‘‘Bana sor sevgili kari,sana ben söyleyeyim,
Ne hüviyette þu karþýnda duran eþ’arým

Bir yýðýn söz ki,samimiyeti ancak hüneri;
Ne tasannu bilirim,çünkü ne sanatkârým

Þiir için ‘göz yaþý’derler;onu bilmem, yalnýz
Aczimin giryesidir bence bütün âsarým

Aðlarým aðlatamam hissederim söyleyemem
Dili yok kalbimin ondan ne kadar bizârým

Oku ,þayed sana hisli bir yürek lâzýmsa;
Oku ,zira onu yazdým ,iki söz yazdýmsa’’

Tevazunun ,mükemmel bir anlatýmla ifade ediliþinin en güzel örneklerinden biri olsa gerek bu þiir.Âkif’e yüreðindekilere ulaþabilmek ,hissettiklerini hissedebilmek ne güzel…

Üslûbundaki samimi ifade zenginliði ,söz sanatlarýný kullanýþýndaki ustalýðý ,aruzu Türkçeye uygulamada gösterdiði baþarý ,fikir olgunluðu ve saðlamlýðý edebî kiþiliðinin en belirgin özellikleri.

Mehmet Akif Ersoy’un manzum ve mensur eserlerini incelediðimizde yüreðinin toplum için attýðý görülür.O’na göre ‘Sanat sanat için deðil hayat içindir.1912’de Sebilürreþad ‘ýn ilk sayýsýnda yayýnlanan ‘Edebiyat’adlý makalesinde bunu þöyle ifade eder:

‘Hele sanat sanat içindir,sanatta gaye yine sanattýr.Edebiyatta ,Edebiyattan baþka gaye aramak sanatý kösteklemektir,gibi nazariyeler bizim idrakimizin pek üstündedir.’

Manzum öykülerinde þehir hayatýnýn acýklý ,aksak taraflarýný ;insanýn çilekeþ ,zavallý yanlarýný ortaya çýkaran Akif dini,milli sosyal gerçekleri dile getiren manzumelerinde üslup güzelliðinin yaný sýra süsten,yapmacýktan uzaktýr.Söylemek istediklerini doðrudan doðruya ,apaçýk söyler:

‘‘Zulmü alkýþlayamam ,zalimi asla sevemem
Gelenin keyfi için geçmiþe kalkýp sövemem

Biri ecdadýma saldýrdý mý ,hatta boðarým…
-Boðamazsýn ki!
-Hiç olmazsa yanýmdan kovarým.

Yumuþak baþlý isem ,kim dedi uysal koyunum?
Kesilir belki fakat çekmeye gelmez boynum

Kanayan bir yara gördüm mü yanar ta ciðerim
Onu dindirmek için kamçý yerim,çifte yerim

Adam aldýrma da geç git diyemem,aldýrýrým
Çiðnerim,çiðnenirim ,hakký tutar kaldýrýrým’’

Türkçe onun þiirlerinde en olgun ifadesini ve canlýlýðýný bulur.Mithat Cemal’in söylediði gibi:‘ O ,Anadolu’nun en uzak yerindeki taþra aðzýndan ,Beyoðlu’nun Dolapdere Mahallesindeki argoya varana kadar bütün kullanýmlarý bilir.’Manzum öykülerinde kiþileri kendi þive ve seviyesine göre konuþturmasýnda gösterdiði baþarýnýn nedeni budur.

‘’-O kim gelen?
-Baba Arif.
-Sakallý gel bakalým…
Yanaþ
-Selamün aleyküm.
-Otur biraz çakalým…
-Dimitri,hey,parasýz geldi sanma,iþte para.
-Ey anladýk a kuzum.
-Sar be yoldaþým cýgara…
-Aman bizim Baba Arif susuz musuz içiyor.
-Onun bi dalgasý olmak gerek,tünel geçiyor.
-Moruk,kaçýncý kadeh ?Þimdicik sýzarsýn ha!
-Sýzarsa mis gibi yer,yatmamýþ adam deðil a!

Akif’in þiirleri realizmin ve natüralizmin en güzel örneklerini verir.Gerçeði yansýtýrken amacý düzeltmek,onarmak,doðruyu,hakký ve haikati bulabilmek ve gösterebilmektir.Böyle olunca tarafsýz kalamaz,gerçeði gözler önüne serip çözüm ve derman aradýðý için natüralist yaný aðýr basar.Betimlemeleri çok güçlüdür.Ýstanbul sokaklarý,meyhaneler,bayram,çocuklar,hasta insanlar,savaþ alanlarý,daha akla gelebilecek pek çok þey

Safahat’ý baþtan sona kapsar.

‘’Hayýr,hayal ile yoktur benim alýþveriþim
Ýnan ki her ne demiþsem görüp de söylemiþim

Þudur cihanda benim en beðendiðim meslek
Sözüm odun gibi olsun,hakikat olsun tek.’’

