Son zamanlarda, mahalli dilleri, ağızları ön plana çıkarmak isteyenler, ya bilerek ya da bilmeyerek mensubu veya düşmanı oldukları toplumları bölmeye, güçsüzleştirmeye çalışmaktadırlar. Mahalli diller ve ağızlar elbette dünya durdukça olacaktır. Ama, unutmayalım ki, küçülen dünyamızda, insanlığın tek ve ortak bir dile ihtiyaç duyduğu bir sırada, insanları, dil farklılığını ileri sürerek kabile ve giderek birey hayatına doğru sürüklemek istemenin, haklı bir davranış olduğunu düşünmek, pek akıllıca bir tutum olmasa gerek.

Mahalli dilleri ve ağızları elbette araştıracağız ve yeterince öğreneceğiz; bunlar, bize zevkli anlar yaşatacak bir takı, bir parfüm, bir süs eşyası gibi, lükslerimiz arasında yer alabilir. Ancak, hayatımızı kolaylaştırmakta kullanmayı düşündüğümüz bir eşyayı alırken, nasıl geliştirilmiş ve yaygın bir standart arıyorsak, dünyaca -en azından ülkece- tanınmış markalara ihtiyaç duyuyorsak; etkin bir hayat yaşayabilmemiz için de, daha yaygın kullanılan standart dillere ihtiyacımız vardır.

Türkiye için söylüyorum. Toplumun bir kesimi, daha geniş ufuklu, daha etkin bir hayat sürmek için, Standart Türkiye Türkçesi'ni; hatta, daha zengin bir bilgi birikimi sundukları için, başta Amerikanlı İngilizcesi olmak üzere, diğer gelişmiş kültür dillerini öğrenmeye çabalarken, diğer bir kesimini, kimlik kazandırma bahanesiyle, en yüce kimlik olan insan olma kimliğinden çıkarıp, bölerek, etnik değerler içerisine hapsetmeyi istemek, haksızlık değil midir?!

Kaldı ki, bir kimsenin etnik kökenini somut delillerle kanıtlamak, bugünün genetik biliminin en gelişmiş teknolojisiyle bile, imkansızdır. Bu bakımdan, millet olmak için, etnik köken olgusunun değeri, bir masaldan, bir efsaneden, bir duygusal eğilimden fazla değildir.

Şimdi soracaksınız. ““Millet olmak için, önce, dil birliği yetersizdir.” dediniz. Şimdi de, “etnik kökenin ise hiç önemi yoktur.” diyorsunuz. Peki, millet olmak için sizce gerekli olan nedir?” Evet, günümüz dünyasında, aklı başında kimselere, bir ülkenin vatandaşı olduğunu kabul etmek, o ülkenin vatandaşlarıyla ön koşulsuz dayanışma içinde olmak, o ülkeyi yaşanılacak en iyi, en gelişmiş ülke haline getirmek için çalışmak, sözün kısası tam anlamıyla o ülkeli olmak bir millet olmanın gerekli ve yeter şartı olmalıdır.

Ülkeler, devletlerle yönetilir. Yurttaşların, farklı kültürleri, inançları olabildiği gibi, farklı dilleri, lehçeleri, ağızları, sosyolektleri, hatta fertlerin idiolektleri olması da tabiidir. Ancak, günümüz devletinin, yurttaşlara dayatacağı bir dini olamayacağı gibi, bir dili de olmaz; olamaz. Devlet, ülkesinde yaşanılan bütün kültürlere olduğu kadar, kullanılan bütün dillere ve dil türevlerine de eşit uzaklıkta durur; durmak zorundadır.

Devlet bir kültürü diğerine üstün tutamayacağı gibi, bir dili de diğerine üstün tutmaz; tutamaz. Devletin, yönettiği halkın büyük çoğunluğunun tanıdığı bir veya birkaç dilden kaynağını alan, bir veya birkaç “ resmi dil”'i olmalıdır. (Örnek olarak: Türkiye'de, Standart Türkiyeli Türkçesi (buna yaygın olarak “İstanbullu Türkçesi”'de diyoruz.); İngiltere'de, Güney İngiltereli veya Britanyalı İngilizcesi (British English) veya Standart İngiltereli İngilizcesi; İsviçre'de, her biri ayrı ayrı standartlaşmış İsviçreli Almancası, İsviçreli Fransızcası, İsviçreli İtalyancası; vb. ...).

Resmi diller, kolayca anlaşılacağı gibi, devletlerle yurttaşları arasındaki iletişimi sağlamakta kullanılan, bir ölçüde yapay dillerdir. Bir resmi dille, belli hitabet ve kitabet kurallarına uyularak, devlet, kendi birimleriyle ve yurttaşlarıyla; yurttaşlar devletleriyle iletişim kurar. Gerektiğinde, devlet, bu resmi dille yurttaşlarını ihtiyaçları doğrultusunda eğitir; bilgilendirir.

Tabiatıyla, sadece devlet kurumları değil, ülke bütününe, bütün yurttaşlara hitabetmek, ülke genelinde iletişim kurmak isteyen bütün fertler, resmi ve özel kurum ve kuruluşlar da resmi dili kullanırlar. Benim burada yaptığım gibi. Elimden geldiğince resmi dili, resmi Türkiyeli Türkçesi'ni kullanıyorum. “Neden?” derseniz. Nedeni belli. Biliyorum ki aranızda Türkiye'nin değişik yörelerinden gelmiş, beni dinlemesini ve anlamasını gönülden istediğim yurttaşlarım; kardeşlerim var.


Prof. Dr. Efrasiyap Gemalmaz
Erzurum Üniversitesi, 1994
"Türkçe'nin Dünü Bugünü Yarını" adlı makaleden bir kesit.


Prof. Efrasiyap Gemalmaz kimdir:

1937 Erzurum doğumlu dilbilimci. 1963 yılında Erzurum'da Atatürk Üniversitesi'nde çalışmaya başlamıştır. Seyfettin Özege'nin üniversiteye bağışladığı 52.000 eserlik, eski dildeki İ. Müteferrika basklarından başlayarak 1728-1928 yılları arasını kapsayan koleksiyonun kataloglanmasında görev almıştır. Türkiye'yi bilgisayarla ilk tanıştıranlardandır. Bilgisayarlı dilbilim çalışmalarını Türkiye'de başlatmıştır. Fransa'da ve Türkiye'de uzun yıllar çalışmalarını sürdürmüş, iki kuşak bilim insanı yetiştirmiştir. Nadir ve üretken bilimcilerdendir.