Ýyi bir þair, usta bir yazar dünyamýzý terk ettiðinde ona deðil, kendimize yanmalýyýz dostlar. Onu bir daha sokakta göremeyecek oluþumuza üzülelim…

Ýlhan Berk, günlüklerinden birinde, Cahit Sýtký’yý bir daha yürürken göremeyeceði için üzüldüðünü yazar. Þiir yazma sanatýný; “Yazmak mutsuzluktur, mutlu insan yazmaz. Bu yeryüzünü olduðu gibi görmeme engel olan ve bana bu yeryüzünü cehennem eden bu yazmak eyleminden kurtulduðum, mutlu olduðum bir tek þey var: Resim yapmak.” der. Ne haklý… 28 Aðustos 2008’de Ýlhan Berk’i 90 yaþýnda uðurlamýþtýk… Onun uzun ve daima edebiyatla el ele geçmiþ bir hayatý vardý. Yazmak dýþýnda bir hayatý var mýydý? Sanmýyorum… Baktýðý her þeyde þiir görüyordu, baþkasý da onu ilgilendirmiyordu anlaþýlan: “Benimleyin pek az kiþi sýkýlýr. Yazýnla ilgisi olmayan bir kiþiyle dünya yerinden oynasa, iki dakika boþa geçiren bir kiþi diye bakarým ona.” Gökyüzüne, yüce daðlara, çaðlayan sulara, yemyeþil otlara ve her bir nesneye bakýp onlarýn yüzündeki þiiri devþirmekle geçirdi yýllarýný. “Ben Ýlhan Berk’in Defteriyim”de, “Bakmak her þeyimdir benim” diye yazar. “Bakan bir adam olarak doðdum ben. Büyük bir mutluluk bakmak benim için.” Bu bakmalar için, otuz yýldýr, Bodrum’un bir ucundan bir ucuna iki saat süren yolculuðu her akþam hiç de yüksünmeden yaptýðýný anlatýr. Çoðu büyük þair ve yazar gibi o da yürürken buluyor olmalýydý.

Bir þairin, yazarýn göçünden sonra, açýlýr kitaplarý yeniden okunur. Nedendir bu? Bir çeþit vicdan rahatlatma mý, onun gidiþiyle doðan boþluðu doldurma çabasý mý, vefa gösterisi mi? Ne önemi var! Belki de asýl þimdi gelmiþtir okunma zamaný. Þairin gövdesi aradan çekilmiþtir artýk, eserle baþ baþa kalmýþýzdýr. Belki de sokakta bir daha karþýlaþamayacak oluþumuzun üzüntüsünü, sayfalar arasýnda, dizelerde ve cümlelerde bol bol görüþerek, dertleþerek gidermeye çalýþýrýz.

Ben, çoðu okurun aksine þiirlerini deðil de düzyazýlarýný okumaya baþladým Berk’in. El Yazýlarýna Vuruyor Güneþ, Uzun Bir Adam, Ben Ýlhan Berk’in Defteriyim, Ýnferno, Þifalý Otlar Kitabý… Ölümünden sonra çýkan yazýlarda, düzyazýsýndan pek söz açýlmadý. Geride býraktýðý þiir toplamý ve Türk þiirindeki öncü, dönüþtürücü gücü elbette onun önce büyük bir þair olarak anýlmasýný gerektirecekti. Fakat Ýlhan Berk’in edebiyatýmýzýn en iyi günlükçülerinden ve denemecilerinden biri olduðunu söylememek, buna vurgu yapmamak da haksýzlýk olurdu. Þimdi onun hatýrasýna, eserine dönecek olanlar, þiiriyle birlikte, yukarýda adýný andýðým düzyazýlarýna ve diðerlerine de el atmalý.

