Yaklaþýk 6 yýl önce birkaç arkadaþla birlikte Beyoðlu Belediyesi’nin düzenlediði bir fotoðraf sergisini gezmeye gitmiþtik. Bu sergide kendi fotoðraflarý da sergilenen Azerbaycanlý fotoðraf sanatçýsý Ramiz Samidov isminde sanatçý arkadaþla tanýþmýþtým…

Kendisi o yýllarda Türkiye’ye ve Ýstanbul’a ilk kez gelmiþ þehri çok sevdiðini söylemiþti. Elbette “Bülbülü altýn kafese koysalar vataným” der imiþ.. Ramiz de nihayetinde Ýstanbul ve Adana’yý gezmiþ memleketine döndüðünde “vataným da vataným” demiþti…


Bugün bilgisayarýmda eski evraklarý, mailleri, fotoðraflarý þöyle biraz inceleyince “Azerbaycanlý Gardasýn Maili” diye word dosyasý þeklinde sakladýðým bu yazý ile karþýlaþtým. Ramiz’in Ýstanbul ve Adana ile ilgili gözlemlerini okuyunca hayalimde altý yýl önce yaþadýðým tüm hatýralar tekrar canlandý. Ben de bu vesile ile bu güzel paylaþýmýn kayýtlarda kalmasý ve Ramiz’in hatýrasýnýn kalýcý olmasý için þahsýma gönderdiði maili olduðu gibi -biraz da düzenleyerek- sizlerle paylaþmaya karar verdim.
Ýþte Can gardaþýn gözünden Ýstanbul ve Adana…

Ah Ýstanbul, Ýstanbul…

Lap kiçik yaþlarýmý xatýrladým.

Hele o vaxt Naxçývanda qardaþ ölkenin televiziyalarýný izleyirdim. Neheng þeher, deniz, rengberenk gemiler ve en nehayet hesretle baxdýðým uzun minareli mescidler… Her þey yaddan çýxsa da göy üzüne ucalan göydelen minareleri heç unuda bilmirdim…

Bir gün men de onlarý lap yaxýndan seyr ede bileceyimi xeyal edirdim.

Buludlardan Yuxarý

Teyyaremiz buludlarýn üstüne çýxdý. Saatýmýzýn eqreblerini iki saatlýðýna geriletdik. Sonsuzluða uzanýb geden topa-topa beyaz buludlar. Yuxarý baxýram. Göy üzü mas-mavi. Buludlardan yuxarý buludlar yoxdur…

Güneþ batmaða gedir, teyyaremiz aþaðý. Lap Amerika filmlerini xatýrladým. Men bilmirem bura teyyaredir yoxsa restoran. Yemeyin biri gedir, biri gelir, içmek üçün her þey var…Yox burada teyyaremizi heç kim girov götürmedi. Qardaþ ölkenin gözelliyinin ilk girovlarý ise bizler olduq.

Fark Etdiniz mi?

Her bir yeni þehere gederken insanýn yaddaþýnda müeyyen elementler iliþib qalýr. Adeten bu kiçik elementler her defe ona benzer hadiselerle rastlaþdýqda yada düþür. Atatürk adýna hava limanýndan çetinlikle de olsa bir taksi ile otele doðru yol aldýq. Burada en meþhur sözlerden biri de “trafik” sözüdür. Bu barede bir az sonra, özü de xüsusi olaraq… Yol boyu rengareng reklamlar göz oxþayýrdý. Bir söz ise adamýn lap þüuraltýna qeder iþleyirdi. “Farketdinizmi? Sokaklar heç bu kadar temiz olmamýþdý, Farketdinizmi? ” Gökyüzü heç bu kadar mavi olmamýþdý?…

Bax belece Ýstanbul þeher belediyyesi þeherin seliqe-sehmanlý olmasý, temiz ve gözel olmasý çün bu cür maraqlý reklamlarý þeherin bütün görkemli yerlerine asdýrmýþdý.

Doðrudan da Ýstanbul temiz ve gözel þeher kimi insanýn yadýnda qalýr. Hetta sübh tezden bir vaxtlar bizim þeherimizde de olduðu kimi susepen maþýnlarla þeherin yuyulduðunun þahidi olursan.

Burasý Türkiye Yoxsa Rusya? Hele hava limanýnda olarken hem bizim, hem de qonþu Rusyanýn þeherlerinden Ýstanbula axýþan ve ele oradaca özlerinin heyasýzlýqlarý ile diqqeti celb eden bir qrup qadýnlara rast geldik. Ele bu tip bioloji silahlara þeherin merkezi küçelerinde de az rast gelinmir.

