GÝDÝNÝN EFESÝ


'Gel kýzým otur yanýma' derken üzerinde uzun uzun düþünmüþmüydü
söyleyeceklerinin bilinmez.Sadece yüzündeki gizli iz önemli bir ko-
nun baþýnda olduðumuzun habercisiydi.
'Sana bu evin -tüttürmek kaydýyla- dumanlý bacasýný ve anýlarýmý
miras býrakýyorum.Biri taþtýr biri iki üç satýrdýr diye küçümseme on-
larý.Yoksa boðazýnda takýlý kalýr benden sonra geçmiþin.'
Öyle iç acýtan bir yerden girmiþti ki konuya ne düþüneceðimi þaþýr-
mýþtým birden
'Lütfen böyle konuþma' diyebildim çaresizce.
'Üzülme ' dedi rahatlatmak için beni. Yüzündeki çocuk masumdu.
'Þu sokalarý görüyor musun?Biz onlarla iyi geçindik hep.Dost olduk
tanýdýk, sevdik birbirimizi.Sen de sev.Bil de sev.Seversen onlarda seninle yürürler.Adýmlarýn sýklaþýr.'
Sesindeki veda tonundan hiç hoþlanmamýþtým.
'Sakýn küsme kolay kolay barýþamazsýn.Bir bakarsýn ömrün bitmiþ.
Herþeyin -hele ömrün – sonuna geldin mi hüzün yerleþir kolarýna.
Bu hüzün kýrar onlarý.Gün gelir alçýlar bile kar etmez.Ýyi bir tarih
taþýrsan kafanda kollarýn daha çok dayanýr.Özürleri zamanýnda yerleþtir yerine sonuna doðru dileyecek özrün kalmasýn omuzunda.'
Araya girip birþeyler söylemem gerekiyordu sanki ama ne söyleyeceðimi bilemedim.'senin ömrünün sonuna çok var daha
dedeciðim.Daha neler neler yaþayacaðýz seninle.' Gibi bir sürü cümlekurmak geldi içimden konuyu yumuþatmak için.
'bizim kasabanýn masalýnýu anlatacaktýn bana, hala anlatmadýn.'
deyiverdim.Sonunu bilmediðim sohbetin gidiþinden rahatsýz olduðum için yolunu deðiþtirmek istedim.
'Anlatayým.Bu kasabanýn hikayesini iyi öðren, bileðine güç verir.'
diye devam etti.Sanki bu da anlatmayý planladýðý þeyin bir parçasýymýþ gibi.Ama özellikle hikayesi demiþti çünkü masal deðildi onun için gerçekti.Dilden dile anlatýldýkça biçim deðiþtirmiþ bütün eski zaman hikayeleri gibi masaldý oysa.
'Boz ve Doðan beylere ait iki efsanenin eteklerinde kurulmuþ bu kasaba, bu çarpýk evler.Saðdaki tepe Boz beyinmiþ, soldaki tepe Doðan beyin.Çok uzun yýllar savaþmýþlar, savaþlara alýþmýþlar.'
Yüzümdeki küçük tebessümü kaçýrmadý.Oysa ben konuyu deðiþtirmenin muzaffer edasýyla gülüyordum.


