Mona Roza, siyah güller, ak güller
Geyve’nin gülleri ve beyaz yatak
Kanadı kırık kuş merhamet ister
Ah, senin yüzünden kana batacak
Mona Roza siyah güller, ak güller
Sezai Karakoç




Sezai Karakoç’un Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatına armağan ettiği ve ona “Mona Roza” şairi denmesine sebeb olan bu şiir on dokuz yaşında iken yazılmıştır. Yıl 1952. Edebiyatımızın en güzel örneklerindedir. Dört bölümden daha doğrusu dört şiirden oluşmaktadır. Bu şiir üniversite gençliğinin baş ucu şiirlerindendir. Karakoç, o yıllarda tanınmadığından dolayı bazı taşra gazetelerinde birileri kendi adlarına yayımlamışlardır. O dönemde his ve heyecan doruğunda olan ve şiire ihtiyacı olan herkesin şiir olmuştur Mona Roza.

Şair o günlerdeki edebiyat ortamını anlatırken şiirin sebeb-i telfini de aktarır. “ 1952 baharı girerken 19 yaşında ve mülkiye ikinci sınıftayım. Bir şiir üzerine çalışıyorum.Şiir gittikçe beni kendi dünyasına çekiyor. Yıllar, serbest şiir denen ölçüsüz, kafiyesiz şiirin zafer yılları.Orhan Veli akımı bir sel gibi edebiyatımızı kaplamış. Yaşlılar, Edebiyat Fakültesi Hocaları Yahya Kemal’den bahsededursun, dergilerde gençler Orhan Veli ve arkadaşlarının açtıkları yolda ilerliyorlardı. Geleneksel şiirle bağ koparılmıştı. Şairanelik hor görülüyor, edebiyatımızın gül, bülbül mazmunları alay konusuydu. Kadın; tak takıştır, sür sürüştür, muhallebiciye gel, piyasa vakti” çerçevesinde algılanıyordu. Ben hecede ısrar ediyorum. “Gül” kavramının yeniden diriltilmesi gereğini düşünüyordum hep. Mona Roza böyle doğdu. Modern bir Leyla u Mecnun denemesiydi. Roza bilindiği gibi gül demekti. Böylece aşağılanan Gül kavramını yeniden gündeme getirmek istedim.

Şiire bu yönüyle baktığımızda elbette ki bir aşk şiiri diyeceğiz. Fakat Aşk ve Çileler bölümünde beşliklerin ilk mısralarına baktığımızda “Muazzez Akkaya” ismi ile karşılaşıyoruz. Buna Türk edebiyatının en mahrem akrostişi gizlidir diyebiliriz. Şiirin her kıtasının başındaki harfleri yan yana getirdiğinizde "Muazzez Akkayam" çıkar. Muazzez hanım, şairimizle aynı sınıfta okumaktadır. Karakoç’un adı geçen bayana kalbi bir yakınlık duyduğu aşikardır. Hatta bu ilginin bir süreği olarak aynı yıl şairimizin memlekete evlenme isteğiyle bir mektup yazdığını ancak, bu arzusunun reddeldiğini hatıralarından anlıyoruz.

