(11 Aralýk 2053, Kamil Asma)

Bir arkadaþým, NewLand’in kendisine özgü ve dünyada benzeri olmayan siyasi sistemi üzerine özel bir araþtýrma yapmýþtý. Bu yazýda size bu siyasi sistemin gücünü (belki de zayýflýðýný) oluþturan temel faktörlerden bana en ilgi çekici gelenleri aktarmak istiyorum:

1. Partisiz demokrasi: Bu, en ilginç özelliklerinden birisi. Son birkaç yüzyýlýn hemen tüm demokrasilerinde hatta nasyonal sosyalizm gibi pek demokrasi sayýlamayacak uç örneklerde, komünist sistemlerde bile, seçime dayalý tüm yönetimlerde parti kavramý var. Oysa NewLand’de parti yok. Parti olmamasý beraberinde demokrasinin en sýkýntýlý konularýndan biri olan parti kökenli sorunlarý ortadan kaldýrýyor. Parti olmayan bir ortamda parti içi demokrasi sorunlarý yaþanmýyor mesela. Yine de parti olmadan bir demokratik sistemin düzenini koruyarak yaþamasý bana hayli ilginç geliyor.

2. Günlük seçimler: Sistemin diðer unsurlarýndan pek çoðunu mümkün kýlan ve teknolojinin nimetlerinin en faydalý olduðu konu günlük seçimler. Bir önceki yazýda detaylarýný anlatmýþtým; NewLand’de her kiþi oyunu her gün belirli saat aralýðýnda deðiþtirebiliyor. Kademeli seçim sisteminde yer alan tüm seçilmiþler bir ya da birkaç gün içinde alaþaðý olabileceklerini biliyorlar. Böyle bir sistemin nasýl kaos doðurmadýðýna hala þaþýrýyorum ama sistem bir kez oturmuþ hale geldiðinde yürüyebildiðini görmek ufuk açýcý. Klasik demokrasilerde seçimlerin genelde dört senede bir yapýlýyor olmasý, hem seçim dönemleri yaklaþtýðýnda akýldýþý ekonomilerin uygulanmasýna, hem de seçimlerin ardýndan seçilmiþlerin uzunca bir süre hayli baþlarýna buyruk hareket edebilmelerine imkan saðlýyor.

3. Her bir insana sadece kendi dahil olduðu 150 kiþilik grubun içinden birini seçme sorumluluðunun verilmiþ olmasý: Demokrasinin en çok eleþtirilen konularýndan biri olan oylarýn eþitliðine dahice bir çözüm! Daðda çobanlýk edenle profesörün oyunun ayný deðerde olmasý sýklýkla eleþtirilmiþtir demokrasilerde. Bu sistemde ise yine birincil seviye oylarda herkesin oyu eþit. Diðer seviye oylarda ise, o seviyeye seçilmiþ olan kiþilerin oylarý eþit. Buna kademeli temsili demokrasi deniyor. Sistemin temel düþüncesi, kiþilerin yakýndan tanýmadýklarý insanlar arasýnda seçim yapmalarýnýn mantýklý görülmemesine dayanýyor. Her insan sadece kendi içinde bulunduðu yüzelli kiþilik bir gruptan tek bir kiþi seçmekle yükümlü. Aslýnda ikincil, üçüncül ve diðer seviye oylarda da yine her kiþi yine ayný basitlikte bir seçim yapmýþ oluyor. Teknoloji kullanýmýyla seçimlerin her gün tekrarlanan bir etkinlik haline getirilmiþ olmasýyla bu dar seçim çevresinden tek kiþi seçme ilkesi birlikte ürkütücü bir yönetime etkin katýlým þansý yaratýyor.

4. En alt birimlerde neredeyse tamamen yerel yönetim: Yaprak seviyesinde –en alttaki gruplarýn seviyesine bu adý veriyorlar- yönetim tamamen yerel. Karar verilecek konularda tüm bireylerin oyuna baþvuruluyor. Yönetim fonksiyonlarý ise her gün iktidarýný kaybetme olasýlýðý olan ilk kademe seçilmiþ kiþinin üzerinde. Bu seviyedeki seçilmiþler zamanlarýnýn yarýsýný birim yönetimi ve üst seviyede oy kullanýmýna ayýrma karþýlýðýnda ülkedeki kiþi baþý ortalama finansal kazaným kadar karþýlýk alýyorlar. Kalan zamanlarýnda ise kendi etkinliklerini sürdürmekte serbestler. Ýkinci seviyeden itibaren seçilenler ise tam bir çalýþma zamanýný seçilmiþlikleri ve –varsa- atanmýþlýklarý ile ilgili görevlere ayýrýyorlar.

