Kimilerine göre o günkü mevcut hükümetin bazılarına göre dışarıdaki ülkelerin tahrikleri ile meydana gelmiş olaylar zinciri şöyle gelişti; İstanbul Ekspress' in yazı işleri müdürü Gökşin Sipahioğlu ” Atatürk'ün Selanik'te doğduğu eve bomba atıldı" şeklindeki (sonradan yalan olduğu anlaşılan) haberle başlayan olaylar sonucunda sebebi ne olursa olsun istenmeyen olaylar yaşanmıştır. Takriklere kapılan İstanbul halkı ani bir öfke krizi ile azınlıklara ait ev, işyeri, araç ve eline geçen ne varsa yok etme yoluna gitmiş, Olayları düzenleyenlerin, kimsenin öldürülmemesi yönündeki telkinlerine rağmen, 6 Eylül akşamı başlayan ve yaklaşık 9 saat süren olaylar boyunca ve sonrasında (aralarında iki Ortodoks papaz da olmak üzere) 13 ile 16 arası Rum ve en az bir Ermeni vatandaşı hayatını kaybetmiş. 32 Rum da ağır yaralanmıştır 4.214 ev, 1.004 işyeri, 73 kilise, bir sinagog, iki manastır, 26 okul ile aralarında fabrika, otel, bar gibi yerlerin bulunduğu 5.317 mekân saldırıya uğramıştır …[*]

Ekonomik zarar, Türk Hükümeti'ne göre 69, 5 milyon Türk Lirası[kaynak belirtilmeli], İngiliz diplomatik kaynaklarına göre 100 milyon İngiliz Sterlini Dünya Kiliseler Birliği'ne göre 150 milyon Amerikan Doları, Yunan Hükümeti'ne göre ise 500 milyon Amerikan Doları olarak hesaplanmıştır.

Demokrat Parti (DP) hükümeti zarara uğrayıp tescil ettirenlere toplam 60 milyon Türk Lirası çıvarında tazminat ödemiştir. Zamanla kalan Rumlar da İstanbul’u terk etmiştir. 1923 yılında 110.000'i bulan İstanbul'daki Rum nüfus, 1999 yılında 2.500 kişiye düşmüştür.

Amaç’ ı yurdumuzda yüzlerce yıl beraber yaşadığımız azınlıklarla Türk halkını karşı karşıya getirme olan 1955 yılındaki olayları Fahri Çoker şöyle yorumlamıştır;

”1955 saldırıları, İstanbul'da bir cemaatin varlığının sona erişidir

1950'ler Türkiye'sindeki ulusal-siyasi durum, tamamıyla 1930'lu ve ‘40'lı yılların devamı olarak görülebilir. Buradaki somut araştırma konusunu oluşturan, 1955 yılında meydana gelen 6-7 Eylül Olayları da, ekonomik hayatın millileştirilmesi ve etnik homojenleştirme bağlamında incelenecektir.

6–7 Eylül 1955'te, İstanbul ve İzmir'de, bu kentlerde yaşayan gayrimüslimlerin mülklerine saldırılmıştı. Dönemin başbakanı Adnan Menderes'in açıklamasına göre bu olayların sebebi, milliyetçi Türk basınında da ayrıntıyla haberleştirilen iki gelişmedir:

1) Sözde, Kıbrıslı Rumlar, Kıbrıs'ın Türk azınlığına karşı bir saldırı hazırlığı içindeydi. Bu durumda Hürriyet gazetesinin yazı kurulu misilleme tehdidiyle karşılık verdi ve hararetle ‘İstanbul'da, saldırabileceğimiz yeteri kadar Rum'un yaşadığını' vurguladı.

2) İstanbul Ekspres adlı akşam gazetesinin 6 Eylül 1955 tarihli bir haberine göre, Mustafa Kemal Atatürk'ün doğduğu Selanik'teki evde bir bomba patlamıştı.

Başbakan Menderes, bu olayın Türk halkını öfkelendirdiğini ve spontane bir biçimde Rum azınlığa saldırıldığını iddia etti. Birkaç gün sonra, hükümet açıklaması tekrar gözden geçirilerek değiştirildi; buna göre, olaylar Türk komünistleri tarafından planlanmış ve hayata geçirilmişti. Olayları, 9 Eylül 1955'te 2000'in üzerinde insanın ‘komünist' görüşlerinden dolayı tutuklanması izledi. Ancak, 1955'teki saldırıların gerçekte devletin yöneticileri tarafından planlandığını ve hayata geçirildiğini gösteren yeteri kadar dayanak mevcuttur.

1955 saldırıları, İstanbul'da özellikle Rum-Ortodoks bir cemaatin varlığının sona erişine işaret eder. 1955'ten sonra giderek artan sayıda, Rumlar Yunanistan, Avustralya veya Kanada'ya göç etmek üzere İstanbul'u terk etmişlerdir. 6–7 Eylül Olayları Fotoğraflar-Belgeler.”

Fahri Çoker Arşivi-Tarih Vakfı

Cumhuriyet Dönemi Azınlık Politikaları Bağlamında

6-7 Eylül Olayları [**]

Kısaca yaşanılan olaylardan bir ders çıkarıp kardeşçe yaşamak varken neden gelecekte yeni 6–7 Eylül yaşamayı umanların ekmeğine yağ sürelim.

[*] wikipedia.

[**] Hürriyet