Çoğu zaman, eğlenmek için tayfalar,
Eğrimli sularda kayan gemiyi izleyen
Açık deniz kuşlarını, o dingin yol arkadaşlarını,
O koca koca Albatrosları tutarlar.
Daha güverteye koyar koymaz oncağızları,
Göklerin o kralları, beceriksiz ve onursuzca,
Geniş ak kanatlarını sarkıtırlar aymazca
Sürüklenen kürekler gibi yanlarında.
Ne kadar da sarsak ve bezgindir o kanatlı gezgin!
O uçan güzel, şimdi ne kadar da gülünç ve çirkin!
Kimi yanan piposuyla gagasını dürtükler
Kimisi uçan paytağa öykünür aksak yürüyerek!
İşte, o yüce bulutlar prensine benzer Ozän,
Fırtınayla sarmaş dolaş, okçuyu umursamayan,
Yeryüzüne sürgün, bağrış ve çağrışlar arasında,
Engeller adım atmasını o devden kanatları.
(Kötülük Çiçekleri, Charles Baudelaire)
NOT: 1) Charles Baudelaire (1821-1867), yaşadığı devirde görmezden gelinmeye çalışılmış, aşağılanmış, anlaşılamamış, Fransız toplumunca lanetlenmiş ozanlardandır. Oysa, asıl lanetlenmesi gereken Fransız toplumunun ta kendisiydi. Zaten Baudelaire de bunu yapmış, onların pisliklerini, suratlarının tam ortasına yapıştırmıştır.
“Kötülük Çiçekleri” isimli şiir kitabıyla ünlenen Baudelaire için “Ozan” sıradan insanlardan çok farklı, değişik bir düzlemde yaşayan, uçsuz bucaksız tinsel okyanuslarda, çok arı, çok üst yüksekliklerde gönlünce uçan, fırtınalarla sarmaş dolaş ve yıldırımlara gülüp geçen, o açık denizlerin korku nedir bilmeyen Albatros kuşu gibidir.
Ancak, yere konduğunda kanat genişliği 3.5 metreye kadar ulaşan Albatros, o büyük kanatlarını toplayamadan paytak paytak yerde sürüklenir, adeta komik ve beceriksiz bir yaratığa dönüşür. İşte Ozan, insanların küçük kavgaları, bağırışlar, çağırışlar, hengame içinde, yeryüzüne yabancı, lanetli topraklar üzerine sürgün edilmiş bir mahkum gibidir. Kuşkusuz burada gerçek ozandan söz ediyoruz, çalakalem şiir yazan tatlı su kazlarından değil !
NOT: 2) 1857 basımı özgün Fransızca metinde Baudelaire “ozan” sözcüğünü büyük harfle ve “e” harfi üzerinde iki noktayla, “poëte” şeklinde yazmıştır. Oysa, artık çağdaş Fransızca’ da bu sözcük solyatık imleçle “poète” şeklinde yazılmaktadır. Bu nedenle, eserin yeni basımlarında yayınevleri bu sözcüğü yeni yazılıma göre düzeltmişlerdir.
İyi de, sözcüğün yazılımı değişse bile Baudelaire’in özgün yazım şekline saygı gösterilmesi gerekirdi, veya, en azından dipnotla bir açıklama konabilirdi, diye düşünüyorum. Çünkü o iki nokta sanki ozan sözcüğünün üstüne konmuş bir taç gibi durur. Victor Hugo da dilbilgisi kurallarının değişmesine aldırmadan bu sözcüğü “poëte” olarak iki noktayla yazmayı ısrarla sürdürmüştür.
Bu konuda, 16.03.2011de Fransız Akademisine bir yazı gönderdim. 21.03.2011de verdikleri yanıtta bana şu an geçerli olan dilbilgisi kurallarından söz ettiler. Oysa, söz konusu olan dilbilgisi kuralları değil, Baudelaire’in özgün yazılımının, de facto, değiştirilmesiydi. Fransız akademisine aslında şunu demem gerekirdi: “Quand on est con, on est con! Et vous êtes tous des fadas!” Aksi olsa zaten Sarkozy gibi bir hödüğü başkan seçmezlerdi. Bu da herhalde onların ileri demokrasi ve ileri edebiyat anlayışı olmalı ! İşte bu nedenle, şiirdeki özgün yazılımı değiştiren zihniyeti protesto etmek amacıyla ozan sözcüğünü iki nokta ile yazdım. (Fransızcadan çeviri: HCD)