Akif’in edebi kiþiliðini incelerken onun hiciv dolu þiirlerinden söz etmeden olmaz.Çünkü o,mizahý Türkçenin bütün imkanlarýný kullanarak ustalýkla þiirlerine yerleþtirir.Ancak bu çirkin ve aþaðýlayýcý bir mizah deðil;sert,acýmasýz ama olgun ve yapýcý bir mizahtýr.O,vicdansýzlýðý,batý taklitçiliðini,sahte Müslümanlarý,zalimleri,tembelleri hatta sokaklarýn çamurunu hicveder.Kiþilere deðil kötülüklere karþýdýr.

Çocuklara þöyle seslenir:

‘’Ne odunmuþ babanýz ,olmadý bir baltaya sap
Ona siz benzemeyin ,sonra ateþtir yolunuz,

Meþe halinde yaþanmaz,o zamanlar geçti;
Gelen incelmiþ adam devri,hemen yontulunuz.

Amma dikkatli olun;bir kafanýz yontulacak,
Sakýn aldanmayýn,incelmeye gelmez kolunuz’’

Bir baþka þiirinde 1908 hürriyetinin ihtiraslarýný ,þuursuzluðunu þöyle dile getirir:

‘’Sanki zincirdekiler hep boþanýr zincirden
Yýkývermiþ de týmarhaneyi ,çýkmýþ birden

Ötüyor her taþýn üstünde birer dilli düdük
Dinliyor kaplamýþ etrafýný yüzlerce hödük.

Kim ne söylerse ,hemen el vurup alkýþlayacak
-Yaþasýn!
-Kim yaþasýn
-Ömrü olan
-Þak..Þak…Þak…

Ama o,her zaman eleþtirmek yerine telkin yolyla öðretmeyi,inandýrmayý,kabul ettirmeyi de bilir.Bazý ayet ve hadislerin manzum yorumlarýný yaparak ,halký iyimserliðe vataný kurtarmaya çaðýrýr.Ýbret verici hatýralarýyla ,ümit ve heyecan veren þiirleriyle teþvikeder,uyandýrýr, yönlendirir.

‘’Âtiyi karanlýk görerek azmi býrakmak ….
Alçak bir ölüm varsa ,eminim budur ancak.

Ey dipdiri meyyit,’iki el bir baþ içindir’
Davransana …Ellerde senin ,baþ da senindir.

Ye’s öyle bataktýr ki düþersen boðulursun
Ümmide sarýl sýmsýký,seyret ne olursun

Hüsrana rýza verme …Çalýþ…Azmi býrakma
Kendin yanacaksan bile evlâdýný yakma.’’

Akif,medeniyet,ilim,fen,din,millet,kültür konusunda aydýn,ileri görüþlü, taassubdan uzaktýr.O her þeyin yerlisine aþýktýr.Bizim olaný ,bizden olaný sever.Ancak ilim ve fende ilerlemenin gerektiðine inanýr.
Asým’da:
‘’Bu cihetten ,hani,hiç yýlmasýn,oðlum,gözünüz
Sade Garbýn ,yalnýz ilmine dönsün yüzünüz

O çocuklarla beraber ,gece gündüz didinin
Giden üç yüz senelik ilmi tez elden edinin

Fen diyarýnda sýzan nâ-mütenâhî pýnarý
Hem için hem getirin yurda o nâfi sularý’’

Derken Batý’nýn yalnýzca ilmini ister.

‘’Maske yýrtýlmasa hala bize âfetti o yüz
Medenyyet denilen kahbe,hakikat,yüzsüz

‘’Ulusun,korkma nasýl böyle bir imaný boðar
Medeniyet dediðin tek diþi kalmýþ canavar.’’

Diyerek Avrupa’nýn haksýz,zalim,vahþi davranýþlarýný da lanetlemesini de bilir.

Akif’ten bunca bahsetmiþken ,Ýstiklâl Marþý’mýzdan söz etmeden geçemeyiz.Ýstiklâl Marþýndaki ruhu ,inancý,umudu,lirizmi hangi þair bunca samimi ,bunca gönülden verebilmiþtir?Vatan ,bayrak,baðýmsýzlýk hangi þiirde bu kadar güzel,bu kadar anlamlý anlatýlabilmiþtir?Bir milletin ölüm-kalým savaþýný,zulmü,haksýzlýðý,medeniyet maskesi altýnda yapýlan hunharca saldýrýlarý ,ölümü göze alan Mehmetçiði ,Allah’a sarsýlmaz inancý,hangi millet böyle yürekten haykýrabilmiþtir?

Akif’i anlayabilmek için:

‘’Ya Rab,bu uðursuz gecenin yok mu sabahý?
Mahþerde mi bîçarelerin ,yoksa felâhý

Nur istiyoruz…Sen bize yangýn veriyorsun
‘Yandýk!’diyoruz…Boðmaya kan gönderiyorsun.’’

Diyen çaresiz bir yakarýþýn ardýndan:

‘’Dalgalan sen de þafaklar gibi ey nazlý hilâl
Olsun artýk dökülen kanlarýmýn hepsi helâl
Ebediyyen sana yok,ýrkýma yok izmihlâl
Hakkýdýr hür yaþamýþ bayraðýmýn hürriyet
Hakkýdýr Hakk’a tapan milletimin istiklâl’’
Dedirten bir milletin evlâtlarý olmak gerek.

O’nu saygýyla ,övgüyle,minnetle anýyoruz.ruhu þâd olsun.