büyütürken zevk almam da küçültürken acý çekerim nedense…

Sokrat: Tutsak zincirlerinden yakýnmýyorsa, hakký gasp edilen isyan etmiyorsa, emeði sömürülen sömürene minnettarsa orada demokrasiden bahsetmek düpe düz aptallýktýr.

Meraklý Eþek Arýsý: Ýkisi de hapiste olmalarýna raðmen mahpus ve gardiyanýn aralarýndaki fark, birinin orada zorunlu diðerinin gönüllü olarak bulunmasýdýr. .

Sokrat: Araya bir tane de hikâye sýkýþtýralým mý?

Meraklý Eþek Arýsý: Ýyi olur, biraz dinleniriz.

Sokrat: Sahtekârýn biri, yerleþtiði kasabadaki bütün saf, temiz insanlarý kandýrmýþ; kendisinin gaipten sesler duyduðuna, geleceði bildiðine, her dediðinin mutlaka çýktýðýna herkesi inandýrmýþtý. Bu sayede bolluk içerisinde bir hayat sürüyordu. Oysa kasaba halkýnýn çoðu aç ve periþandý. Evinde yemeði ekmeði olmayanlar bile, saðdan soldan borç bulup umutlarýný baðladýklarý bu adama veriyorlardý. Ýçlerinde kandýrýlamayan sadece “deli” lâkaplý orta yaþlarda bir ayakkabýcý vardý. Ayakkabýcý kendisi bu adama kanmadýðý gibi diðer insanlarý da uyarýyordu. Ancak çabalarý hep sonuçsuz kalýyordu.

Meraklý Eþek Arýsý: Sanki insanlar kandýrýlmayý ister gibiler…

Sokrat: Evet öyle görünüyor. Deli ayakkabýcýya uyarýlarýndan dolayý kýzanlar olduðu gibi hakaret edenler bile varmýþ. Bunlardan bir tanesi daha da ileriye giderek deli ayakkabýcýyý uðursuz ilan etmiþ. Kasabadaki tüm olumsuzluklarýn hep bu uðursuz yüzünden baþlarýna geldiði fikrini iþleyerek halký galeyana getirmiþ. Galeyana gelen halk bir gün deli ayakkabýcýnýn dükkânýný ve evini yerle bir etmiþ. Onun için artýk bu kasabadan gitmekten baþka bir çare kalmamýþ. Yýkýntýlarýn arasýndan çýkarabildiði birkaç parça eþyayý bir kamyonete yükleyen ayakkabýcý karýsýyla birlikte yola çýkmak üzere arabanýn ön tarafýna oturmuþ. Tam hareket edecekleri sýrada bir komþularý saða sola bakýnarak kamyonetin yanýna gelmiþ. Belli ki baþkalarý tarafýndan görülmekten korkuyormuþ. Deli ayakkabýcýya “Keþke gitmeseydin. Biraz daha direnseydin.” Demiþ. O da þöyle cevap vermiþ: “ Kötüler tarafýndan da olsa ortada kazanýlan bir zafer var. Ben yenildim ve her yenilenenin yapmasý gerekeni yapýyorum. Yani savaþ meydanýndan kaçýyorum.”

Meraklý Eþek Arýsý: Bu hikâyenin sonunun bu þekilde biteceðini ummuyordum. Tam tersi olacak sanýyordum. Çünkü hikâyelerin sonunda genellikle kötüler deðil iyiler kazanýr.

Sokrat: Senin hoþuna giden bir son olsun istedim.

Meraklý Eþek Arýsý: Yanýldýðýný söylersem!

Sokrat: Ýnanmam.

Meraklý Eþek Arýsý: Ýnan, çünkü nedense bu sefer kötüler kaybetsin istedim.

Sokrat: Bu isteðin beni sevindirdi. Devam edelim: Her fakir halkýn kutsanmýþ liderleri vardýr. Bu sayede yoksulluklarýný unutup, teselli bulsunlar diye.

Meraklý Eþek Arýsý: Bir aptal haykýrýyor: “Kölelik bitti!” diye. Evet, köle insan kalmadý, yaþasýn robot insan…

Sokrat: Yatýrýmlarýný topraðýn altý için deðil de üstü için yapsan!

Meraklý Eþek Arýsý: Ýyilik bir kazanç kapýsý deðildir, kalp zenginliðidir.

Sokrat: Hep yeni limanlara yelken açmak tavsiye edilir, oysa ben eski limanlara dönmeyi de çok seviyorum.

Meraklý Eþek Arýsý: Hiç’in peþinden koþan da hiç olur.

Sokrat: Halkýn umutsuzluðu yöneticilerin mahvýna neden olabilir.

Meraklý Eþek Arýsý: Ateþin üstüne koyacak tenceresi olmayan, ateþi yaktýðý için sevinebilir mi?

Sokrat: Beni benden almana kýzmýyorum, aldýðýn þey, senin bir iþine yaramayacaðý için üzülüyorum.

Meraklý Eþek Arýsý: Benden bir þeyler alanýn, götürenin peþindeyim, diðerleri beni ilgilendirmez.

Sokrat: Çivisi çýkan nal, atýn iþkence aletidir.

Meraklý Eþek Arýsý: Ateþi yakmak deðil, söndürmektir maharet isteyen.

Sokrat: Kopuk, yüreðini deðil bedenini ýsýtmak için sýðýnýr külhana.

Meraklý Eþek Arýsý: Sýrtýmdaki yük bana aðýr gelmiyor, gönlümdeki yük varken…

Sokrat: Güzel bir günü daha bitirdik. Hoþça kal!

Meraklý Eþek Arýsý: Bence de güzeldi.Beðenmene sevindim. Güle güle Sokrat!

● ● ●