Kimilerine göre o günkü mevcut hükümetin bazýlarýna göre dýþarýdaki ülkelerin tahrikleri ile meydana gelmiþ olaylar zinciri þöyle geliþti; Ýstanbul Ekspress' in yazý iþleri müdürü Gökþin Sipahioðlu ” Atatürk'ün Selanik'te doðduðu eve bomba atýldý" þeklindeki (sonradan yalan olduðu anlaþýlan) haberle baþlayan olaylar sonucunda sebebi ne olursa olsun istenmeyen olaylar yaþanmýþtýr. Takriklere kapýlan Ýstanbul halký ani bir öfke krizi ile azýnlýklara ait ev, iþyeri, araç ve eline geçen ne varsa yok etme yoluna gitmiþ, Olaylarý düzenleyenlerin, kimsenin öldürülmemesi yönündeki telkinlerine raðmen, 6 Eylül akþamý baþlayan ve yaklaþýk 9 saat süren olaylar boyunca ve sonrasýnda (aralarýnda iki Ortodoks papaz da olmak üzere) 13 ile 16 arasý Rum ve en az bir Ermeni vatandaþý hayatýný kaybetmiþ. 32 Rum da aðýr yaralanmýþtýr 4.214 ev, 1.004 iþyeri, 73 kilise, bir sinagog, iki manastýr, 26 okul ile aralarýnda fabrika, otel, bar gibi yerlerin bulunduðu 5.317 mekân saldýrýya uðramýþtýr …[*]

Ekonomik zarar, Türk Hükümeti'ne göre 69, 5 milyon Türk Lirasý[kaynak belirtilmeli], Ýngiliz diplomatik kaynaklarýna göre 100 milyon Ýngiliz Sterlini Dünya Kiliseler Birliði'ne göre 150 milyon Amerikan Dolarý, Yunan Hükümeti'ne göre ise 500 milyon Amerikan Dolarý olarak hesaplanmýþtýr.

Demokrat Parti (DP) hükümeti zarara uðrayýp tescil ettirenlere toplam 60 milyon Türk Lirasý çývarýnda tazminat ödemiþtir. Zamanla kalan Rumlar da Ýstanbul’u terk etmiþtir. 1923 yýlýnda 110.000'i bulan Ýstanbul'daki Rum nüfus, 1999 yýlýnda 2.500 kiþiye düþmüþtür.

Amaç’ ý yurdumuzda yüzlerce yýl beraber yaþadýðýmýz azýnlýklarla Türk halkýný karþý karþýya getirme olan 1955 yýlýndaki olaylarý Fahri Çoker þöyle yorumlamýþtýr;

”1955 saldýrýlarý, Ýstanbul'da bir cemaatin varlýðýnýn sona eriþidir

1950'ler Türkiye'sindeki ulusal-siyasi durum, tamamýyla 1930'lu ve ‘40'lý yýllarýn devamý olarak görülebilir. Buradaki somut araþtýrma konusunu oluþturan, 1955 yýlýnda meydana gelen 6-7 Eylül Olaylarý da, ekonomik hayatýn millileþtirilmesi ve etnik homojenleþtirme baðlamýnda incelenecektir.

6–7 Eylül 1955'te, Ýstanbul ve Ýzmir'de, bu kentlerde yaþayan gayrimüslimlerin mülklerine saldýrýlmýþtý. Dönemin baþbakaný Adnan Menderes'in açýklamasýna göre bu olaylarýn sebebi, milliyetçi Türk basýnýnda da ayrýntýyla haberleþtirilen iki geliþmedir:

1) Sözde, Kýbrýslý Rumlar, Kýbrýs'ýn Türk azýnlýðýna karþý bir saldýrý hazýrlýðý içindeydi. Bu durumda Hürriyet gazetesinin yazý kurulu misilleme tehdidiyle karþýlýk verdi ve hararetle ‘Ýstanbul'da, saldýrabileceðimiz yeteri kadar Rum'un yaþadýðýný' vurguladý.

2) Ýstanbul Ekspres adlý akþam gazetesinin 6 Eylül 1955 tarihli bir haberine göre, Mustafa Kemal Atatürk'ün doðduðu Selanik'teki evde bir bomba patlamýþtý.

Baþbakan Menderes, bu olayýn Türk halkýný öfkelendirdiðini ve spontane bir biçimde Rum azýnlýða saldýrýldýðýný iddia etti. Birkaç gün sonra, hükümet açýklamasý tekrar gözden geçirilerek deðiþtirildi; buna göre, olaylar Türk komünistleri tarafýndan planlanmýþ ve hayata geçirilmiþti. Olaylarý, 9 Eylül 1955'te 2000'in üzerinde insanýn ‘komünist' görüþlerinden dolayý tutuklanmasý izledi. Ancak, 1955'teki saldýrýlarýn gerçekte devletin yöneticileri tarafýndan planlandýðýný ve hayata geçirildiðini gösteren yeteri kadar dayanak mevcuttur.

1955 saldýrýlarý, Ýstanbul'da özellikle Rum-Ortodoks bir cemaatin varlýðýnýn sona eriþine iþaret eder. 1955'ten sonra giderek artan sayýda, Rumlar Yunanistan, Avustralya veya Kanada'ya göç etmek üzere Ýstanbul'u terk etmiþlerdir. 6–7 Eylül Olaylarý Fotoðraflar-Belgeler.”

Fahri Çoker Arþivi-Tarih Vakfý

Cumhuriyet Dönemi Azýnlýk Politikalarý Baðlamýnda

6-7 Eylül Olaylarý [**]

Kýsaca yaþanýlan olaylardan bir ders çýkarýp kardeþçe yaþamak varken neden gelecekte yeni 6–7 Eylül yaþamayý umanlarýn ekmeðine yað sürelim.

[*] wikipedia.

[**] Hürriyet