Ömer AKÞAHAN

ABD’de patlak veren ve halen sürmekte olan krizin etkileri dalga dalga dünyanýn her tarafýna yayýlýrken ülkemizde de ‘Hamdolsun!’ önlemler alýnmaya baþlandý…
Esasen derdim krize çare üretmek deðil. Ýþin uzmaný hiç deðilim.
Ama aþaðýda soracaðým soruya vereceðimiz yanýtta bazý ipuçlarý yakalanabilir.
Bu tür krizlerde gemisini sað salim limana ulaþtýran þirketlerin yapýsý nasýldýr?
***
Ticaret dünyasýnda ‘hantal’ ve ‘dinamik’ sözcükleri her büyüklükteki þirket için kullanýlýr.
Dev þirketler iç iþleyiþleri, karar mekanizmalarý yönünden bürokrasi bataðýnýn içinde bocalar dururlar. Bu tür þirketlere hantal þirketler denir.
Ayný iþ kolunda faaliyet yapan küçük þirketlerse, bu dev þirketlere her fýrsatta saldýrýp, pazardan pay kapmaya çalýþýrlar. Bunlarýn karar mekanizmalarý ise çok basittir. Çok hýzlý hareket yeteneðine sahiptirler. Bir gün sonrasý onlar için önemlidir.
Bir þirket ne denli büyürse büyüsün, ilk iþe baþladýðý günlerin dinamik yapýsýný zamanla yitirir, hantallaþtýðýnýn farkýna varamaz ve hiç ummadýklarý bir anda düþüþe geçerler.
***
Konuyu biraz daha somutlaþtýralým.
Bankalardan yola çýkalým dilerseniz.
Ülkemizde sermaye yönünden iki tür banka vardýr; devlet ve özel.
Özel bankalarýn içinde de kuruluþ itibariyle farklý statüye sahip olanlar varsa da özel sýnýfýna girerler.
Özelleþtirmenin hýz kazandýðý ve birçok bankanýn yabancý ortaklarla yola devam ettiði günümüzde bankalararasý rekabet kýyasýya sürüyor.
Bu rekabet ortamýnda en büyük yük çalýþanlarýn omzuna binmektedir.
Bankalar, piyasadaki güçlerini haliyle elemanlarýn performansýyla elde edecektir.
Burada hantal banka ne yapar, dinamik banka ne yapar, sorusunu biraz açalým.
***
Önce hantal bir banka ne yapar, kýsaca göz atalým…
Konuya somut bir örnekle girelim.
Menkul Kýymetler bölümü her bankanýn önem verdiði bölümlerdendir. Bu bölümdeki elemanlarý teþvik amacýyla (X) bankasý genel müdürlüðü bir kampanya düzenler.
En baþarýlý beþ personeli yurtdýþý seyahatiyle ödüllendireceðim, der.
Bu bölümde çalýþan ve yönetici niteliði olmayan bir personel, duyuruyu okuduktan sonra, kendisine inanan olmasa da büyük bir gayret sonucu çalýþtýðý bankanýn Türkiye’de ilk üçe girmesini saðlar. Herkes bu sonuçtan gururludur.
Buraya kadar her þey normal…
Ancak Karaman’ýn koyunu sonradan ortaya çýkar. Banka genel müdürlüðü, kampanyada dereceye giren þubelerin yöneticilerini yurtdýþýna göndereceðini duyurur.
Kampanyayý tek baþýna baþarýya ulaþtýran elemansa yönetici deðildir. Bu duruma itiraz eder. Hantal banka yönetimi, kararýnda önce direnir, inat eder.
Oysa dereceye giren bankanýn müdürü dahi, personelin hakkýnýn yendiðini iddia eder.
Sonunda genel müdürlük banka tarihinde -bir ilk olarak- yönetici olmayan bir personeli yurtdýþýna göndermeyi kabul eder.
Peki, o eleman yurtdýþýna gider mi?
Bu haksýzlýða daha fazla dayanamaz, yaþananlarýn ardýndan basar istifayý, kendince daha dinamik ve özgür bir çalýþma ortamýna sahip baþka bir özel bankaya transfer olur.
***
Gelelim, dinamik bir banka nasýl çalýþýr, sorusuna.
Özel þirket bankacýlýðýnda her þeyden önce performans yönetimi denen bir birim vardýr.
Bu birim bilimsel verilerden oluþan baþarý kriterlerini her düzeydeki personel için sýký bir þekilde uygular ve denetler. Gene bu þirketlerin bu birimle paralel çalýþan insan kaynaklarý bölümü vardýr. Kimilerinde her iki birim tek bir çatý altýndadýr.
Bu tür bankalarda bir personel, bölge müdürünü rahatlýkla arar. Bundan ötürü fýrça yemez.
Her bankanýn meþhur Cuma sendromu vardýr. Yani piyasadaki keþ paranýn banka hesaplarýna transferidir söz konusu olan.
Bunda baþarý gösteren personel pazartesi günü elektronik posta kutusundan bölge müdürünün teþekkür mesajýný okuyarak haftaya baþlar.
Yine dinamik bir banka, yaptýðý kampanyalarda ödülü banka yöneticisine deðil o iþi baþaran personele verir.
Peki, o baþarýda müdürün hiç mi payý yoktur? Bilimsel çalýþmalara dayandýrýlmýþ yönetim anlayýþlarýnda elbette takým oyunu denen bir faktör var ki, herkes hak ettiði ölçüde baþarý pastasýndan pay alýr.
***
Sözü bankalardan açmýþken, hiç unutamadýðým bir olayý anýmsatmalýyým.
Yaþý bana yakýn olanlar ve radyo dinleyenler anýmsayacaktýr.
Her sabah radyoyu açtýðýmýzda kadýn spikerin sesinden bir reklâm anonsu duyulurdu:
“Bugün Pazartesi. Demirbank, hayýrlý iþler diler!”
Bu anons bugün dahi kulaðýmdadýr.
Yýllar sonra bir gün bir haber: Demirbank battý!
Çocukluðumun bankasý tarihe karýþmýþtý. Üzülmedim deðil.
Haberi iþittiðimde ne düþündüm biliyor musunuz?
Eh dedim, Ömer! Dün bir kredi iþi için Demirbank genel müdürüne ziyarete gittin. Kapýsýnýn önündeki büroda þýk giyimli, genç ve güzel bir sekreter var. Genel müdürle görüþmek için ondan randevu almak zorundasýn. Ama o sekreter sana istediðin randevuyu vermemek için binbir bahane üretip, baþýndan savmaya çalýþýyor. Sonunda sekreter üstün geliyor ve kös kös geri dönüp gidiyorsun.
Ama, bak þu Allahýn iþine…
O bir gün önce giremediðin koca demirden kapý bugün buhar olup, uçuvermiþ.
Hep meþgul olan beyefendi artýk evinde istirahata çekilmiþ!
Ya o sekretere ne oldu dersiniz?
Ne var bilmeyecek caným; bir baþka müdürün kapýsýnda gelenleri kovmakla meþguldür…
Son söz: Büyüðüm demekle büyük olunsaydý, deve eþeðin ardýndan yürümezdi!