A. Olay Yazýlarý

1.Hikaye
Yaþanmýþ veya yaþanmasý mümkün olan olaylarýn okuyucuyu haz verecek þekilde anlatýldýðý kýsa edebî yazýlara hikaye (öykü) denir.

Hikayelerde esas itibariyle bir asýl olay bulunur. Bazen bu asýl olayý tamamlayan yardýmcý olaylara da rastlanýr. Hikayelerde belli bir zaman diliminde ve sýnýrlý bir mekanda yaþanan olay (veya olaylar) anlatýldýðý için çevrenin ve kahramanlarýn tanýtýmýna pek yer verilmez.

Manzum tarzda yazýlan hikayeler de vardýr. Mehmet Âkif ve Tevfik Fikret bu tarzýn baþarýlý edipleri arasýndadýrlar.


2.Roman
Yaþanmýþ veya yaþanmasý mümkün olan olaylarýn yer ve zaman belirtilerek etraflýca anlatýldýðý, uzun edebî yazýlara roman denir.

Hikayede tek olay bulunmasýna karþýlýk romanda birbirine baðlý olaylar bulunur. Romandaki olaylardan her biri hikayeye konu olabilir. Kahramanlarýn ve çevrenin tanýtýmýna hikayelerde pek yer verilmezken, romanlarda kahramanlarýn ve çevrenin tanýtýmý yeri geldikçe deðiþik bölümlerde birbirini tamamlayacak þekilde yer alýr. Romaný okuyup bitiren bir kiþi yazarýn anlattýðý kahramanlarý, olayý ve çevreyi göz önünde canlandýrabilir.

Romanlar iþledikleri konulara ve üslûplarýna göre tarihî roman, macera romaný, polisiye roman, töre romaný, psikolojik roman, nehir roman gibi çeþitlere ayrýlabilir.
Hikaye ve romanlarda gerçeðe uygunluk aranýr.


3.Masal
Olaðanüstü kiþilerin (veya kahramanlarýn) baþlarýndan geçen olaðanüstü olaylarýn yer ve zaman belirtilmeden anlatýldýðý yazýlara masal denir. Masallar, halk masallarý ve sanat masallarý olarak ikiye ayrýlabilir. Halk masallarý toplumun deðer yargýlarýný, anlayýþýný, kültürünü, dünya görüþünü yansýtan anonim ürünlerdir. Sanat masallarý ise (toplumda görülen aksaklýklarý yermek, bir düþünceyi ortaya koymak gibi) belli bir amaca yönelik olarak yazýlan masallardýr.


4.Hatýra (Aný)
Toplum hayatýnda önemli görevler üstlenmiþ, toplumu ilgilendiren önemli olaylarý bizzat yaþamýþ veya bu olaylara þahit olmuþ kiþilerin bu olaylarý duyurmak için sanat deðeri taþýyan bir üslûpla yazdýklarý yazýlara hatýra denir.

Hatýralarda dürüstlük, samimiyet, doðruluk ve tarafsýzlýk ön planda olmalýdýr. Ancak hatýralar (çoðunlukla) yazanýn kendi bakýþ açýsýna göre anlatýldýðý için ayný olaylar hakkýnda farklý kimseler tarafýndan yazýlan hatýralar arasýnda bazý farklýlýklar olabilir. Bu sebeple hatýralar (her ne kadar) yaþanmýþ olaylarla ilgili olsalar da tarihî bir belge olarak doðrudan kullanýlamazlar.

Hatýra ile günlük birbirine karýþtýrýlmamalýdýr. Günlük adýndan anlaþýlacaðý üzere yaþanýrken, günü gününe yazýlýr. Hatýralar ise aradan zaman geçtikten sonra yazýlýr. Hatýra yazarý gerçekleri dile getirmek ve tarafýsýz olmak anlayýþýyla anlattýðý döneme ait çeþitli belgelerden, mektuplardan, dergilerden, gazetelerden de yararlanabilir.
Hatýra yazýlarýný ilginç yapan yönlerden biri de tarihe, topluma, sanata… yön veren insanlarýn özel bilgiler vermiþ olmasýdýr.