Tesevvür edin ki, Ýstanbulun merkezi küçeleri ile gedirsen ve etrafýnda en çox eþidilen rus sözleri olur. Hele biyabýrçýlýq axþamlar baþlayýr. Küçelere çýxan exlaqsýz rus qadýnlarýnýn açýq-aþkar alveri geceler ela gedir. Türkiyeli qardaþlarýmýz ise onlarýn ölkelerine yöneldilmiþ bu bioloji silahlarla ne qeder mübarize aparsalar da xeyri yoxdur. Bizim olduðumuz dövrde Türkiye metbuatýnda gün erzinde bir neçe exlaqsýz rus qadýnlarýnýn þeherden deportasiya olunmalarýný da eþidirdik. Hetta bir defe qeyretleri güc gelen bir neçe Trürk exlaqsýz qadýnlarýn pencerelerini daþlamýþ ve neticede onlara xesaret yetirmiþdiler.

Bütün bu menzerelerin þahidi olandan sonra onu derk etdim ki, qardaþ ölkeni ele bizim kimi çox imtahanlar gözleyir.

Minarelerden gelen ezan seslerini eþidende heç cür tesevvür ede bilmirsen ki, qedim müselman Osmanlýlarýn veteni artýq bioloji hedefe çevrilib. Tebii ki, bu silahlarýn lazými qaydada iþlemesine þerait yaradan da mehz Türkiyenin yeni “türkleridir”. Eger onlara Türk demek olarsa…

Aman Taksi, Yaman Taksi…

He bax bu hisseni xüsusi ürekaðrýsý ile yazacam. Nebade Ýstanbula düþerken özünüzü xam kimi gösteresiniz. Doðrudur buranýn taksilerinde taksometr deyen qurðu iþleyir ki, bu qurðu vasitesi ile sizin gedeceyiniz yola güre pulunuz hesablnýr.

Buranýn taksi sürücüleri size ne qeder gülüb, size özlerini ne qeder qardaþ kimi büruza verseler bilin ki, bir o qeder de size atmaq isteyirler.

Evvela taksiye oturarken diqqetli olun ki, sürücü taksometrde gece xidmet haqqýný gösteren düymeni sýxmasýn. Eger bele etse siz batdýnýz. Bele tesevvür edek ki, Bakýda on min manatlýq getdiyiniz bir yolu qet edirsiniz ve sürücü sizden iyirmi abþ dollarý deyerinde türk liresi alýr. Bax burada sizin üreyiniz aðrýyýr ve Bakýya qayýdan saat heç bir taksiden qiymet soruþmadan mineceyinize söz verirsiniz. Yene de Bakýya þükr edirsiniz…

Yollardaký týxaclardan ise heç danýþmaða deymez.

Yol Ehvalatý

Sübh tezden türk qardaþýmýz þexsi arabasý ile otelin heyetinde gözleyirdi. Yaman telesdirirdi meni. Hele gün çýxmamasýna baxmayaraq yaman telesirdi dostum. Bu telaþýn sebebini o qeder de baþa düþe bilmirdim. Böyük þeheri yara-yara Avropadan Asiya qitesine gedirdik. Meþhur Boðaziçi körpüsünün görünüþü iki qitenin birleþmesine xüsusi gözellik verirdi. Qaradeniz ve Mermere denizlerinin birleþdiyi boðaz. Burada denizin sularý biri-birlerine axýrlar. Ecazkar bir menzere canlanýr buralarda. Neheng körpüden keçende artýq gün çýxmaða baþladý.

Artýq birazdan Asiya qitesinde idik. Sahilde Türkiyenin Qýz qalasýnýn qarþýsýnda oturub günün çýxmasýna tamaþa ederek pürrengi bir çay içmeyin ne demek olduðunu sizlere sözle çatdýra bilmeyecem. Gerekdir ki, özünüz burada olub bir çay içesiniz.

Birazdan Türkiyenin en hündür yeri olan Böyük Çamlýca tepseine qalxdýq. Artýq trafik-týxaclar baþlamýþdý. Tesevvür edin ki, saat 9 da iþde olmaq üçün þexsi avtomobilinizle saat 6 dan evden çýxmalýsýnýz. Yoxsa iþe gec qalacaqsýnýz.

Ýstanbulu lap hündürden seyr edib yolumuza davam etdik.

Bu þeherde insanlarý yalnýz bir þey düþündürür. Pul, pul yene de pul…

Pulun varsa ne istesen et buralarda… Adam lap iyrenirdi insanlarýn bu cür dünyagörüþüne.

Otele dönmek üçün biz de Ýstanbulun en böyk problemi olan yol týxaclarý ile rastlaþdýq.