Ne var ki Sezai Karakoç, ısrarla şiirin öyküsünü gizlemeye çalışmaktadır. Bu tavra da saygı duymak gerekir. Şiir, kolay gibi görünür, fakat söylenmek istendiğinde söylenemeyen sözlerle kuruludur. Bu nedenle bütünüyle bir sehl-i mümteni görünümündedir. Şiirde ilk yayınlandığında bir mısrada “Geyvenin Gülleri” dizesi “Malatya’nın Gülleri idi”. Bu bir nevi tek taraflı bir aşkın bilinmemesi için hedef saptırmadır. Daha sonra Muazzez’in doğum yeri “Geyvenin gülleri” mısrası değiştirilmiştir. Şiir de bir hedef saptırma daha vardır. Mesela şiirde sevgili intihara kalkışmıştır. “Bir tüfeğin burnu havadadır/ateş almak üzeredir mermisiz./…Ocak sönüyor,ateş kül oluyor…” mısraları tamamıyle sevgilinin intihara kalkıştığını ve öldüğü mesajını bize verirken son zamanlarda yapılan bir araştırmada Muazzez Akkaya’nın Amerika’da yaşadığı ve şairimizle aynı karede bir fotoğrafta yer alması şiirin kurgusal yapısını bir romana doğru götürüyor. …Çünkü roman sokağa tutulan bir aynadır. Aynada sokağın bazı çirkinlikleri görülmez. Yazar Ahmet Hakan’ın köşe yazısından bir kesit:
“……Okuyunca "Vay be" diye haykırdım. Muazzez Akkaya’nın izini bulmuştum.
Hemen bir yanıt yazdım: "Lütfen anneniz hakkında biraz daha bilgi verebilir misiniz?"
Yanıt şöyleydi:
"Annem Mülkiye’de okumuş. Öğrenciliğinde çok güzel bir kadınmış. Grace Kelly tipinde. Pingpong şampiyonu olmuş okulda. Bugün anneme Sezai Karakoç’un aşkını ve şiirini sordum. Annemin bu aşktan ve şiirden haberi olmamış. Ama şunu anımsıyor: Paltosunun cebinde şairi meçhul aşk şiirleri bulurmuş! Babamla evlenirken babama bu şiirlerden söz etmiş, babam da şiir yazmaya kalkışmış annem için ama tabii ki çocukça şiirler olmuş bunlar. Annem Hazine avukatlığından emekli oldu. Maliye Bakanlığı’nda çalışırken babamla tanışıp aşk evliliği yapmışlar. 48 sene harika bir evlilikleri oldu. Maalesef geçen hafta babamı kaybettik."
* * *
Muazzez Hanım’ın Mülkiye’de okurken "pingpong şampiyonu" olduğunu öğrenince...
Hemen aklıma Sezai Karakoç’un "Ping-Pong Masası" adlı başka bir şiiri geldi.
Şiiri bulup okudum...
Şu dizelere dikkat kesildim:
"Ha Sezai ha ping-pong masası / Ha ping-pong masası ha boş tüfek / Bir el işareti eyvallah ve tak tak / Gözlerin ne kadar güzel ne kadar iyi / Ne kadar güzel ne kadar sıcak / Tak tak tak tak tak……"

Şiirde Batı ve Doğu farkı da göze çarpıyor. Annesinden ilk sütü Geyve’de içen Muazzez göğsünü Karacadağ’ın sert rüzgarlarıyla dolduruyor. Yani aşkı doğuludur ve serttir. Bu yüzden kırılgan bir aşk ortaya çıkıyor.

Şiirin bir bölümünde:

Benim gözlerim yeşildir onun gözleri kara
Ben günah kadar beyazım o tövbe kadar kara
Dizelerinde ilk bakışta tezatmış gibi gözüken değerlere aykırı gibi sanılan bir durum tersinden okunduğunda kızın görünüşte beyaz olduğunu ama ruhen günahkar olduğundan kara olduğunu bilmemiz gerekir.

Şiirde seyrek de olsa “kurşun, hançer” gibi öldürücü yaralayıcı aletlerin oluşu Karakoç’un doğulu oluşuna yorabiliriz.

Dört ayrı bölümden oluşan 288 mısralık bu esrarlı şiiri yazar Mehmet Gökalp’ın deyimiyle eğer İngilizce ve Fransızca’ya tercüme edilebilirse onlar Türkiye’de Boudlaire’nin yaşadığına kanaat getireceklerdir. Saf şiirin mükemmel bir örneği, usta bir ressamın fırçasından çıkmış gibi renkli ve canlı olan bu şiiri on dokuz yaşında yazmak herkesin harcı olmasa gerek.



(Bu yazı yazarımızın baskı aşamasında olan “Cumhuriyet Dönemi Türk Şiiri” adlı eserinden alınmıştır.)