Mevlana hz'lerinin en büyük hayranlarýndan biri de Molla cami hz'leridir. Öyleki" Peygamber deðildir ama kitabý vardýr" diyecek kadar metheder. Mesnevi'yi de en iyi anlayanlardan biridir þüphesiz. O'na göre Mesnevi'nin anahtarý ilk iki beyitidir.
Bu yüzden Mesnevinin ilk iki beytini"Þerh-i Dü Beyt"(iki beytin þerhi )eseri ile açýklar.

Molla cami'nin bu eseri, Mesnevi ile ayný vezinde yüz onbeþ beyitten meydana gelmiþtir. Ancak molla Cami: "Bu cürretinden dolayý hem utandý hem kýnandý. Bu yoksul kendi kabahatinin özrünü kendi dilemektedir." diye yaptýðý þerhten dolayý özür beyan eder.

Molla cami'nin bu eserini üç asýr sonra hoca Neþ'et "Nayname" adlý eseriyle Farsçadan Türkçe'ye tercüme eder. Hoca Neþ'et bu tercümeyi, Gülþeni Tekkesi'nin Þeyhi Said efendi'nin, "...Kalpleri periþan eden þerh gelinini, bilgi odasýnda rumi süsü ve türk edasý ile cilvelendirsin. Böylece bu gelin yedi kat süsle yedi cennetin peri yüzlü hurilerini kýskandýrsýn" talimatý üzerine yapmaya mecbur kalýr.

Molla cami hz'leri'nin þerhine dönersek, önce ney'in sufi ýstýlahýndaki karþýlýðýný þöyle açýklar:

" Ney'in kendisinden ve bütün halktan fani ve Allah ile baki olup, fenafillah ve bekabillah basamaðýna çýkmýþ erenlerle ilgisi vardýr. Bu yüzden erenlere isim yönüyle 'nay' denir.' Nay' kelimesi Farsça'da olumsuzluk bildirir ve yok anlamýna gelir. Fena erbabý da kendi varlýklarýndan bütünüyle yok olduklarý için onlara 'nay' denir. Bu benzerlikten dolayý aþýklarýn sultaný Mevlana hz.(k.s) kendisine ve emsali olan zatlara nay adýný takar ve þöyle der:

"Dinle neyden, nasýl hikaye eder.
Ayrýlýktan nasýl þikayet eder"

Molla cami hz. iki beytin þerhine þöyle baþlar:

"Nay kimdir, nay o kimsedir ki daima þöle der,
Ben öncesizlik denizinin dalgasýndan baþka bir þey deðilim."

ve;
"Nay gibi ben de kendi varlýðýmdan sýyrýldým.
Allah'tan baþka durumumu bilen yok." diye devam eder.

Þerhin devamýný okumak isteyenlere bir bilgi; eser günümüz türkçesine çevrilerek Timaþ yayýnlarýndan,"Sufi Kitap" serisinden yayýnlandý.

BU ESER DEÐERLÝ SEMERKAND DERGÝSÝNDEN AKÝF GÜLER EFENDÝ'NÝN YAZISINDAN ALINTIDIR. ALLAH HEPSÝNDEN RAZI OLSUN AMÝN.