“Edebiyat marangozluktan farklý bir iþ deðildir.” demiþti Gabriel Garcia Marquez; 1981’de, Meksiko City’nin görülmeye deðer, renk renk çiçekleriyle dolu eski ve þirin semti San Angel Inn’deki evinin hemen arkasýndaki ofisinde, Paris Review dergisinden Peter H. Stone’a verdiði o uzun söyleþide. (Yazarýn Odasý, Timaþ, Çev: Öznur Ayman)

Stone þaþýrmýþtý tabii, biraz açmasýný istedi bu benzetmeyi. “Her ikisi de çok çalýþmayý gerektiriyor.” diye cevapladý Marquez: “Bir þey yazmak neredeyse bir masa yapmak kadar zor. Ýkisinde de elinizdeki malzeme gerçektir, ahþap kadar sert, iþlemesi zor bir malzeme. Her ikisinde de pratik olmak ve teknik bilmek gerekir. Temelde az bir sihir ve çokça aðýr iþ gücü vardýr. ‘Bu iþin yüzde onu ilhamla yüzde doksanýysa alýn teriyle’ der Proust.” Burada hemen Faulkner’ýn, yetenek ve çalýþma konusundaki hesaplarý altüst ettiðini söylemek gerekir. Zira ‘Ses ve Öfke’nin yazarý, daha toptancýdýr ve 1956’da ayný dergi için Jean Stein’e verdiði o söyleþide: “Yüzde doksan dokuz yetenek… yüzde doksan dokuz disiplin… yüzde doksan dokuz çalýþmak.” der…

Faulkner’in toptancýlýðý bir yana, Marquez’in ‘masa’ benzetmesi bence muhteþemdir.. Çünkü dikkat edilirse yazmanýn önce ‘çalýþmayý gerektirdiðinden’ söz eder Marquez, sonra bir masa yapmaktan, bir zanaatkarlýktan söz açarak, ortaya somut bir ‘eser’ çýkarmanýn zorluðuna deðinir. Elimizde ahþap gibi ‘gerçek’ bir malzeme var ve biz bu kaskatý gerçeði ‘ince’ iþçilikle zarif, kullanýþlý bir masaya yahut zevkle okunabilir, doðallýðýndan bir þey yitirmemiþ romana, denemeye, öyküye dönüþtüreceðiz… Ýnce marangozluk, taþ duvar ustalýðý veya demircilik deyin siz buna, bu zanaatlar gibi yazý da hiç kuþkusuz derin bir birikim ve alýnteri istiyor. Bu iþçiliði göze alamayanlara Hemingway’in acýmasýz bir önerisi var: “Ýyi yazmayý güç bulduðu için gitsin kendini tavandan assýn derim. Sonra da hiç acýmadan ipi kesip kendini yazmaya zorlasýn. Bu durumda yazmaya baþlarken elinde en azýndan ipe çekilme hikâyesi olur.” der…

Hamingway’in bu tavsiyesini hiç kimsenin denemesini asla istemem; ama ustamýz iyi yazmak yolunda çilenin her türlüsünü kendisine reva gördüðü için böyle evlerden ýrak metotlarý salýk vermek gibi bir hakký olmalýdýr. Onun mükemmele ulaþma inatçýlýðýyla baþa çýkacak yazar sayýsý bir elin parmak sayýlarýný geçmez. Silahlara Veda’nýn son bölümünü onlarca kez yazmýþtýr. Son sayfada bir türlü kývamý tutturamayýnca, tam tamýna otuz dokuz defa tekrar yazar. Ustanýn yazma iþini çoðu zaman ayakta yapýyor oluþunu da hatýrdan çýkarmamak gerekir elbette.

Marquez de Faulkner da ustalarýmýzdýr, fakat benim ‘yazmak’ konusunda kulaðýma küpe ettiðim, Tarkovski’nin Kurban filmindeki ‘aðaç’ mevzusudur. Filmin Türkçede de yayýmlanan senaryosunu okuduðumda, yalnýz yazmak deðil, her eyleminde insana rehber olabilecek bir yöntemi salýkverdiðini görüyorum. Yani; çabada süreklilik, bir nevi ibadet hassasiyeti ve inancý muhteþem iþlediðine þahit olurum…

Efendim, bir zamanlar Ortodoks manastýrýnda yaþayan Pamwe adýnda bir keþiþ, bir daðýn tepesine kurumuþ bir aðaç dikmiþ ve öðrencisine bu aðacý yeniden yeþerinceye kadar sulamasýný söylemiþ. Öðrencisi Joann Kolow, hocasýnýn emrine uyarak bir kova su alýp yollara düþmüþ. “Bir kova suyu daða çýkarýp geri dönmesi tam bir gün sürermiþ. Tanyerinin aðarmasýndan güneþin batmasýna kadar bir tam gün… Her sabah bir kova suyla daða çýkýyor, eðri büðrü aðacý suluyor ve hava kararýnca manastýra dönüyormuþ. Bu, tam üç yýl sürmüþ. Sonra günlerden bir gün, gene daða çýktýðýnda bir de bakmýþ ki ne görsün, aðaç çiçekler içinde deðil mi?” (Kurban, YKY 1988 Çev: Tuba Tarcan)

Bu sadakatin ‘fiili dua’ olduðunu düþünürüm hep. Sabýrla ve inatla çalýþmak, kuru aðacý pekala yeþertebilir. Tabii ki bir de iþin ‘kavli’ duasý var. Hani edebiyatýmýzýn unutulmaz isimlerinden Cahit Sýtký Tarancý daha çocuk yaþlarýnda, ailesine yazdýðý bir mektupta, “Allah’ým þiirimi güzelleþtir.” diye yalvarmýþtýr. Yine Yahya Kemal, teklifsiz istiyordu söz’ün sahibinden: “Allah’ým bana bir ses yaratan kudreti ver!” Ancak ne var ki sanat uzun, hayat kýsadýr, yetmez sözü tamamlamaya... Ýbrahim Tenekeci de ne güzel söyler: “Canýmý yakýyor dünyanýn güzelliði / Yetmiyor o güzel þiire / Rabbim ne olursun / Sözümü kesme.” diye…

Sorular çok sevgili okuyucu… Nasýl yazmalýyým, ne yapmalýyým?.. Ýnanýn bu sorularýn hepsini ne cevaplamak ne de anlatmak mümkün…

Her ne ise, ben bu yazý vesilesiyle uzun zamandýr yazmasýný, resim yapmasýný, hatta ve hatta fotoðraf, video gibi hobileriyle ilgilenmesini istediðim can yoldaþýmýn bir vesileyle matbu bir dergide hikayelerini görünce çok sevindim… Ýnþallah o güçlü duygulara sahip yarenin kaleminden unutulmaz hikayeler, öyküler kim bilir belki de muhteþem þiirler okuyup bahtiyar oluruz…

Diðer taraftan, özellikle “yazmak” isteyen ama nereden baþlayacaðýný bilmeyen veya böyle bir derdi olup mail gönderen okurlara, bu yazýnýn da bir cevap olmasýný arzu ediyorum.

Þimdilik kalýn saðlýcakla…