RSS Feed for This Post
Ýnsan uzayda yalnýz mý?
By my on Mar 7, 2021 in Aforizmalar, Bilim, Kâinat

FacebookTwitterWhatsAppPinterestLinkedInGmailWordPressTumblrPrintFriendlyEmailPaylaþ


Yýldýzlý yaz gecelerinde gökyüzüne bakarken hemen herkesin aklýna gelir bu soru: Uzayda yalnýz mýyýz? Koskoca evrende bizden baþka kimse yok mu? Bu binlerce yýldýzdan bir kaçýnýn etrafýnda dünyaya benzeyen ve hayat barýndýran bir gezegen olamaz mý?
“Binlerce yýldýz” derken… Gerçek sayýnýn çok ama çok gerisindeyiz. Sadece kendi galaksimize, Samanyolu’na uzaktan bakabilseydik bunu görecektik. Galaksimizin çapý 100.000 ýþýk yýlý. Kaç yýldýz var? 100 milyar ile 400 milyar arasýnda olduðu tahmin ediliyor. Yani?
Paylaþmýþ olsak, dünyadaki her insana 57 yýldýz düþecek kadar! Üstelik bu görünen evren deðil, sadece kendi galaksimiz. 2.5 milyon ýþýk yýlý uzaktaki komþu galaksimiz Andromeda’da bin milyar yani bir trilyon yýldýz olduðu tahmin ediliyor.
Kaç galaksi var peki? Bütün evren için konuþmak imkânsýz ama Hubble teleskopunun çektiði fotoðraflardan sadece birinde 10.000 galaksi var. Tabi bu görünen evrenin küçücük bir parçasý. Görünen evrenin tamamýný sýðdýrmak istesek bunun gibi 25 milyon fotoðraf çekmek gerek.
Kabaca 250 milyar galaksi yapar. Her birinde ortalama 400 milyar yýldýz olsa yüzbin kere milyar kere milyar yapar. Somut hayatta böyle bir büyüklük yok ama… dünyadaki her bir kum tanesine bir yýldýz düþüyor desek aþaðý yukarý bir fikir verebilir.
Gelelim gezegenlere. Güneþ sistemi dýþýndaki gezegenleri saptamak 20-25 yýldýr mümkün ve bu gezegenler çok nadir deðil. Oldukça mütevazi bir tahminle ortalama her yýldýza bir gezegen düþse yine muazzam bir gezegen sayýsý ile karþýlaþýyoruz.
Dünyadaki insanlar bu gezegenleri paylaþmýþ olsa, her birimize 10 trilyon gezegen düþüyor yani milyar kere on bin! Evet, hepsi hayat barýndýracak yapýda deðil: Gaz ve tozdan ibaret olan var; zehirli atmosferi olan; çok sýcak; çok soðuk… Ama milyarda bir ihtimal bile olsa yine binlerce “dünya” yapar.
Peki ama nerede bu uzaylýlar?