'Gülme.Savaþa da alýþýlýr mý deme.Onlar alýþmýþlar iþte.Gün gelmiþ kayýplardan savaþacak erleri kalmamýþ yanlarýnda.Kadýnlarý sür-
müþler önlerine.Kadýnlarý savaþta görünce yeþil onlara küsmüþ.
Sular çekilmiþ tarlalardan.Çaresiz savaþa bir süre ara vermiþler.'
Yüzümdeki huzur onun anlatma isteðini arttýrmýþtý.Sakin tavrýyla devam etti.
'Savaþ durunca insanlar ne yapacaklarýný þaþýrmýþlar önce.Sonra
barýþa alýþmýþlar. Savaþ günü geldiðinde kimse kuýþanmamýþ kýnlarýný.Siz gidin demiþler,siz savaþýn artýk,biz býktýk.Boz bey ile
Doðan bey çaresiz çýkýp evlerinden ortada buluþmuþlar. Ham
vücutlarýyla dövüþmüþler.Yeniþememiþler.Bir direk dikelim ortaya
arkasýna da bir saray yapalým.Oradan birlikte yönetelim insanlarý
demiþler.Bir direk dikmiþler.Direðin kenarýndan sular fýrlamýþ.Sular da yeþil de onlarý baðýþlamýþ.Adlarýný güçlerini birleþtirmiþler.
böylece bereketiyle doðmuþ bu kasaba.Gördüðün yamalý bohçalý,
gül yüzlü biçarelerde burda açmýþ gözlerini benim gibi.'
'Yaçocukluðun dedeciðim onu da anlatsana bana.'
Artýk istediði kadar konuþabilirdi.Hüzün menzilinden uzaklaþmýþtý.
Yaþlý yüreðinin kaldýramayacaðý hiçbir acýya teyet geçmesini bile istemiyordum.Ben ona buluttan yorgan, yastýk, umuttan gelecek vermek istiyordum.Gelecek haricinde hiçbiri benim elimde deðildi.Sanýrým o da benimle konuþurken geleceðe dokunuyordu.
'Evimizi hatýrlýyorum.Gýcýr gýcýr öterdi.Ama nasýl büyüdüðümü hatýrlamýyorum.Ömümün þu sert yokuþun ucundaki kahveyle bu
parkta geçtiðini biliyorum.Sakýzýna taþ dizdim, þekerine zar attým.
Eve þekerle sakýz götürmeyi marifet saydým.Ferayeyi, çakýr gözlü gülsümü doladým dilime.Harman dalýyla kaldýrdým kollarýmý seyrek basarak oynadým oyunumu.Bir zamanlar savaþa bile kadýnlarýmýzý yollayan bizler kahvede nöbetleþirken doðanýn bize verdiði nimetleri kadýnlarýmýzýn sýrtýna yükledik.Biz aðustos böceði onlar karýncaydý.Ama biz hiç üþümedik, aç kalmadýk.Çünkü kadýnlarýmýz gibi dallarýný taþýyamayan aðaçlarla çevriliydik.Oynadýðýmýz körebe oyununun ebeleri de hayatýn gebeleri de hep kadýnlarýmýz oldu.'
Sohbetdeki konunun oku yayadan çoktan fýrlamýþtý.Sonunu beklemekten baþka çarem yoktu.Sessiz bir sýzýyla dinlemeye devam ettim


