Oyun Atölyesinin Ayıbı….

Seval Deniz Karahaliloğlu

Sanat, saygı ve sorumluluk kelimeleri ile özdeşleşmiştir. Kuşkusuz, sanatı konu alan eserlerde ve sözlüklerde çok derinlikli tanımlamalara rastlayabilirsiniz ama seyirciye ve sanatçının yaptığı işe duyduğu saygı ve sorumluluk kavramları tüm sanatçıların ortak paydası ve sanatın olmazsa olmazıdır.

Eğer bu altın kural, sanata ve sanatçı kimliğine ‘her fırsatta, herkesten çok sahip çıkan kişiler tarafından çiğneniyorsa’ o noktada durup biraz düşünmek gerekir. Olay geçen hafta, İzmir’de yerel yayın yapan bir televizyonda ve bu televizyonun ‘Sanat Gündemi’ isimli programında yaşandı. Sanat Gündemi, yaklaşık bir yıldır hafta içi her gün canlı olarak sanata ve sanatçıya destek vermek amacıyla yayınlanıyor. İzleyiciye karşı duyulan sorumluluk ve mesleki etik değerler çerçevesinde, belirli bir kalitenin üzerinde, geniş bir yelpazede sanatı geniş kitlelere tanıtmayı ve sevdirmeyi hedefliyor. Programın ana teması göz önüne alınarak, her gün programa çağırılan konuklar konusunda da büyük bir titizlikle duruluyor. Uğraş verdiği sanat dalına saygılı, uzun süre çalıştığı konuya emek vermiş saygın isimler arasından titizlikle seçilen konuklardan biri de, ne yazık ki, Oyun Atölyesi sanatçılarından ve İzmir Sanat’ta Büyük Salon’da sahnelen ‘Azrail’in Gözyaşları’ oyununda rol alan Barış Yıldız’dı.

Barış Yıldız ile daha önce iletişim kurulmuş, konuk olması teklif edilmiş ve kendisi de programa konuk olarak gelmeyi kabul etmişti. Kendisine program günü ve zamanı konusunda gerekli bilgi verilmiş ve zamanında televizyonda olması rica edilmişti. Canlı yayın söz konusu olduğu için her zaman olduğu gibi konuk iki kez arandı. İlki programdan bir gün önce ve ikincisi de program günü. Hatta hiçbir sorun çıkmaması için programdan bir gece öncesinde oyuna gidildi. Ve oyun arasında gidilip sanatçıya bizzat canlı yayın saati hatırlatıldı. Ertesi gün öğlen saatlerinde kendisini televizyona getirmekle sorumlu olan kişi cep telefonundan aranarak canlı yayın saati ikinci defa hatırlatıldı ve sanatçının zamanında televizyonda olacağı yönünde teyit alındı.

Ve canlı yayın saati geldi. Sanatçı ortalarda yok.. Televizyona getirecek kişi arandığında sadece yoldalar şeklinde basit bir açıklama alınabiliyor. Ama işine saygılı olması beklenen, ‘sanat ve saygı kelimelerini yan yana koyduğumuzda, burnundan kıl aldırmayan ve herkesten fazla sanatçı kesilen Haluk Bilginer Tiyatrosu’ sanatçısının yerinde yeller esiyor. Ne oldu? Sanat ve saygı kavramlarında, Haluk Bilginer Tiyatrosu’nun üzerine toz kondurulmayan ‘Altın Kurallarında’ bazı anlam verilemeyen değişiklikler yapıldı da biz mi duymadık? Yoksa, her gün canlı olarak, İzmir’de yayınlanan tek sanat programına ve izleyicilerine saygı gösterme gereği mi duyulmamıştı?

Her neyse, sanatçı olduğunu iddia eden beyefendi, programa gelme gereğini duymamıştı. Program, beyefendinin keyfi, lakayt, umursamaz ve sorumsuz tavrı nedeniyle, yayınlandığı günden beri ilk defa 35 dakika yayına geç girdi. Bu arada, her nedense programın bitmesine beş dakika kala beyefendi gelme gereği duydu ama doğal olarak programın bitmesine beş dakika kaldığı için içeri alınmadı.

Şimdi sorulması gereken sorular şu olmalı? Tiyatro ahlakından, etiğinden ve oyunculuğundan sorumlu nöbetçi müdür olarak, Oyun Atölyesi Genel Sanat Yönetmeni Haluk Bilginer, bilgisi olduğu halde oyuna keyfi olarak 50 dakika geç gelen ve mazereti sadece ‘unutmak’ olan oyuncuya ne yapar? Birlikte düşünelim. A şıkkı, ‘Aferin oğlum, böyle yapa yapa oyunculuğu öğreneceksin. Zaten seyirci ya da izleyici nedir ki, biz ne istersek onu izlemek durumundalar, beklerlerse beklesinler dert değil’ der, oyuncunun sırtını sıvazlar. B şıkkı, ‘Bu unutkanlığa bir çare bulmak lazım, bir doktora filan gitsen. Bak, perde senin yüzünden 50 dakikadır açılamıyor’ der ve birazcık sitem eder. C şıkkı, tiyatroya bile almadan kovar. Ve o sanatçı olduğunu iddia eden sorumsuz şahıs değil oyunun, tiyatronun perdesini bile bir daha göremez

Çünkü, tüm dünyada tiyatronun evrensel bir kuralı vardır. Perde daima zamanında açılır ve ne olursa olsun oyun devam eder.