Uzak ya da yakýn, ara sýra karþýmýza çýkmalarý gerekmez miydi? Doðru cevap “çok ama çok uzak” olabilir mi? Mesafelerin ýþýk yýlý ile, binlerce, milyonlarca ýþýk yýlý ile ölçüldüðü evrende uzaylýlar bize kadar gelemiyor olabilir mi?
Biz bu ýþýk hýzýnýn %20’siyle giden bir araç yapsak bile en yakýn yýldýz olan Proxima Centauri’ye varmamýz 20 sene sürer çünkü bu kýrmýzý cüce 4.24 ýþýk yýlý uzakta. Diyeceksiniz o kadar uzay teleskopu fýrlatýyoruz; resim gönderiyorlar. Kaç km gidiyor bunlar?
Mesela 1977’de dünyadan ayrýlan Voyager 1 þu an 22 milyar km uzakta. Yani Proxima Centauri ile aramýzdaki mesafenin binde biri bile deðil. En yakýn yýldýza bile gidemezken diðer galaksileri gezip yeni uzaylýlarla tanýþmak tamamen hayal gibi görünüyor… Ama…
Bu iddianýn bir zayýf tarafý var: Diðer uzaylýlar bizden binlerce, hatta yüzbinlerce yýl evvel ileri teknolojiler geliþtirmiþ olabilirler. Her yýl “sadece” bir ýþýk yýlý ilerlemiþ olasalar bile bize ulaþmýþ olabilirlerdi ya da en azýndan robotlarý, uydu kalýntýlarý bulabilirdik. Neden yok?
Aslýnda uzayda hayat arayan bilim adamlarýnýn göz ardý ettiði bir gerçek var: Dünya kadar hayata uygun gezegen pek yok. Meselâ uzay teleskobu Kepler 3000 gezegen keþfetti. Tabi her seferinde ayný soru: Dünyaya benziyor mu?
Bir kere bizim güneþimiz sýradan bir yýldýz deðil; istikrarlý ve dünyada hayat olmasý için ideal. Diðer yandan dünya gibi olmak demek, gezegenin katý yani kayalýk olmasý demek. Tabi su olmasý ve sývý halde olabilmesi için çok sýcak ve çok soðuk uygun deðil yani güneþe olan mesafe.
Ayrýca atmosfer bulunmasý, gezegenin sýcaklýðý gerektiði kadar emmesi; fazla ýþýðý yansýtmasý… ve bütün bunlar sayesinde oluþan istikrarlý hava þartlarý… Böyle bakýnca “dünya gibi” gezegenlerin neden zor bulunduðunu anlamak daha kolay.
Meselâ bizim gezegenimizin güneþe olan mesafesi %10 daha kýsa yada daha uzun olsaydý muhtemelen su tamamen donacak yahut buharlaþacak ve Mars’a benzeyen bir yer olacaktý. Bunun yanýnda bir de yörüngenin þekli sorun çýkartýyor. Neden?
Eðer bir gezegen çok basýk bir elips üzerinde dönüyorsa yýldýza çok yakýn ve çok uzak noktalardan geçeceði için yýl içinde aþýrý soðuk ve aþýrý sýcak aylar olacak. Bu da (bildiðimiz þekliyle) biyolojik hayata imkân vermez. Yani dünya gibi dairemsi bir elips yörünge lâzým.
Bitmedi; yeryüzündeki hayatý güneþýn zararlý ýþýnlarýndan koruyan manyetik bir kalkan var ve bu koruyucu her gezegende yok. Çünkü dünyanýn kendine has bir tektonik yapýsý var ve bu sayede hayatta kalabiliyoruz.
Yine bitmedi; gezegenin kendi ekseni etrafýnda dönmesi de önemli. Meselâ Merkür gezegeni dönmüyor; güneþe bakan yüz hep ayný. Netice? Bir yüzü 400°C, diðer yüzü -160°C. Üranüs dönüyor ama eksen çok yatýk. Sonuç? Kuzey kutbu cehennem sýcaðý, güney kutbu derin dondurucu…
Dünya bu konuda da muhteþem: 23° yatýk ekseni ile sýcaklýðýn dengeli þekilde daðýlmasýný saðlýyor. Üstelik uydumuz ay bu ekseni koruyor. Hesaplara göre ay olmasaydý bu açý sýfýr ile 85° arasýnda gidip gelecekti yani istikrarsýz sýcaklýk oynamalarý hayatý yok edecekti.
Dünya gibi gezegen zaten çok nadir iken, Dünya-Ay çifti çok daha nadir. Neden? Ay, diðer gezegenlerin uydularýna kýyasla çok büyük.
Yani Ay “kazayla” dünya çekimine yakalanan bir kaya parçasý deðil. Uzmanlar Ay’ýn “doðumu” için iki gezegenin çarpýþmýþ olma ihtimalinden bahsediyorlar. Sonsuz uzayda bile çok nadir görülen bir olay.
Yani dünyaya benzeyen gezegen bulmak demek, kayalýk ve biraz su olan bir yer bulmak kadar kolay deðil. Üstelik dünyada hayatý mümkün kýlan vasýflarýn çok azýný saydýk. Jüpiter’in bizi meteorlardan nasýl koruduðunu söylemedik meselâ.
Neticede… Dünyayý ve hayatý özel yapan etkenleri göz önüne aldýðýmýzda þaþýrtýcý olan evrende yalnýz olmamýz deðil tersine Dünya’dakine benzeyen bir hayat ile karþýlaþmamýz olacaktýr…