5. Hukukta minimalizm: Yazýlý hukuk çok kýsýtlý. Yüzellilik birimlerin oluþumu, deðiþiklikleri ve çeþitli baðlantýlý unsurlar ise tüm yazýlý hukukun yarýsýný kapsayacak kadar detaylý. Genel toplumsal hayata yansýmalarý olmayan konularda her yüzellilik birim nerdeyse kendi baþýna bir ülke gibi kendi kendini yönetiyor. Böylesine dar kapsamlý bir yönetimin saðlýklý yürümesinde, ülke çapýnda bilgi üretimi ve yayýlýmýnýn çok etkin bir þekilde yürütülüyor olmasý çok büyük destek saðlýyor.

6. Baþkan ve CEO: Ayný bir þirket gibi. Ülkenin seçilmiþlerinin kademe kademe en tepeye kadar yürüyen seçimleri sonucu baþkan belirlenmiþ oluyor. Baþkanýn da birkaç günlük bir oy yönelimi deðiþimiyle her an yerinden olmasý mümkün. Ama en alt kademeden en üst kademeye kadar her seçilmiþin bir gölgesi var. Her kademede ikinci en yüksek oyu almýþ olan kiþi her an görevi devralacakmýþ gibi kendisini hazýr tutuyor. Ülkeyi yöneten ise CEO. Baþkanýn atadýðý ve yönetim kurulunun denetimine tabii olan bir atanmýþ CEO, onun atadýðý Koordinatörler ve diðer atananlarla ülke bir þirket gibi yönetiliyor. Bazý dönemlerde baþkan çok sýk deðiþtiði halde CEO ve atanmýþ kadrolarda çok daha duraðan bir kadroyla o hareketli dönemler atlatýlmýþ.

7. Seçilmiþler/Atanmýþlar: Seçilmiþler toplumun genelini ilgilendiren konularda yasama, kendi içlerinden hakemler kurulu oluþturma, ülkenin CEO’sunu atayýp CEO tarafýndan önerilen direktörleri onaylama dýþýnda sadece denetim yapýyorlar. Ülkeyi atanmýþ profesyoneller seçilmiþ temsilcilerin ilkeleri doðrultusunda ve onlarýn denetiminde yönetiyorlar.

8. Para birimsiz ekonomi: Milli para birimi yok. Çevrimiçi teknolojinin çok geliþmiþ olmasý sayesinde imkan bulmuþ, her nesneye ya da somut/soyut hizmete karþýlýk gelen sayýsal sertifikalarýn el deðiþtirmesine dayalý bir ekonomi var. Bu ekonominin içine para, sadece yabancý ülkelerle yapýlan alýþveriþler aracýlýðýyla oluþan döviz olarak giriyor. En ilginç bulduðum yönü, ticaretin olasýlýklarýný üssel olarak artýrmýþ olmasý. Mesela sizce bir haftalýk sanal dünya turu kaç kilo peynir eder? Alýþveriþi yapan taraflara göre çok deðiþken cevaplarý olabilir. Ticareti sevenler için inanýlmaz keyifli fýrsatlar her tarafta cirit atýyor.

9. Hükümet iflasý: CEO’nun yönetimindeki hükümet, baþka raporlarýnýn yanýnda finansal raporlarý ile de Baþkana ve seçilmiþlere karþý sorumlu. Geçmiþ yýllarda birkaç kere hükümetin ekonomik olarak iflas ettiði olmuþ. Bu durumda ülkenin önde gelen giriþimcilerine teklif götürülerek onlardan iþ planlarý alýnmýþ ve içlerinden birisi atanarak yeni bir hükümet kurulmuþ. Hükümet iflaslarýnda CEO ve tüm direktörler toplumsal tepkilere ve kiþisel piþmanlýklarýna dayanamayýp ülkeyi terk etmiþler.

10. Grup üyeliði/vatandaþlýk: Yüzellilik gruplar çok önemli. Vatandaþlýk bu gruplardan birine üyelik demek. Göç edenler kapasitesi olan gruplar tarafýndan mülakata alýnýyorlar. Ancak bir grup tarafýndan kabul edilen göçmenlerin ülkede kalmasýna izin veriliyor. Grup üyeleri 10’da 9’luk bir çoðunlukla bir üyeyi grup üyeliðinden atabiliyorlar. Bu durumda 3 ay içinde kendini bir gruba kabul ettiremezse kiþi sýnýrdýþý ediliyor. Ýnanýlmaz karmaþýk ve çok detaylarýna kadar yazýlý kararlara baðlanmýþ bir sistem grup üyeliði!

(2053'te yaþayan Kamil Asma'nýn dilinden, Yazar: Mustafa Acungil)