Bu, tüm dünyada böyledir. Aynı kurallar yayıncılık için de geçerlidir. Hele konu CANLI YAYINSA. Burada söz konusu olan sizi her gün izlemeye alışmış olan izleyici kitlenize duyduğunuz ve saygı ve sorumlulukla sizden bekleneni eksiksiz yerine getirme zorunluluğudur ki, sanatçı diye geçinen sorumsuz, fütursuz ve lakayt kişiler izleyicinin problemi değildir. İşte bu nedenle, yapılan konuk seçimleri program devam ettiği yaklaşık bir yıllık bir dönem içinde son derecede titiz bir araştırma ile yürütülüyor. Ama ne yazık ki, binde bir de olsa yukarda görülen örneklere rastlanabiliyor.

Saygısızlık sadece program yapımcısı ve sunucusuna yapılsa neyse. Adam sende der geçebilirsiniz. Ama burada saygısızlık düpedüz seyirciye ya da izleyiciye yapılıyor. ‘Popüler kültürün dejenere ettiği toplumumuzda,….’ diye başlayan ucuz cümleler kurmak yerine, ‘herkes temizliğe ilk önce kendi evinden başlamalı’ diyoruz. Çünkü, sanat bu tip hafiflikleri kaldırmaz

Sanat, tiyatro, oyunculuk ve seyirci konularında ahkam kesenler, ilk önce tiyatronun altın kuralı olan SEYİRCİYE SAYGI göstermeyi öğrenmeliler. Sanatçı, sadece oyuncu değildir. Taşımak zorunda olduğu seçkin kimliği ile topluma örnek olmak zorunda olan kişidir. Şimdi böylesi bir örnek acaba nasıl algılanır? Sanatçı dediğin şımarık, sorumsuz ve saygısız olabilir ve bu onun en doğal hakkıdır desek. Hedeflenen sanatçı kimliğinden, en azından toplumun düşünsel olarak beslenmesini sağlayan ve kültür düzeyini yükseltmesini beklediğimiz sanatçı kimliğinden ne kadar uzak öyle değil mi?

Seyirciyi ya da izleyiciyi umursamayan oyunculara anımsatmak gerekir ki, seyirci olmadan tiyatro bir hiçtir. Bu arada, ‘Sanat Gündemi’ programı sürekli izleyicileri arasında, İzmir Devlet Tiyatrolarının sürekli müdavimi olan, kaliteli bir tiyatro izleyici kitlesinin varlığını da atlamamak gerekiyor. Kaliteli kelimesi burada bilinçli olarak kullanılmıştır. Çünkü İzmir seyircisi sorgular, soru sorar ve her şeyi beğenmek zorunda değildir. Turneye İzmir’e gelen yılların tiyatro sanatçıları, bu seyircinin ne kadar zor ve seçici olduğunu iyi bilirler. İzmir seyircisi kızdırılmaya gelmez ve bu tür hafifliklere de tahammülü yoktur. O nedenle İzmir, turneye çıkan bu topluluklar için bir tür sınav yeridir.

Sanat Gündemi programı, geniş bir yelpazede sanatın her dalında, toplumun kültür düzeyini yükselten gerçek sanatçılara destek olmayı amaçlıyor. Sanat ve sanatçı kavramlarının alabildiğine istismar edildiği günümüzde, kültürel kirlenmeye karşı bir tavır alarak gerçek sanatçılara arka çıkıyor. Yani, beyinsel ve ruhsal beslenmemiz için gereken her şey var bu programda. Çünkü akıl sağlığımızı korumanın yolu, düşünsel beslenmemizi sağlayan bu sanat etkinliklerinin son kullanma tarihleriyle doğru orantılı. İşte bu şartlarda, sanatı ve sanatçıyı destekleme adına yola çıkan programın ‘sözde’ bir sanatçı tarafından baltalanmasından daha ironik ne olabilir? Bu durumda, sözde sanatçı geçinen ve sanat ve toplum arasındaki ilişkinin irdelenmesini konu alan konuşmalarda lafı kimseye bırakmayan, toplum önünde ahkam kesmeyi seven sözde sanatçıların sanata değer verilmiyor şeklinde yakınmaya hiç haklarının olmadığı ortaya çıkıyor.

Tüm bunlar göz önüne alınarak, sorun bir bölge ile kısıtlı olarak değil ama genel hatlarıyla irdelendiğinde, şu soru sorulmalı. Seyircisiz tiyatro ne işe yarar? İstediğiniz kadar yetenekli oyuncular yetiştirin, seyirciye ve yaptığı işe saygısı yoksa ne olacak? Son dönemde, tiyatroya seyirci gelmemesinden şikayet ediliyor. Bu konuda uzun boylu akademik bazlı araştırmalara hiç gerek yok. Seyirci gelmiyor, diye dövünenlere biraz kendinize bakın ve ‘seyirciye ya da izleyiciye biraz saygı gösterin’ desek?