5.Günlük
Bir kimsenin düzenli olarak, günlük olaylarla ilgili yorumlarýný, bunlardan kaynaklanan o günkü anlayýþlarýný, düþüncelerini, üstüne tarih atarak kaleme aldýðý kýsa yazýlara günlük veya günce denir.
Günlük, bir anlamda günü gününe yazýlan hatýralar olarak deðerlendirilebilir. Okuyucular dikkate alýnmadan yazýlan günlükler, özeldir. Duygularýn, düþüncelerin yoðun olduðu anlarda sýcaðý sýcaðýna yazýlan günlüklerin anlatýmý geliþtirmede önemli bir yararý vardýr.
Günlükler bir deftere yazýlabileceði gibi daha kullanýþlý olmasý bakýmýndan bir ajandaya da yazýlabilir.


6. Gezi Yazýsý (Seyahatname)
Gezi yazýsý, yurt içine veya yurt dýþýna yapýlan gezilerde gezilip görülen yerlerin anlatmaya deðer ilginç yönlerinin kaleme alýndýðý edebî yazýdýr.

Gezi yazýlarýnda gezginin dikkatini çeken ve farklý bir özellik gösteren insanlar, tarihî ve tabiî güzellikler, farklý kültürler gibi konular güncel olaylarla da bütünleþtirilerek edebî bir üslûpla anlatýlýr.

Günümüzün (ulaþým, haberleþme, radyo, televizyon, bilgisayar, internet gibi) teknik imkanlarý gezi yazýlarýnýn önemini ve ilginçliðini kýsmen de olsa azaltmakla birlikte tarihî deðeri olan seyahatnameler hala önemini korumaktadýr.


7. Röportaj
Röportaj, gazetecilerin bir yeri, bir kurumu ziyaret ederek, o yerin özelliklerini, orada gördüklerini kiþisel düþünceleriyle birleþtirip imkanlar ölçüsünde fotoðraflarla belgeleyerek kaleme aldýklarý yazýlardýr. Radyo veya televizyon habercisinin bir araþtýrma veya soruþturma sonucunda hazýrlamýþ olduðu programa da röportaj denir.

Röportajda esas olan, bir araþtýrma veya soruþturma sonucunda elde edilen bilgilerin kamuya duyurulmasýdýr. Bu yönüyle haberin geniþletilmiþ biçimi olarak düþünülebilir. Ancak haberde yorum son plandayken, röportajda öne çýkar. Röportajý yapan, kiþisel görüþlerini, yorumlarýný ve haberlerini bir anlamda belgelemek için fotoðraflardan veya video görüntülerinden yararlanýr.

Röpoortaj, bir yerin, bölgenin veya týopluluðun özelliklerini tanýtmak amacýyla yapýlabileceði gibi bir alanýn uzmaný olan (veya olmayan) kiþilerin herhangi bir konudaki düþüncelerini öðrenmek ve bunlarý kamuya duyurmak amacýyla da yapýlabilir. Ancak böyle bir durumda röportajdan bir yarar gözetilecekse soruyu veya konuyu uzmanýna sormak gerekir.


B. Düþünce Yazýlarý

1.Makale
Herhangi bir konuda bilgi vermek, bir gerçeði ortaya koymak, bir tezi kanýtlamak veya biz düþünceyi savunmak amacýyla kaleme alýnan ve temel ögesi fikir olan yazýlara makale denir.

Makaleler, gazetelerde veya dergilerde yayýnlanýr. Gazete makaleleri çoðunlukla günlük olaylarla ilgili olur ve gazetenin siyasi anlayýþýný da yansýtýr. Gazetenin ilk sayfasýnda yayýnlanan baþ makalede, baþ yazar, aktüel konuyla ilgili olarak ortaya attýðý fikrini okuyucularýna ispatlamaya çalýþýr, onlarýn da kendisi gibi düþünmelerini amaçlar.

Makaleler, bilim, fen, spor, politika, ekonomi, kültür, sanat gibi çeþitli konularda yazýldýðý için her makalenin edebî özellik göstermesi beklenmez. Önemli olan ortaya atýlan fikrin ispatýdýr.


2.Fýkra
Bir yazarýn herhangi bir kon hakkýndaki kiþisel görüþ, anlayýþ ve düþüncelerini kanýtlama gereði duymadan hoþ bir üslûpla yazdýðý, kýsa fikir yazýlarýna fýkra denir.

