KIS KELMEDEN



Sıyakta aruv bir ayaz bardı.terezeler şıngır şıngır sallanıbyatırdı. Belli ki tavlarga kar cavyatırı.Bir eki künge kalmaz köyge de cavardı.Köydün colları kapanır,şeşmeler tonmaga baslardı.

Cazdın sıcak künlerinde hem harmanman uğraşatandılar hem de kıslık hazırlıklarını casaytandılar.

Kıstan baslap agıldaki,arandaki mallardın astındaki pisliklerdi kolarbalarına kürep bakşada tüz bir cerge tögetandılar.Bu töktükleri pislik cerden bir karıs cogarda bolyaktay tüzeltip cayatandılar.Bütün bir kıs,bahar ve cazda tökülgen pislikler cazın küneşte aruv etip kuruganda bunu belmen dört köşe etip kesetandılar. Bu tezekleridi kıs boldumu cagatandılar.Cazın bundan baska,taze pisliklerdi bikeler kollarını sıvazlap tasga,duvarga capıştırıp kurutatandılar.bu capaşalardı da kıs bolganda cagıp üydü cılıtatandılar. Agaşlardın pıtanma zamanında kestiklerini kurutup , kişikiy kişikiy tuvrap bir yerge ciyatandılar. Köyde kömür cagılmaytandı. Üyler kerpişten boldugu üşün cazda serin boladı. Kıs kelgende zobada tezekdi cagtımıydı üydün işi fırınday bolurdu. Bazı zamanlar kapılardı yada terezelerdi aşardık, köp sıcak boldu dep. Aruv canadı mubarek.

Cokluk zamanıydı köylerde. Para bolmazdı.Bişiy alınyagı zaman hep harmanga dep alınırdı. Harman zamanı kelgende herkesti bir telaş alatandı. Harman demek iş demekti.O mahsüller tarladan orakman,şalgıman şalınır, elmen toplanırdı.Tarladı aruv etip tırnavuşlarman tırnaytandılar. Üken üken atkılarman o saplar sallarga toldurulup harman yerine cıgılırdı. Adamı bolgan bıryaktan salman saplardı tasırken anav yaktan düvenmen aydaytandı. Parası bolgan patos tutardı. Düvenmen aydangan sap saman bolduktan sonra yabalarman celde atılırdı. Samanman maksüldü ayırdıktan sonra samanlardı sallarga yüklep samanlıkga cıgardık. Cerde kalgan maksüldü kuşlarga cedirmeden şinikmen ölşüp şuvallarga tolturatandık. Keliyik cıldın tugumluklarını ayırıp kalganını satmaga, un yasatmaga, bulgura dep ayırıp anbarga göz göz arpa biyday, mercimek , nogut, kimyon dep ayırıp salırdık.

Vakit geşirmey satılyak maksüldü atarbasına cüklep guluköyüne aketetandılar. Satıldıktan sonra uyerdeki borşlardı ödep kıs üşün may, seker, şay, kiyim, gazmayı ,tütün yada cigare baska ne kerek bosa onlardı alıp aruv etip cıynardık.Üyge toz sekerden baska fabrikadan kocaman kocaman şıkatan şekilsiz şay sekerlerinden de alatandık. Bu sekerdi kesmek üşün özünün kanşıları bardı.Her üydede tabılmaytandı.

Guluköyüne birde un yasatmak üşün ketilatandı. Arbaga şuvallarga doldurulup salınatan biydaydı cüklep ,atlarmınan akırın akırın ketilirdi. Erttemen namazman turulurdu gene. Termenlerde sıra köp bosa bazen eki üşgün kelinmaytandı. Termenge bardımıydı sıraga kirilip ya parasımınan yada biyday karşılıgı un üyütülürdü. Birde köylerde bazı üylered termen tası bolurdu. Un bu termen tasında üyütülürdü. Yada Üken ağaş tokmalarmınan işi oyuk üken taslarda soga soga un yasalırdı. Bu ayttıgım pek zor bolurdu.

