Herman Melville’in Patagonya’yı gördükten sonra Moby Dick romanını yazdığını biliyormusunuz? Bilmesenizde pek bişey kaybetmiş sayılmazsınız. Ben de bilmiyordum çünkü. Laf olsun diye yazdım.

Moby Dick romanın kötü kahramanı. Okyanuslarda ender görülen dev boyda bir beyaz balina. Hayatımda hiç beyaz balina görmedim. Aslında balina bile görmedim. Bir kaç yıl önce yunus görmüştüm ama o sayılmaz. Ben kaptan Ahab’ın yalancısıyım. Gregory Peck’in üstün oyunculuğu ile hayat bulan tek bacak kaptan Ahab ile bacağını koparan balina arasındaki kovalamaca ve bitmez tükenmez bir kin ve nefret duygusunu Ahab’ın çoktan fezaya uçmuş aklı ve şuursuz saplantısı eşliğinde izler izleyici. Ahab’ın, aklını kaçırmış ve deyim yerindeyse kafasından eksilmiş tahtaları birleştirip kendine bacak yapmış hastalıklı kişiliği canlandırmak ciddi bir yönetim ve tecrübeli bir oyunculuk istiyor.Ben izlediğimde çocuktum. Tek hatırladığım ise filmin finali. Sonraları bir kez daha izleme şansı bulduğumda asıl canavarın balina değil Ahab olduğunu öğrendiğimde ise Ahab ve balina çoktan ölmüştü.

Ahab’ın balinaya duyduğu öfke aslında tutku ve intikamdan daha beter bir duygu. Çünkü balinayı avlamak, kopan bacağın intikamından çok daha fazlası. Denizlere hakim olmak ve bir canavarı avlayan usta bir denizci olmaktan da fazla. Melville’in romanı burada önem kazanıyor. Tabii filmde öyle. Ahab’ın bu uğruda tüm tayfasını ve gemisini feda etmesi, son ana kadar öfkesini gittikçe artan bir şiddette koruması ve bunu kendisini balinaya bağlayarak bir elinde zıpkınla balinaya büyük bir öfkeyle saplaya saplaya okyanusun dibini boylaması bende ne hikmetse bu öfkeye karşı bir tür hayranlık uyandırdı.

Kin çok tatlı bir duygu. Uğruna okyanus yakacak kadar tatlı. Öfke bir süre sonra bilinçaltında o kadar bencilce bir hal alıyorki intikam ve kin duygusunun asıl amacı unutuluyor ve bu iki duygu yerini yeni bir ruh haline bırakıyor: Tutkulu saplantı. Ahab’ın hali sanırım bu tanıma uygun. Çünkü balina ile aralarında olan kişisel düşmanlık, saplantının esaretinde birçok hayatı da felakete sürüklüyor. Okyanusta tek bir büyük memeliyi (önce balık yazdım sonra sildim) binlerce kilometrekarede adım adım aramak zaten başlı başına bir manyaklık. Melville denizci kökenliymiş bunu da bilmiyordum, bunu da laf olsun diye yazdım. Ancak bu tecrübesi bize romanda da filmde de denizcilerin hayatını göz önüne getirirken avantaj sağlıyor. Kısacası izleyici büyük okyanusun ortasında elde zıpkın sudan çıkmış balığa dönmüyor.

Melville’in Ahab’ı ve balinası, edebiyatta bir tür doruktur aslında. Çünkü imkansız olan bir avı edebi olarak yüceltirken imkansızlaştırmaz. Şöyle ki, sabah paçalarıma su sıçratan tır şöförüne Ahab gibi kin ve nefret duyup bütün ülkede elimde oklava ile arasam, bulsam ve kendimi tırın dorsesine bağlayıp oklava ile vursam, kimse olaya edebi gözle bakmaz. Aksine tırı sağa çekip bana tır dolusu dayak atarlar. İşte ebediyatın gücü buradan geliyor.

Ahab’ın bitmek tükenmek bilmeyen ve sürekli şiddetlenen kini ve saplantısı bana bir ölçüde Ridley Scott’un Cennet Krallığını anımsatıyor. Selahaddin’in Kudüs’ü yüzbin ceset uğruna aldıktan sonra ‘’Kudüs’ü aldın şimdi ne olacak’’ sorusuna ‘’hiç’’ cevabı vermesidir bu anımsatma.

Ahab balinayı öldürdükten sonra sağ kalsaydı kini yüzünden boşluğa düşermiydi bilmem, bence düşerdi.

Bu arada, Patagonya da hem çöl hem de kutup bölgesi varmış. Bunu biliyormuydunuz? Bilmesenizde pek bişey kaybetmiş sayılmazsınız. Ben de bilmiyordum çünkü. Laf olsun diye yazdım.