Asiya qitesindeki erazide demek olar ki, iþ yerleri çox azdýr. Hamý Avropa hissesine axýþýr ve iþ yerlerine telesirdi.

Biz de iki saatdan çox vaxtýmýzý avtomobilde keçirmeli olduq.

Adana Kababý

Bax belece qardaþ ölkeni gezmeye davam etdik.

Bu defe seferimiz Adana þeherine idi.

Sübh tezden Adana hava limanýnda teyyaremiz uðurlu eniþ etdi.

Her þey qaydaslnda idi. Dostumuz da bizi qarþýlamaða gelmiþdi. Ýlk defe gördüyümüz dostumuz adýmýzý bir kaðýz parçasýnda yazaraq elide tutmuþdu. “Ramiz Samidov”

He budur bizim adam.

Ele ilk tanýþlýðýmýz þeherin bezi maraqlý yerleri ile oldu. Bu þeher Ýstanbuldan ferqli olaraq çox sakit ve eliqeli þeher idi. Buranýn insanlarý da bir baþqa idiler. Seher yemeyi süfresinde bilende ki, buralra qonaq gelmiþik, o saat yeke bir tort parçasýný qarþýmýza qoydula ki, bes bizde qonaða xüsusi hörmet var.

Amma Ýstanbulda acýndan ölsen bele heç kim sene bir yardým elini de uzatmaz.

Ne ise…

Adanada xeyli gezdik-dolaþdýq, en çox yadýmýzda qalan ise Tükiyenin en varlý adamlarýnan biri olan Sabançýnýn tikdirdiyi neheng mescid ve onun xalqý üçün miras qoyub getdiyi fabrikler, zavodlar oldu.

Nahar vaxtý ise özümüzü verdik gözel bir türk restoranýna ki, gelmiþken meþhur olan Adana kababýnýn da dadýna baxaq. Kabab geldi ne geldi… Doðrudan da dadlý türk metbexinin tamý bu yerde özünü büruza verdi. Sizlere de buralara ayaðýnýz düþse mütleq bu kababýn dadýna baxmaðý tövsiyye edirik.

Adananýn en böyük M1 adý ile meþhur olan neheng marketi ise adamý heyretlendiridi.

Narýncý Reng Güc Getirir

Yri gelmiþken bir meseleni diqqetinize çatdýrým ki, Türkiyede en çox sevdiyim ve doy-doya içerek hele de dadýndan doymadýðým tebii portaðal þiresi xüsusi bir dada ve vitamine mexsusdur. Küçelerde kiçik biznesini qurmuþ ehli bu meyveni yarý bölerek xüsusi maþýnda sýxýr ve 1.5 lireye satýrlar. Bir fincan bu þireden içdinse bütün Ýstanbulu yorulmadan geze bilersen.

He, her tin baþý satýlan bu portaðallarý gördükce lap Bakýnýn müxalifet mitinqlerini xatýrlayýrdým. Herçend ki, portagalýn da rengi narýncýdýr… Göresen Bakýda da bu qeder portaðal bolluðu olsaydý bundan neçe istifade ederdiler. Çox güman ki, ya satýþý qaraða olunardý ya da satýþý o qeder ela gederdi ki, heç birini de dermana tapmazdýn…

Qayýdýþ

Düzünü desem o qeder qanunla yaþadýq ki, bu bir neçe günü Bakýya dönen kimi azad nefes lmaða baþladýq. Tesevvür edin ki, Türkiyenin gömrüyünden keçerken mobil telefonumu unudaraq orada qomuþdum. Götürmek üçün geri qayýtdýqda bötründen tapança sallanan qýzlar menden bir telefon haqqýnda o qeder sorgu sual etdiler ki, gel göresen. “Pin kodu girin lütfen, son aanan numaralardan söyleyin, daha bir numara söyleyin, telefonunuzda daha neler vardý…” ve s. Heyif deyil Baký. Menimdir vessalam…

Hele size gömrükden keçerken “Sayýn baylar, lütfen kemerlerinizi ve ayaqabýlarýnýzý çýkarýnýz …” deyib seni soyundurmalarýndan demiem. Eh Baký, Baký… Senin yerini heç yer vere bilmez.

Heyder Eliyev aýna Bakýnýn hava limnýnda yere endik. Bir saata qeder yüklerimizi gözledikde ve gömrüyün tükürpedici sese malik aparatlarýndan adlayýb içeri daxil olanda, meni yoxlayan aparatýn ses-küy salaraq özünü daðýtmasýna mehel qoymayan ve baþý alýþ-veriþe yamanca qarýþan çiyi paqonlu qardaþlarý görende derinden nefes aldým ve dedim.

Heyran olum sene veten! Ne yaxþý ki, sen varsan…