Dilbilgisi öðretiminde Türkçenin büyük sorunlarý var. Bu konuda dilcilerin bakýþýnda ortak bir kaný oluþmadýðý ya da dilcilerden çok, dille ilgisi olmayanlarýn genellikle çýðýrtkanlýðý aðýr bastýðý için bilimsel ölçütler bir yana itilmiþ, bu anlamda büyük bir boþluk ortaya çýkmýþtýr. Durum böyle olunca da öðretim kurumlarýnda görevli Türkçe öðretmenlerimiz kendi birikimleri ölçüsünde sorunlara çözüm üretmeye çalýþmakta ya da piyasa yayýnlarýnýn, bilimselliði tartýþýlýr birtakým bilgileriyle görevlerini yerine getirmeye çalýþmaktadýrlar.

En baþta Milli Eðitim Bakanlýðý ve Türk dilinin korunup geliþtirilmesinden sorumlu olmasý gereken bugünkü TDK, bu sorunlara ne yazýk ki seyirci kalmaktadýr. Elbette bu sorunlarýn çözümü yasalarla ve yasaklarla sýnýrlý, yaptýrýmcý bir yol izlemek deðil; tersine eleþtiriye açýk, yapýcý ve uzlaþýmcý bir anlayýþla tüm dilcileri bir araya getirmek ve bunlarýn yapacaðý ortak çalýþmalarýn sonuçlarýný eðitimcilerle paylaþmak, dilin öðretiminde ortak ilkeler ve yayýnlar oluþturmaktýr.

Özel öðretimde gözlemlediðimiz pek çok yanlýþý ve çeliþkiyi artýk kamuoyuyla paylaþmak ve gittikçe yaygýnlaþan bir dil sorununu gündeme getirmek kaçýnýlmaz bir durum olmuþtur. ÖSS ve OKS’ye hazýrlýkla ilgili yayýnlarda yazar kadrolarýnýn , bilimsellikle ve birbiriyle baðdaþmayacak pek çok bilgi verdiði görülmektedir.Bu bilgilerden biri de “deyimleþmiþ bileþik fiil” ve “yarý kaynaþmýþ bileþik fiil” adýyla öðrenciye sunulan bölümlerdir. Yýllardýr öðretilen, eski ve eski olduðu kadar da çoðu yanlýþ olan bu görüþlerden yepyeni bir yorumla dilimiz ne zaman kurtulacak merak ediyoruz.

“Yarý kaynaþmýþ bileþik fiil “ ne demek? Bunun ölçütü nedir? Doðrusu böyle bir ölçüt de böyle bir fiil de yok bilimsel olarak. Örneðin “karar vermek,haber vermek, görüntü vermek,önem vermek, selam vermek,imkan vermek,yer vermek, cevap vermek,bilgi vermek, izlenim vermek, güven vermek,ödül vermek, sýr vermek,rapor vermek, beyanat vermek, korku vermek; hayal kurmak, düþ kurmak, tuzak kurmak, bað kurmak, baðýntý kurmak, ilgi kurmak, iliþki kurmak, (olaylar arasýnda) köprü kurmak, temas kurmak; soru sormak; kuþku uyandýrmak, kaygý uyandýrmak, izlenim uyandýrmak, þüphe uyandýrmak, saygý uyandýrmak, saygý duymak, kaygý duymak, kuþku duymak, þüphe duymak, eziklik duymak; ilgi beklemek, ilgi görmek, ilgi göstermek; iz sürmek; yer almak; sýr saklamak; idman yapmak... söz öbeðiymiþ gibi, çoðu yayýnda “yarý kaynaþmýþ bileþik fiil” diye nitelendirilmekte ve öðrencilere bu konuda yanlýþ bilgiler sunulmaktadýr.

Bu filleri örnek cümlelerde kullanalým, bakalým yüklem nasýl bulunacak?
__Konuya her zaman önem VERÝYORUM. (Konuya her zaman gereken önemi VERÝYORUM. Konuya her zaman büyük bir önem VERÝYORUM...)