'Eþlerimizi telleyip, tülleyip emrimize amadeliðe hazýrlarken – benim de kýzlarýma yaptýðým gibi- kader adýnda bir türkü söylüyorduk hepberaber.Ben buralarýn bütün türkülerine ortaðýmçBütün türküleri hep bir aðýzdan sözleriz bizler.Hep bir
aðýzdan inanýr, hep bir aðýzdan baðýrýrýz.'
'Baþka yerler görmedin mi dede.Baþka kültürler, deðiþik yaþayýþlar.'
'Gördüm elbet.Askerliðimi Edirne de yaptým.Ýkinci dünya harbi yýllarýydý.Ne Edirneyi gördü gözüm ne de kýzlarýný.Burnumda çam kokusu, aðzýmda incir tadýyla dolaþtým kýþlada.Dört sene o zamanlar ne uzun gelmiþti.Bir ömrü arþýnlayýnca kýsacýkmýþ deyiveriyor insan.Döndüðümde buradakilerin düþlerini boðum boðum olmuþ buldum.Uzun kuyruklara girerek yaþamaya alýþmýþlardý.Savaþ sonrasý yoksulluklarýný göðüsledik hep beraber.
Ne de olsa biz savaþa da barýþa da kolay alýþan bir milletiz.
Alýþkanlýklarýmýz çaresizliklerimizin ortasýnda yeþerir.
Cesaretlerimiz seçme þansýmýz olmadýðý için destan yazdýrýr.'
'Ne güzel söyledin dede.'Cümleler sihirli deynek olmuþ bana dokunmuþtu.Bir yandan destan yazdýran bir yandan teslim olan bir neslin devamý olmayý pek aklým almýyordu ama bu hikayenin beni gelecekle ilgili bir yere götüreceðinden emindim.
'Evlilik hikayeniz nasýldý anneannemle'
'Evlenmek için geç kalmýþtým tabi.Savaþtý, barýþtý, kuyruktu derken buralara göre karta kaçmýþtým.Bana anneanneni uygun gördüler.Uzaktan akrabamýz olurdu,aþaðý mahallede otururlardý.
Gevrekçiydi babasý, iyi yumuþak baþlý bir adamdý.Kayýnvalide haným
da epeyce cimri baþý dik, dediðim dedik bir kadýndý.Öyle cimriydi ki bir tek kibrit yakmamak için közlerden ocak tutuþtururken saatlerce ateþi üflerdi.Bir keresinde altýna kaçýrdýðý bile söylenir.
Çok naz etmedielr.Bir Allhýn emri, bir peygamberimizin kavli onubana vermelerine yetti. Oysa O, seyrek adýmlý, caný diþinde,
güzel bir kýzdý, ben savaþ artýðý bir iþsiz.
Tellendik, tüllendik, evlendik.Buralarda gerdek gecesi çarþaf beklenirdi bir de dokuz on ay içinde bebek.Anneannenin tek þansý doðurmaktý.O da saðolsun doðurdu.
Önce annen yani boynu kýldan ince kýzým doðdu.Sonra dayýn yani benim ölsemde gamyememim oldu.Yeter mi yetmez tabi.Bir çok bilmiþ kýzým ardýndan bir de küçük kuzum oldu.
Bütün bu çocuklar doðarken, büyürken ben hep yokuþun ucundaki kahvedeydim.Ne olup bitenden haberdardým ne de evde olmayandan.Bir de eve geldikçe aslan kükremesi sesim bu duruma
eklenince anneanneni çok çaresiz býraktým.Onun sabrýnýn sýnýrlarýný çok zorladýðýmda çocuklarý kolunun altýna sýkýþtýrýr babasýnýn evine giderdi.Ailesi bir gece acýsýný dinleyip, ateþini söndürürdü.Ertesi gün babasý öleceðin ev burasý diye kapýmýzýn önüne koyardý onlarý.
Çocuklarýmý çok seviyordum güya.Yine de onlarý çýplak ayaklarýyla rüzgarýn içine attým.Kýzlarýmýn herbirine sabýrdan kefenler giydirdim.Damatlarýmýn kýzlarýma yaptýklarýný görünce anladým yýllar önceki yaþlý gevrekçinin bizim kapýdan geri dönerken ölmek istediðini.
Sokaklarla bile barýþýk yaþayan ben bir tek karýmla barýþamadým.Bir özür dileyemedim.'
'Hala yapabilirsin dede.' Sesimdeki yalvarýþ o kadar yankýlýydý ki
gözlerini kocaman gözlerime dikti.
' Yapamam' dedi.'Kafamýz karýþýr sonra, dokunamayýz birbirimize.'
'Niye ama bunlarý anladýktan sonra..' Benim heyecaným karþýsýndaki kabulleniþi yaþadýðý tarihin bir parçasýydý sanki.
'Alýþkanlýklarýmýzýn elimizden alýnmasý için çok yaþlýyýz.Geçmiþimizle beraber bin yaþýndayýz.'
Hayatý deðiþtirebileceðimizel ilgili yüzlerce, binlerce cümle kurmaya hazýrlanýyordum.
'Budoðru deðil ama ' dedim.Sözümü eliyle iþaret ederek kesti.
'Senin için doðru deðil.Biz ayaklarýmýzý dik tutan basyonlarýmýz olmadan yaþayamayýz artýk.Biliyorum çok aðlayacak arkamdan.Birikmiþ bütün aðýtlarýný haykýracak.Sen o yaslara benden bir özür ekle.Borcumu öde.'
'Ama dede' Çaresiz son cümleye gelmiþtik.Onun yok olma ihtimali cümle içinde geçmemeliydi ama geçti.
'Ama deme, borcumu öde. Lafý çok uzattým zaten.Söylev oldu.
Yýllar sonra anladým ki buralarda her erkek bir piþmanlýk öyküsü yazmalý.

BÝZ EFEYÝZ.
HEY GÝDÝNÝN GEREKSÝZ EFELERÝ HEY.'


1993