"Oyun kurallarý, hayatýn kurallarýdýr; oyun içinde bunlarýn saçmalýðý da ortaya çýkar. O ise hayatýn kurallarýný ne benimseyebilir, ne de onlarý uygulayabilir. Bu kurallarý ancak oyunda açýklýkla kavrar, onlarý ancak oyunda rahatça uygulayabilir. Hayatta ise öylesine naif ve yardýma muhtaçtýr ki, herkes, ona akýl verme hakkýný kendinde bulabilir." (Tutunamayanlar)


Kimilerine göre basit bir vazgeçiþ, bunalým ve intihar romaný. Benim de içinde bulunduðum bazýlarýna göre ise hayata karþý çekilmiþ bir kýlýç, hayatýn davet edildiði bir düello, hayata karþý kaleme alýnmýþ bir manifesto.
Tutunamayanlar ilk olarak basýldýðý 1970'lerde hiç dikkat çekmedi. Kitap, yayýnevi için bir fiyaskoydu. Oðuz Atay'ýn öldüðü yýl 1977'de de bu fiyasko devam ediyordu.
Ancak insanlarýn düþüncelerine atýlan karanlýk bir að olan 12 Eylül 1980 darbesi sonrasý Tutunamayanlar okunmaya baþlandý. Özellikle sol tarafýndan. Bu durumun nedenini Mesele Dergisi'nin 6. sayýsýnda Bekir Tarýk þöyle tanýmlýyor;
"Çünkü, Olric'le beraber biz, anlamanýn olduðu kadar direnmenin de , anlatmanýn olduðu kadar savaþmanýn da baþka biçimlerini gördük, öðrendik. Kimsenin Olric'i olmadýðý ve hatta Olric'e ihtiyaç duymadýðý 70'ler boyunca Oðuz Atay'ýn ve eserinin yeterince ilgi görmemesini kabul etmekte zorlanmayacaðýz buradan bakýnca."
70'lerde bir insanýn yanýnda arkadaþý, komþusu, eþi, yoldaþý kýsacasý bir insan vardý. 80 darbesinin toplum üzerine saldýðý korku canavarý ve yine 80 darbesi sonrasý uygulanan kalkýnma programlarýyla ülkeye dayatýlan neo-liberal politikalarýn etkisiyle toplum içinde insan yabancýlaþtý, yabancýlaþtýrýldý. Hayatta tek baþýna býrakýldý.
Kendisinden dahi güven duymayan, para uðruna her þeyi yapabilen bir insan kuþaðý yetiþtirildi. Vicdaný benliðinin yeni düzenin kurallarýna uymasýný engelleyenlerse, hayat karþýsýnda beceriksizleþti. Beceriksizler tutunamadý. Bu süreçte bu kuþatýlmýþlýktan kurtulmak isteyen insanlarýn silahýydý Olric. Bir þizofreni kahramaný deðil, direnmenin farklý bir diliydi Olric. Tutunamayanlar'ýn en büyük öðretmeni ve öðrencisiydi. Bu nedenle 80 sonrasýnýn insanlarý Olric'e ve Tutunamayanlar'a sarýldý.

Ýnsanýn (bir türlü tam anlamýyla idrak edemeði) varoluþunu ve bu varoluþ üzerinden yükselen duygu-düþünce ve psikolojik yapýsýný sýký sýkýya ekonomi-politik kurallara baðladýðýmý düþünmeyin. Ýnsanlarýn, özellikle küçük burjuva aydýnlarýn hayat konusunda kafalarýnda her zaman kocaman bir soru iþareti olmuþtur ve yeri gelmiþ "hayat"larýný bu soru iþareti yönlendirmiþtir.
Fakat bu aydýnlar hiçbir zaman toplumdan soyutlanmýþ deðildir. Toplumla hep bir baðlarý olmuþ, toplumu düþünceleriyle etkilemiþler ya da toplumun kitsellikten gelen gücünden etkilenmiþlerdir. O halde 80 öncesi aydýnýn 12 eylül sonrasý tutunamayan olmasý þaþýrtýcý olmamalýdýr.

Tutunamayanlar'ýn kahramaný Turgut Özben arkadaþý Selim Iþýk'ýn intiharýyla sarsýlýr. Burjuva yaþantý tarzýnýn çekiciliðine kendini kaptýrmýþ, büyük bir çarkýn büyük ve mutlu bir diþlisi olmuþken, arkadaþýnýn tercihi bütün bir çarký yýkar. Turgut Özben ölüm haberini alýr almaz, arkadaþýnýn intihar nedenini aramaya baþlar. Gerçekte aradýðý ise kendisidir. Selim Iþýk aracýlýðýyla kendi hayatýný sorgulamaktadýr. Bu uðraþýnda yardým istediði bir - iki tutunamayanla hayatý ve hayata iliþkin her þeyi sorgular.

"Tutunamayanlar, kendi kafalarýnýn içinde bir evren yaratanlarýn ve bütün gerçekleri yalanlayanlarýn romanýdýr. Reddediþin, yabancýlaþmanýn, entelektüel kesimin, küçük burjuva zihniyetinin hicvidir. Ülkedeki koþullarýn saðlýksýzlaþtýðý bir dönemde, Atay, kamuoyunun beklentilerine cevap verememiþti. Kaçýþ psikolojisi onu ülke dýþýna yollamamýþ, kendi 'ben'inde bir yolculuða bilet vermiþtir. Yolculuðun sonu nasýl biterse bitsin, yola bir defa çýkýlmýþtýr. Her an tehlike, her an belirsizlik. Hiç bitmeyen yarým yamalak yaþantýlar... Virgüllerle dolu bir hayat... " (Ýnci Aydýn, Evrensel, 25.06.01)