Roman, teriminin kaynağı, Latince; gerçek veya gerçeğe yakın, hayali bir olayın nesirle hikayesi anlamına gelen Romanus kelimesinden gelmektedir.
Roman, “Yaşanmış ya da yaşanabilir olayların yer, zaman, çevre ve insan unsurlarına dayandırılarak geniş bir bakış açısıyla anlatılmasıdır.” şeklinde tanımlanır.
Roman Türk Edebiyatı’na Batı’dan çeviri romanlarla girmiştir. Daha sonra Şemsettin Sami’nin; “Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat”ı, Namık Kemal’in İntibah’ı, Ahmet Mithat’ın “Felatun Bey ile Rakım Efendi”si yazılan ilk Türk romanları olmuştur.
Günümüze kadar pek çok roman yazılmıştır. Bu romanların içinde bir tür olarak “Köy Romanı” da ayrı bir yer tutmaktadır. Cumhuriyet ilk dönemlerinde kalkınmanın köyden başlaması tezi ve bunun sonucunda köylerin eğitimden geçirilme projelerinin bir sonucu olarak Köy Enstitüleri’nin kurulması, buradan yetişenlerin köylere öğretmen olması “Köy romanı”na zemin hazırlamıştır. Özellikle Köy Enstitülü öğretmenlerin yazdığı romanların çoğunda doğal olarak mekan köydür. Bu romanların ortak teması, köylerde yaşanan cehalet, geri kalmışlık, gericilik-ilericilik, ağa-köylü ilişkileri gibi konulardır. Ancak, Türkiye’de nüfus arttıkça, sanayileşme ilerledikçe, köyden kente göç başlamış, köy romanlarında buna paralel azalma görülmüştür.
Köy Enstitüleri, kapatılmış bile olsa buradan yetişen öğretmenler köy romanı yazmaya devam etmişlerdir. Bu romancılardan biride, daha önce birkaç kitabının tanıtımını yaptığımız Neşet Tınaztepe’dir. Yazar, ilerlemiş yaşına rağmen birbiri ardınca pek çok kitap yayınlamış ve yazmaya devam etmektedir. Elbette insan yaşadığı çevrenin romanını yazacaktır. Tınaztepe’de köyde doğmuş büyümüş, köy enstitüsünü bitirdikten sonra köylerde öğretmenlik yapmıştır. Doğduğu, çocukluğunun geçtiği Çardak köyü ve etrafını temel alan “Cehalet Vadisi” (*)romanını bu bağlamda değerlendirmek gerekmektedir. Zaten kitabın kapağında da “Köy Romanları Dizisi” ifadesi konmuştur.
Kitap, orta boy ve 316 sayfadır. Yazarın diğer kitaplarında olduğu gibi, bu kitabında da pek dizgi ve baskı hatası görülmektedir. Kitabın başında önceki kitaplarda olduğu gibi bir yönetmen, bir editör, dört kişilik yayın kurulu ve iki düzeltmen ismi yer aldığına göre, saydığımız bu kişileri ve yayıncıyı sorumlu tutmak gerekiyor. Romanın adı “Cehalet Vadisi” olduğuna göre, bu tespiti yapmadan geçmek olmazdı. Önceki kitaplarda olmasına rağmen, bu romanda baskı yılı da unutulmuştu.
Roman, akıcı bir üslupla kaleme alınmış. Köylerde koyulan çeşitli lakaplar, romana ayrı bir zenginlik katmaktadır: Şeremet Ahmet, Taslak Mustafa, Kıntır Hoca, Cıbır Ahmet, Dıngıl Mehmet, Purtul Mustafa, Çopur Ali bu lakaplardan bazıları.
Roman, Çardak Köyü ve çevresini konu alır. 1938’de başlar roman. Köydeki cehaleti ve buna bağlı olarak yaşananları ele alır. Yıl 1938 olmasına rağmen köyde okuma yazma bilen çok azdır. Bilenlerin bir kısmı da askerde öğrenmişlerdir. Daha sonra köye eğitmen, daha sonraki yıllarda da Köy Enstitüsü çıkışlı öğretmenler gelir. Köyde bir değişim başlamıştır. Roman giderek yer yer Köy Enstitülerin tarihine dönüşmeye başlar. Romanın kahramanları Köy enstitülerinden mezun olan Behçet ve Naciye’nin aşkları ile devam eder. Ve mutlu son: Behçet ve Naciye evlenir, çocukları olur. Roman böylece nihayete erer.
Romanda eleştirilebilecek bir nokta da, bölümlere ayrılmaması. Bu durum romanın daha akıcı olmasını önlüyor. Okumayı zorlaştırıyor.
Buna rağmen yazarın akıcı ve sevecen üslubu, romanı sonuna kadar okutmayı başarıyor.
Tınaztepe, yazmaya devam ediyor. Bazı kitapları baskıda...

(*) Tınaztepe, Neşet (Tarihsiz). Cahalet Vadisi, Öğretmenin Sesi Yayınları, Eskişehir.