Iasos'lu gençler, bir yaz günü Gymnasium (spor da yapýlan öðretim kurumu) avlusunda oynadýktan sonra kendilerini, Ege Denizi'nin duru mavi sularýna býraktýlar. Orada da sürdürdüler þakalaþmalarýný oynaþmalarýný.
Çocuklar bir süre sonra döndüler kýyýya. Bir de baktýlar ki; en yakýþýklýlarý Hermias yok! Önceleri oyun ediyor, þaka yapýyor sandýlar. Aradýlar taradýlar, yok!
Anasý dýþýnda herkes umudu kesti Hermias'i bulmaktan. Ana yüreði bu; hem de Hermias gibi dünya yakýþýklýsý bir delikanlýnýn anasý, nasýl yitirir oðlunu bulma umudunu?
Hermias'in anacýðý, o günden sonra yirmi dört saat ayrýlmaz oldu deniz kýyýsýndan. Hani biricik oðlunun ölüsü, giysisinin bir parçasý hatta saçýnýn bir teli kýyýya vurur mu diye... Gözlerini enginden ayýrmaz oldu acýlý kadýn.
Günlerden bir gün, Iasos'lu bir balýkçý sefer dönüþü kýyýya dönerken baðýrdý:
-Gördüm, Hermias'i gördüm.
Balýkçý, çevresinde toplananlara anlattý:
“Hermias, bir yunus balýðýnýn sýrtýndaydý. Bana el etti. Varam dedim, yetiþemedim. Yunus üstündeki Hermias, ak köpüklü mavi dalgalar arasýnda ýradý gitti”
Hermias'in anasýndan baþka kimse inanmadý bu balýkçýya.
Öyle ya; Hermias'ý yunus sýrtýnda gördüðünü söyleyen balýkçý ya yalan söylüyordu ya da ona öyle gelmiþti!
Çok geçmeden bir baþka balýkçý, ardýndan bir baþkasý, sonra diðer balýkçýlar hep ayni haberi ilettiler:
-Hermias'i yunus üzerinde gördüm...
Gün geldi, Hermias'i yunus üstünde gördüðünü söyleyen balýkçýlarýn sayýsý, görmeyenlerin sayýsýný aþtý. “Yunus üstünde Hermias”, söylence gibi dillerde dolaþýr oldu...
Aradan nice zaman geçtiyse geçti, bir gün Hermias öldü. Eceliyle mi yoksa boðularak mý öldü, bilinmiyor. Ama öldü...
Yunus balýðý, yýllarca deniz yoldaþlýðý ettiði Hermias'in cesedini atývermedi denize. Onu aldý, ilk aldýðý yere, Iassos Gymnasium avlusuna getirdi. Kendisi de dönmek istedi de dönemedi mi, yoksa dönmedi mi; bu da bilinmiyor. Bilinen; yunus balýðýnýn da, Hermias yanýnda ölmeye yattýðý...
Iassos'lular çok etkilendiler bu durumdan.
Hermias'ý Yunus balýðý üstünde gösteren heykeller yaptýlar. “Yunus üstünde Hermias” heykellerini daha çok çeþme taþý olarak kullandýlar. Böylece demek istediler ki:
-Ey insanlar, bu olaydan ders alýn. Balýðýn dostuna gösterdiði baðlýlýðý, siz de birbirinize gösterin...

Bu hikaye eski Yunan mitolojisinde anlatýlan efsanelerden biri olabilir ama yunus balýklarýnýn sadakatýný, zekasýný ve insanlarla olan diyaloðunu bilmeyenimiz yoktur herhalde. Gerçektende yunus balýklarý çok zekidirler. Hatta yunuslarý inceleyen bilim adamlarý, onlarýn gezegenimizdeki en zeki ikinci (insanlardan sonra) memeli olmak için çekiþtiklerini söylemektedirler.
Bazý yunuslar Amerikan Donanmasýna ait Trident denizatlýlarýný sabotajcý balýkadamlara karþý koruyacak þekilde eðitilmiþtir. Bazýlarý otistik ve Down sendromundan mustarip çocuklarýn tedavisine yardým edecek þekilde eðitilmiþtir. Bununla beraber yüzücüleri kendi doðal düþmanlarý olan köpekbalýklarýndan kurtardýklarý kanýtlanmýþtýr.

