BASKÇA

Bask dili ya da Baskça Ýspanya'nýn Bask özerk bölgesindeki ve Fransa'nýn Güney Batýsýnda kalan Bask bölgesindeki Basklarýn konuþtuðu dildir. Kendilerinin Euskara diye adlandýrdýklarý bu dile yalýtýk dillerdendir denir (language isolate). Avrupa kýtasýnda Basklarýn kökeni veya akrabasý olabilecek baþka bir etnik grup veya dil ailesi bulunmadýðýndan yalýtýk diye nitelendirilmiþ olsa da, Baskça sözdizimi kurallarý (gramer) açýsýndan Adige ve Kabardey Çerkesce'sine, bir ölçüde Gürcüce'ye ve kýsmen de Yenisey Türkçesine benzer.

Tümce kuruluþ yapýlarý ve kimi sözcükleri ise Türkçe'ye benzemektedir. Tümceler "özne - tümleçler - yüklem" biçimindedir. Yüklem Türkçe'deki gibi gizli özneyi de içerir. Gene adý gibi yüklem tümcenin hemen hemen tüm sentetik yükünü yüklenir, týpký Türkçe'deki gibi. Gene Çerkesce ve Türkçe'deki gibi vurgulanmak istenen noktalar yükleme yaklaþtýrýlýr. Ve gene benzer biçimde özneler eðer vurgu yapýlmayacaksa çýkartýlýr. Türkçe'den farklý olaraksa özne, tümlece göre farklý ek almaktadýr.

Abecesi fonetiktir. Birkaç harf dýþýnda yazýldýðý gibi okunur. Özgün Baskça'da c sesi kullanýlmaz. rr ve ll uzun sesleri vardýr, tx ç diye, tz þ diye okunur.

Birkaç Baskça sözcük örneði (Swadesh listesinden alýntý):

Ben: ni
Sen: hi, zu
O: hura, bera
Biz: gu
Siz: zuek
Onlar: haiek
Bu: hau
Þu: hori, hura
Bura(da/sý): hemen, hon-
Ora(da/sý): hor, han
...
Sorular n'li:
Kim: nor
Ne: zer
Nerede: non
Ne zaman: noiz
Nasýl: nola
...
Bir: bat
Ýki: bi
Üç: hiru
Dört: lau
Beþ: bost
...
Aðýr: astun
Küçük: txiki (çiki okunur)
Kadýn: emakume
Erkek: gizon
Kiþi: gizaki
Çocuk: haur, ume, sein
Anne: ama
Baba: aita
...
Kuþ: txori
Köpek: txakur
Yumurta: arrautza
...
Deri: larru
Kulak: belarri
Göz: begi
Burun: sudur
Aðýz: aho
Diþ: hortz, hagin
Dil: mihi
Týrnak: azkazal
Ayak: oin
...
Gör-/Gözle-(mek): ikusi-
Ýþit-(mek): entzun- (enþun)
Öl-(mek): hil-
Öldür-(mek): erahil-
...
Beyaz: zuri
Siyah: beltz
Kýrmýzý: gorri
Yeþil: berde, orlegi
Sarý: hori
Yýl: urte
Gece: gau
Gün: egun
...
-de eki: -n, -an, -ean, -etan
-lý/li eki: -ekin, -arekin
ve: eta, ta
eðer: ba, baldin ba
çünkü: -elako, bait-


Baskça'nýn asýl gizemli yaný ise Anadolu'da bundan 4 bin yýl önceye kadar, Hititler Hatti ülkesini ele geçirinceye kadar yaygýn konuþulan Hatti diline çok benziyor oluþu.


Ýlker Fýçýcýlar
5 Aðustos 2010