Düzyazýlarý, bize Ýlhan Berk’in bu alandaki ustalýðýný, üslupçuluðunu bildirmekle kalmaz; þiirinin gerisindeki dünyayý, zihin coðrafyasýný açan bir anahtar olur. Mesela El Yazýlarýna Vuruyor Güneþ’te, 1950’lerden 70’lerin sonuna kadar onun nerelerde gezindiðini, neler okuduðunu, yazma sancýlarýný ve en çok da ‘Ýhtiyar Avrupa’da soluduðu havayý buluruz. Günlükleri bize, Ýlhan Berk’in bir dünya vatandaþý olduðunu söyler. Bütün bu gezmelere, dünya görgüsüne raðmen, onun “Yeryüzünde görmek istediðim kentler çok deðildir.” deyiþine þaþýrýrýz. Dünyayý görmek isteðini okuduðu kitaplarýn, þiirlerin verdiðini yazacaktýr baþka bir yerde…

Þüphe yok ki Ýlhan Berk, þiir üstüne en çok düþünen þairlerimizden biridir. Poetika’sý bir yana, günlük ve defterlerinde de sürekli þiire çalýþmaktan, beðeniden, anlamdan açar. Þiir okumaktan ve yazmaktan… Her dönemin, herkesin þiiriyle ilgilidir o; yerli ve yabancý her kuþaktan þairin dizelerini damýttýðýný görürüz düzyazýlarýna. Ona göre þiir okumak, “baþka yerler, baþka insanlar görmek, baþka ülkelerde dolaþmak”tan baþka neydi!

Bütün düzyazýlarýný severim de Þifalý Otlar Kitabý’na bayýlýrým Ýlhan Berk’in. Dedem Korkut yahut Lokman Hekim gibi bir bilge konuþuyor gibi hissediyorum kendimi. Bitkilerin sýrrýný çözmüþ, özsuyundan içmiþ ve bildiklerini hikmetli, apaydýnlýk bir dille söyleyen bir bilge… Türk nesrinin en ýþýltýlý metinlerinden biridir Þifalý Otlar Kitabý.

Ýlhan Berk þiiri, genç þairler için tam anlamýyla bir ‘ders kitabý’dýr. Bu kitaba çalýþarak þiirin ne olduðu ve ne olmadýðý öðrenilebilir. Ýlhan Berk’in aslýnda kim olduðunu, þiiri hayatýnýn neresine koyduðunu, nasýl yazdýðýný ve dili yalýnlaþtýrmayý nasýl baþardýðýný görmek için de onun düzyazýlarýný okumak gerekir. Bir de iyi þairlerin ayný zamanda iyi düzyazý ustasý da olduklarýný görmek için.

Evet, son söz olarak Ýlhan Berk’in ölümünden sonra, arþivime aldýðým bazý gazetelerde genç þair Gonca Özmen hakkýnda da iðrenç haberler çýkmýþ. Bu akýl, mantýk ve insaf sýnýrýný aþan, Berk’in hatýrasýný da kirleten yalana inanan tipler varsa lütfen benimle muhatap olmasýn! Zira bu ülkede kötülüðün ne kadar kolay yapýlabildiðinin örneklerini saymakla bitiremem. Asýl bu tarz haberleri çýkartan, yapan, önayak olan her kim ise lanetlemek, edebiyat severlerin ve edebiyat dünyasýnýn bir görevi olmalý diye düþünüyorum…

Gonca’nýn muhteþem þiirlerinden biri olan ve çok sevdiðim o “Aþkbatýmý”ný sizlerle paylaþmak isterim.

Aþkbatýmý

“usulca geçtim yüzünü

ardýnda daðlar vardý

-rüzgarlar-

kurt izlerinde uluyan zemheriler vardý

/çýk git yüzünün inkârý olmaya…/

zaman can çekiþiyor þimdi

göçüðü altýnda eski aþklarýn

yüzün derin bir kýlýç izi aklýmda

daralýr kör akrebin parantezi kadar

sürgit yanýlsamadýr

– dönüp geldiðim-

kimin kýyýsýnda dursam artýk

bir rengin usul usul daðýlýþý gibiyim

/unutma… kýrmýzý olur aþkbatýmlarý…/

insan kendinde eskir

zaman, sýk yýkanan iç çamaþýrlarda

zaman ki uzaklýktýr – aðrýlý –

vedasýz çekip gitmesidir bir günün

bir sigaranýn sessiz tükeniþi – dumanlý –

ve gizli aþklara sýðýnaktýr

– deniz kabuklarý –

/dön gel, sonsuz uzaklýk olmaya…/”