Yunuslarla ilgili gerek Yunan mitolojisinde, gerekse tarihte ve diðer kaynaklarda çok deðiþik hikayeler vardýr. Ama hikayelerden uzak, insanlýða hizmetleri dokunan sevimli hayvanlarýn tek özelliði bu deðildir.
Zihinsel özürlü çocuklara yunuslarla birlikte yüzme öðretilerek, eðitimlerinde büyük baþarý saðlanýyor. Miami’deki Yunus Araþtýrma Merkezinden psikolog David Nathanson, bu çocuklarýn öðrenmelerinin önündeki en büyük engelin dikkatlerini odaklayamamalarý olduðuna inandýðýndan yunuslarla oyun oynamanýn ilgilerini çekeceðini düþünmüþ. Çok da baþarýlý olmuþ:
Önde gelen konuþma terapistlerinin kendisini konuþmaya ikna etme çabalarýna karþýlýk vermeyen üç yaþýndaki bir Ýngiliz çocuðu ilk sözcüðünü söylemiþ. Bu kelime “Tina”ymýþ, oyun oynadýðý yunusun adý!

Corinth'de Periander Kralý'nýn sarayýnda servet kazanan ozan ve þair Arion'dur. Arion, Corinth'de uzun yýllar geçirmiþ fakat burada doðmamýþtýr. Bundan dolayý doðduðu ülkeye özlem duymaktadýr. Krala evini tekrar ziyaret etmesine izin vermesi için yalvarýr. Yolculuðu esnasýnda gemide tayfalar tarafýndan þiddetli bir saldýrýya uðrar. Tayfalar onu denize atmaya ve servetini kendi aralarýnda bölüþmeye niyetlenirler. Arion ölümünü geciktirmek için Apollo'ya güzel bir ilahi söyler. Tanrý Apollo çok mutlu olur ve onun güvenlice taþýnmasý için yunus balýðýný gönderir. Gemi Corinth'e döndüðünde tayfalar tutuklanýr. Arion tekrar servetine sahip olur ve tayfalar idam edilir. Arion Apollo'ya olan minnettarlýðýndan dolayý Corinth'teki Apollo Tapýnaðýna küçük bir yunus heykeli yapar, daha sonra Apollo bunu yýldýzlara çevirir. Küçük yunus balýðý daima insancýllýðý, þerefi ve cesurluðu simgeleyecektir.

Ama en olaðanüstü yunus hikayesi, yunuslarýn davranýþlarýna deðil politika ve bilim tarihine dair. Galileo’nun yargýlanmasýndan bir yunusun –daha doðrusu bir yunus simgesinin- sorumlu olduðuna inanýldýðýný anlatýyor bu hikaye. Scientific American’ýn Kasým 1986 sayýsýnda ortaya atýlan ve bilim tarihçileri tarafýndan giderek benimsenen bu kuram þimdiye kadar inanýlmasý güç görünen bir gerçeði (70 yaþýndaki zararsýz bir adamýn, sadece Jüpiter’in uydularý olduðunu ve Dünya’nýn Güneþ’in çevresinde döndüðünü söylediði için iþkence ve yakýlarak öldürülmekle tehdit edildiðini) açýklýyor.
Baþlýca Ýki Dünya Sisteminin Diyaloðu kitabýnýn iç kapaðýndaki üç yunuslu simgeye takan engizisyoncularýn Galileo’nun Protestan bir politik casus olduðuna inandýklarý söyleniyor. Sene 1632’ydi. Otuz yýl savaþlarý tüm hýzýyla sürüyordu ve katý bir skolastisizme saplanmýþ olan Katolik din bürokratlarý paranoyaya kapýlmýþtý.
Yunus! Bu sözcük bile onlarý çileden çýkarmaya yeterliydi. Yunuslar Delphi’deki Apollon tapýnaðýyla özdeþleþtiriliyordu. Homeros’un Ýlyada’sýnda Apollon, Truvalýlarýn baþlýca ilahi destekçisiydi. Truva’dan kurtulanlardan biri olan Francus, Fransýz hanedanýnýn kurucusuydu. “Yunus” ayný zamanda “dauphin” yani Fransýz tahtýnýn varisi anlamýna da geliyordu. O sýralarda Fransa, Protestanlýðý destekliyordu. Dolayýsýyla bir katolik için yunus simgesi ihanet demekti.
Biz yunus balýklarýný büyüleyici bulabiliriz ama Galileo onlara karþý daha karýþýk hisler beslemiþ olmalý!