Gazete fýkrasý (edebî fýkra) ve mizahî fýkra olmak üzere iki çeþit fýkra vardýr. Gazete fýkralarý, genellikle gazetenin belli bir köþesinde yazarý için ayrýlan yerde bir köþe baþlýðý altýnda yayýnlanýr. Gazete fýkralarýnda seçilen konu, çoðunluðu ilgilendirmeli ve aktüel olmalýdýr. Sürekli olarak ayný konularý iþleyen bir yazý okuyucuyu sýkar.

Fýkra yazarý tarafsýz olmalý, herkesin anlayabileceði açýk bir üslûpla az ve öz yazmalý, yazýsýný etkili bir sonuçla bitirmelidir. Fýkra yazarlarý bu niteliklerde iyi bir fýkra yazabilmek için bol bol fýkra okurlar, yurt ve dünya basýnýný yakýndan takip ederler, politika, kültür, sanat, ekonomi gibi etkinlikleri yakýndan izlerler, kendilerini sürekli olarak geliþtirirler.

Mizahî fýkralar ise kendi içlerinde “Nasreddin Hoca fýkralarý, Karadeniz fýkralarý gibi baþlýklarda gruplandýrýlabilirler. Bu tür fýkralarýn bir kýsmýnda güldürürken düþündürme ön plana çýkar.


3.Söyleþi (Sohbet)
Bir yazarýn, kiþisel görüþ ve düþüncelerini fazla derinleþtirmeden, muhatabýyla konuþuyormuþ hissini verecek bir üslûpla makale planýnda yazdýðý fikir yazýsýna söyleþi (sohbet) denir.

Söyleþi, makaleden üslûp yönüyle ayrýlýr. Çoðunlukla, günlük konularýn iþlendiði söyleþi yazýlarýnda senli benli bir anlatým yolu seçilir, hatýralardan, halk fýkralarýndan, nüktelerden, özlü sözlerden yararlanýlýr.


4.Deneme
Bir yazarýn kendi isteðine göre seçtiði herhangi bir konuda kesin yargýlara varmadan, kiþisel düþüncelerini kendi kendisine konuþuyormuþ gibi bir üslûpla kaleme aldýðý yazýlara deneme denir.

Deneme yazarý okuyucuyu hesaba katmaz. Konusunu dilediði þekilde seçer, dilediði tarzda iþler. Diðer fikir yazýlarýndan farklý olarak denemelerde aþk, dostluk, iyilik, güzellik, ahlak, sevinç, kültür gibi daha çok soyut konularýn iþlendiði görülür. Deneme, tek bir yazý olabildiði gibi bir çok konularý iþleyen yazýlarýn bir araya toplandýðý bir kitap biçiminde de olabilir.


5.Eleþtiri
Eleþtiri bir sanat veya düþünce eserinin zayýf veya güçlü yönlerini göz önünde bulundurarak gerçek deðerini belirleme amacýyla yapýlan inceleme sonucunun anlatýldýðý yazýdýr. Eleþtiriye konu olan eser yalýn bir dille anlatýlýr.

Eleþtirmen eserin gerçek deðerini, güçlü ve zayýf yönlerini, özünü ve önemini belirtir, yeni eserler için sanatçýlara kýlavuzluk eder. Hem sanatçýya hem de okuyucuya karþý sorumluluðu olan eleþtirmen, ayný zamanda okuyucu ile sanatçýyý birbirine yaklaþtýrýr. Bir þiirin eleþtirisini yapan kiþi þair olmayabilir, ama bu türün bütün özelliklerini çok iyi bilmeli, baþka örneklerle karþýlaþtýrarak þiirin gerçek deðerini taraf tutmadan, peþin hükümlerde bulunmadan belirleyebilmelidir.

Eleþtirmen hangi sanat eserini eleþtirecekse o sanat dalýnýn gerektirdiði birikime sahip olmalýdýr. Bu birikim, o alana ait geniþ bilgiye ve kültüre sahip olmakla, dünün ve bugünün sanat meselelerini çok iyi bilmekle, baþka milletlerin de önemli sanat eserlerini ve sanatçýlarýný etraflýca tanýmakla saðlanabilir. Bu yüzden, eleþtiri yazmak kolay bir iþ deðildir.