Bir zamanlar Amerika’yý anlatmaya devam edeceðim. Ama makro seviyede olan geliþmeleri böyle üst üste anlatýnca, çok genelkurmay savaþ komuta odasý havasýnda bir akýþ oluyor. Gerçekte tüm mikro detaylarýyla kanlý canlý bir savaþ sürerken, büyük bir masada ilerletilen küçük maketlerle konuyu çok daha iyi takip edebilirsiniz, ama birþeyleri de kaçýrýrsýnýz.

Sonraki onyýllarýn makro olaylarýnda etkili olan, baþlangýçta ise hayli mikro gözüken birtakým geliþmelerden örnekler vermem gerekli bu noktada. Bunun en güzel örneði de Bill Gates.

Bill Gates, Microsoft’taki tüm görevlerini býraktýktan sonra vakýf çalýþmalarýna kendini adadý. Yazýlým sektörünü neredeyse tek baþýna yaratan Gates, hayýr iþlerine yönelince, bu sektörü de yeni baþtan ele aldý. Kendisinden önce ayný zamanda yakýn dostu olan Warren Buffett’ýn hayýr kurumlarýyla ilgili giriþimlerinde uðradýðý hayalkýrýklýklarýný biliyordu.

Gates’in hayýr iþleri için ilgisini en çok çeken bir konu ve en çok çeken bir kýta vardý. Geliþmiþ dünyada büyük ölçüde kontrol altýna alýnabilmiþken dünyanýn kalanýnda büyük bir kýyýma sebep olan sýtma ve aids gibi bulaþýcý hastalýklar ve Afrika kýtasý.

Vakýf bu hastalýklarýn kontrol altýna alýnabilmesine yönelik önemli çalýþmalar yapmaya baþladý. Sadece Gates ve Buffett’ýn deðil, pek çok baþka hayýrseverin parasý da vakfa akýyordu. Çünkü sonuçlar alýyorlar, insanlarýn hayatlarýný kurtarýyorlar ve göstermelik deðil gerçek bir fark oluþturuyorlardý.

Çalýþma sistemi üzerine iyi kafa yorulmuþtu ve kiþilerden büyük ölçüde baðýmsýz olarak, kurumsal yapý baþarýyý saðlayacak þekilde tasarlanmýþtý. Vakýf bir þirket gibi yönetiliyordu. Kurtarýlan canlarýn ve yaþam kalitesinde saðlanan artýþlarýn ölçülebilmesi için yöntemler geliþtirilmiþ, bu yöntemlere göre çalýþanlara hatýrý sayýlýr primler verilmesi gelenekselleþtirilmiþti.

Birkaç yýl sonra Gates, Afrika’ya kalýcý olarak yerleþti. Vakfýn çalýþmalarý yanýsýra, kiþisel servetiyle de bu kýtada yatýrým yapmaya baþlamýþtý. Rivayetler muhtelif... Kabile yönetiminin hala etkin olduðu, elmas madenleri üzerinde bitmez çatýþmalardan bunalmýþ bir ülkede birkaç yýlda akla hayale gelmeyecek sonuçlar aldýðý ise kesin. Ülkede yaþayan tüm bireylere 5 yýl içinde standart beslenme, barýnma ve saðlýk imkanlarýnýn sunulmasý, bunun üzerine de yine tüm bireylere 300 USD aylýk maaþ baðlanmasý koþuluyla, hiçbir ücret ödemeden bu zengin elmas yataklarýnýn 100 yýllýk iþletme haklarýný elde etti. Bu vaatlerinin yanýsýra, elde ettiði gelirlerin bu giderleri karþýlayýp arttýðý senelerde, artan karýn yarýsýný yine insanlara daðýtmayý da kabul etmiþti. Ayrýca anlaþma metinlerinde yer almamakla birlikte, sonradan, 10 yýl içinde ülkede Aids baþta olmak üzere tüm yaygýn hastalýklarý kontrol altýna almayý da vad etmiþti.

Gates dolar cinsinden ürettiði büyük serveti, tam da dolarýn büyük iniþine baþladýðý yýllarda deðerli taþ ve madenlere dönüþtürmeyi baþarmýþtý.

Dolar cinsinden olan servetini çýlgýnca harcamaya baþladý. Madenlerin üretimini önce çok kýstý. Aralarýndaki savaþlarda kullanmak üzere silah almak için elmaslarý yok pahasýna elden çýkaran eski sahiplerinin aksine, çok daha akýllý, temkinli ve kararlý adýmlar atýyordu. 5 yýlý aþkýn bir süre boyunca, neredeyse tüm kiþisel servetini kullanarak harcamalarý karþýladý. Bu dönemde, vad ettiði paralarý týkýr týkýr ödeyerek, ülkede yaþayan tüm vatandaþlarýn güvenini kazandý. Elmas iþleme tesisleri kurdu ve bunlarý geliþtirdi. Elmas iþlemeyle ilgili uzun süren seçimler ve eðitimler sonrasýnda yerli insanlardan ekipler kurdu. Kýsa sürede dünya elmas piyasasýnda büyük aðýrlýðý olan yeni bir borsa bile oluþturdu.

Vakýfla ortak yürüttüðü bir çalýþmayla da bulaþýcý hastalýklarla mücadele etmeye baþladý. Geleneksel karantina yöntemini kullandý. Ama en son teknolojilerini bu yöntemi uygulamaya seferber etti. Tehlikeli seviyede bulaþýcý hastalýk taþýyan kiþileri, kendi içinde rahat bir ortamda soyutladýlar. Bu insanlar ölmeye yatýyolardý aslýnda, ama en azýndan toplumun kalanýna olumsuz etkileri en azlanmýþ oldu.

Afrika’da bir ülkenin kaderi, öyle hýzlý ve öyle inanýlmaz bir þekilde deðiþti ki, bu deðiþmeden zarar görecek bazý mihraklar neler olduðunu fark edip engellemeye yönelik giriþimlerde bulunana kadar iþ iþten geçmiþti.

(2053'te yaþayan Kamil Asma'nýn dilinden, Yazar: Mustafa Acungil)