Köyde bakal bolmadıgına ya cakındaki köyge yada guluköyüne ketilatandı. Köyden birövü ketiyik bosa herkes şinikmen biyday,nogut akelip berirdi, aldıryanı aytardı.ketiyik bolgan bir gün avelinden atarbasını hazırlardı.Digerşiklerini maylar, epkelerini camar,atlardı tımar eterdi. Erttemen namazman turup, eptegini cer colga şıgardı.Guluköyunda kırgavesine barıp alyaklarını alıp , satyaklarını satıp ekindige kalmadan colga şıgatandılar. Kisiler en köp cigare üşün ketetandılar.Açık tütün, cigare yapragı, zengin bolgan ya da maksülü aruv şıkgan birinci yada harman cigaresi alırdı özüne. Harman sonu üstü kapalı atarbasıman gıdıratan satıcılar kelirdi köyge. Arblarında leblebili seker, keşiboynuzu, tahin, helva, kapkacak bolurdu.ballarga cam bilyalar,büskütler, gofretler,cüzüm, incir, pındık fıstıklar akelirdi. Köydeki tutas kisiler,bikeler caslar, gızlar, ballar toplanır alganlarga, satılganlarga karardı. Kıyır şıyır eterlerdi ballar , maga navdu al anavdu al dep. Şenlik bolurdu bulay künler.

Harmandan sonra kısga bişiy kalmazdı.Bazen harman sonu sonbahardı tabardı.

Cazın köp iş bolurdu köyde.hem cazdın isleri yasalırdı hemde kısga hazırlık yasamak kerekti. Dallardaki meyveler,yemişler boldugu zaman bunlar toplanırdı. Kaysılar, zerdaliler, erikler, elmalar, vişneler, kirazlar, bademler, hepsi… cerge tökülgenlerdi kirpiler, kuşlar, böcükler cedigi üşün tezden künlük toplaytandık.terekleri şırpıp kutuklarga şuvallarga telezlerge salatandık. Bunlardı üydün şatısına şıgarıp ,damga caydığımız naylonlardın şapıtlardın üstüne cayardık.Bazılarının şekirdeklerini şıgarıp caratandık. Olayca kurutup şır etetandık. Bu şırlardı kısta sekermen kaynatıp şır yasaytandık. Şırdı eptek cedikten sonra tatlı dep yada sıpraga tek as dep salatandık.

Kıs boldumu en caman şiy üydün şatısının akmasıydı. Karda cavunda persan etetandı. Onun üşün havalar aruv ekende üydün şatısını çorak akelip cangıdan aktarırdık. Arandın,samanlıktın, agıldın, aşenedin sonra anbardın şatılarınıda aktarıp şıgardık. Bakşada terin bir kuyuga kireşlerdi töküp üstüne su kuyup onu aruv etip dinlendirirdik.Bu kireşminende üylerdi sıvap appaşık eterdik. Birde bu kireşti agaşlardın , tereklerdin üstüne cagardık, tırtıllar böcükler agaşga şıgıp meyvelerdi cemesin dep…

Bundan baska ,mahsüller toplandıktan sonra köylüler üşer beşer toplanıp şayırlıkta üken kazanlarga su salıp biydaydı kaynatırdık. Bu biydaydı tabak tabak toldurup üyerdeki ballarga, kisilerge, caslarga dagıtırdık. Kazandakilerdi naylunlarga cayıp cayıp kuruturduk.Kuruttuktan sonra bulgurlardı alıp şuvallarga dolturup salırdık anbarga. Bir arüv pilavı boladı bulgurdun. Kısın kümesteki tavuklardan köküslerden kesip bulgur pilavının üstüne salıp ciytandık.

Hayvanlardan savdugumuz sütlerdi takta tuluklarda sallap sallap sarımay yasardık. Kiminde makine bar edi. Bizde makinaga şegetandık.Baharda menim ensüydüğüm agızdı. Hayvan ballarını tuvurduktan sonraki sütümen yasadığımız tatlıdı.Sonra peynir basardık üken kaplarga. Caz kış cenedi sosu. Sona koyun tulukarında şökelek yasap salırdık. Onu en köp sıcak bazlamadın arasına sarımaydı cagıp onunda üstüne şökelek töküp cemesini süyetandı ballar.