__Size saygý DUYUYORUM. (Size karþý bu saygýyý hep DUYDUM ve DUYACAÐIM. Size karþý hep inanýlmaz bir saygý DUYDUK...)

__Bu yazar, bütün yapýtlarýnda köylü sorunlarýna yer VERÝR. ( Edebiyat tarihi, yazara hak ettiði yeri VERMÝÞTÝR. Konuþmasýnda bu konuya en geniþ yeri bu yazarýmýz VERMÝÞTÝR...)

__Her yazar bu düþüncelere ilgi GÖSTERÝR. (Her insan, bu ilgiyi her yerde ve her zaman bu tür yapýtlara GÖSTERMÝÞTÝR. Bu makaleye okuyucular, sürekli inanýlmaz derecede yoðun bir ilgi GÖSTERMÝÞTÝR.)

__Þairimiz, edebiyatýmýzda son dönemlerde yer ALIR. (Þairimiz hak ettiði yeri edebiyat tarihimizde ALMIÞTIR. Sanatçýmýz, edebiyat tarihimizde hak ettiði o eriþilmez yerini nihayet ALMIÞTIR....)

Bunlar bir çýrpýda akla geliveren örnekler. Bu listeyi daha da uzatmak mümkün. Þimdi soru 1: Bu örnekler bir cümlede kullanýldýðýnda cümlenin yüklemini bileþik sayýp iki sözcüðü birlikte mi yüklem sayacaðýz?.
“Deyimleþmiþ bileþik fiil”in de tam olarak cümledeki yeri ve konumu nedir sorusuna net bir cevap verilebilmiþ deðil henüz. Deyimler yüklem olduðunda öðrenciye çok klasik bir deyiþle denir ki :”Deyimler asla bölünmez..” Ama bu bilgi, Türkçe deyimlerin kullaným mantýðýný ne kadar açýklamaya yeterlidir acaba?
“eli uzun, dili damaðý kurumak, nutku kurumak, çenesi düþmek,hayalleri suya düþmek,gözü dönmek,karný doymak, karný zil çalmak, caný istemek, gözü gönlü açýlmak, gözü doymak, tadý kaçmak, beli doðrulmamak, caný çýkmak, sesi soluðu kesilmek, eli deðmemek, söz dinlemek, içi erimek, içi gitmek, baþý dönmek, dilinde tüy bitmek, yerinde yeller esmek, eli böðründe kalmak, yüreði yanmak, burnu büyümek, gözü korkmak, aðzý kulaklarýna varmak, yüzü gülmek, göðsü kabarmak, dili varmamak, baþý dara düþmek, baþý sýkýþmak, aðzýný býçak açmamak,caný sýkýlmak, eli darda, boynu bükük, gözü tok...”

__Oðlu sýnavý kazanýnca göðsü KABARDI. ( Oðlu sýnavý kazanýnca o duygusal yaþlý adamýn göðsü KABARDI. Bu olay, adamýn göðsünü iyice KABARTMIÞTI.)

__ Zaman geçince hayalleri suya DÜÞMÜÞTÜ. ( Adamýn hayalleri tek tek suya DÜÞÜYORDU. Bir gün gerçekleþir diye beklediði hayalleri suya DÜÞÜYORDU....)

__ Bu olaylardan sonra aðzýný býçak AÇMIYORDU. (Yaþanan bunca acý olaydan sonra bu genç ve dinamik adamýn aðzýný býçak AÇMIYORDU...)

Ýkinci sorumuz þu: Bu deyimlerin yüklem olduðu cümlelerde yüklem, hep deyimin tamamýný kapsayacak biçimde mi alýnacaktýr? Buyurun öyleyse bu cümleleri ve bunlarýn benzerlerini öðelerine ayýrýn. Bilimsel açýklamasýný da bekleyelim.
Yine de biz çaðrýda bulunalým: MEB , TDK , DÝL DERNEÐÝ ve tüm dilseverler göreve!...