Bav zamanı kelgende cüzümlerden evel capraklarını toplap alırdık.Kısga capraklarını sarıp cemek üşün.Onlardı aruv etip şeşerdik, kart bolmıyak, taze bolyak ki pisgende avuda dagılsın. Capraklardı üken kaplarga tüzgün tüzgün tizip tuzlu suga basıp saklardık.Cüzümler boldugu zamanda onlardı toplardık. Sulu sulu cemesi bek aruv boladı cüzümdü. Gene kısta cemek üşün cüzümlerdi komsularman barabar üken kazanlarda kaynatıp, işine seker , toprak katıp pekmez yasaytandık.Bu pekmezlerdi gene tutas konu kamşuga dagıtıp özümüzge taslaganımızdı plastik kaplarga bidonlarga salıp cıynastıratandık.

Birde bostan zamanı bar, o ta şenlik bolatandı köyde. Cazda bostandan toplangan tomatisler, kambalalar,kabaklar, balkabakları, biberler, patlıcanlar, gülilanlar ondan sona, kavunlar , karbuzlar gayri aklınga ne keletan bosa hepsini toplardık. Kimini cerdik kimini kuruturduk. Kıs üşün birde turşu yasap salırdık. Üken bidonlarda şeşit şeşit turşulardı yasardık.

Bugünkündey herşiy hazır yasalıp satıladığı üşün o zamanlar bütün bunalr köylerde kıs hazırlığı bolup yasalırdı. Birde kısta cemek üşün domatislerdi, kavunlardı biraz ayırıp samanlıkta samandın işinde saklaytandık. Ne üşün bolsada, o cerdin havasından bolsa kerek bızılmaytandı mübarekler.Kısta onlardı cemek ayrı bir tatdı bizim üşün. Bostandan topladıgımız balkabaklarınıda zobadın üstünde kaynatırdık, işine şeker kuyup. Üyde ciyik bişiy kalmadımı ya şır ya da kabak pisirip eptekmen ciytandık.

Bakşada bir aruv aşatan güller bolurdu. Bu güllerdi toplar,saplarından ayırıp cuvar sonrada kazanda kaynatıp reşil etetandık. Bu reşillerdi kavanozlarka kuyup caz kış ciytandık. Bundan baska bakşadaki zerdalimen, kirazman, vişnemen de reşiler yasap salırdık.gene bakşadaki ceviz agaşından cevizlerdi toplar , işindeki cevizdi şotlarman kabıgını sındırıp şıgartırdık. Bademlerdi de tutas olay eterdik. Birde bademdi tuzlap cemesi aruv bolatandı.O şıgardıgımız cevizmen , bademmen barabar yanına biyday, nogut, cüzüm katıp aşure yasaytandık. Kayzaman aşure etilse ballar bayram eterdi. Kıs kelgende en süydügüm şiylerden birövüde talkandı.darıdı aruv etip ügüttükten sonra sekermen karıstırıp suvman toguduktan sonra cemesi baska bolatandı.

Köyde cakın komsular, kısım akrabalar toplanıp şuval şuval unlarmınan herkesge caymalar aşılırdı. Bu eyr hepsinden ta şenlik bolurdu. Bikeler toplanır, kenşekler, cas gızlar toplanır biryaktan hamur yasalır,biryaktan cayma aşılır anav yaktan şacda cayma pisirilirdi. Bir tek cayma ma, bazlamalar,kalakaylar,taba börekler, kasıkbörekler, lokumlar yasalırdı.Tandır bar bosa tandır eptekleri yasalırdı. Üş dörtgün sürdügü bolurdu bunun.

Köy cerinde kıstın pittigi künden kıstın basladığı künge gadar kıs hazırlıgı yasalırdı. Cangurlardan sonra kar cavdumuydu, köydün tutas colları kapanıp kalırdı. Adam boyu kar cavardı. Aksamdan kün aşık bolurud.gece cavardı ,ertemen bir karagansım üytebedin boyu gadar kar cavgan.kapıdı aşarsın üyge kar tolar. Mallarga karamak üşün, helaga ketmek üşün,samalıkga,aranga , kümesge , şeşmege ketmek üşün karlardı kürüp kürüp atardık. Üydün aldını pitirdikten sonra köydün işindeki collardı aşmaga uğraşırdık. Bir hafat geşmeden karapsın ki gene aynı bolgan.hadi babam birtta…

Sıyakta aruv bir ayaz bardı.terezeler şıngır şıngır sallanıbyatırdı. Belli ki tavlarga kar cavyatırı.Bir eki künge kalmaz köyge de cavardı.Köydün colları kapanır,şeşmeler tonmaga baslardı.