Katýlarýn dalga hareketi bir çeliðin hareketi ya da bir saz telinin titreþmesi veya deprem hareketi gibi analojilerle kabaca anlayabiliriz. Ortam devinmesi sekans hareketi ve eþ eksenli hareket ve eþ eksen ile olmayan eksantrik ortam dalgalanmasýdýr da.

Bardaðý kullanma becerisi ister öðrenilme yoluyla, isterse rastgeleler yoluyla olsun, sonuçta araç kullanma iþi kapasiteni bir yetenekti. Ama bardaðý bulma iþi (üretme iþi) yetenek olmayýp yaratýcýlýktý.

Anýklýk düzeyindeki bir yetenek kolektif kapasite nedenle yaratýcýlýða dönüþür. Kolektif alan sayesinde herkesle olan yetenek ve kapasite rastgelelerle olmaktan çýkýp; düzenli araþtýrma geliþtirme tasarým içinde kesikli sürekliliðe ve yaygýnlýða dönüþür. Sonuçta yetenek ve yaratýcýlýk ta kolektif alanla kýsýtlýydý. Ýþte bu noktada en çok sanatçý duyarlýlýkla yetenek ve yaratýcýlýklar ortaya konurdu.

Oysa üzerine bindiriþlerle olunmayan yeti belirsizleþiþ, kendi baþýna bir kýsýtlanma ve belirlilik deðildi. Yetiler kuram olarak tür anýklýðý içinde her tür bindiriþe açýk olan modülasyonlarla sýnýrlý bir yeteneðe ve kolektif kapasiteye dönüþürler. Bardaðý kullanan maymun modülasyonla olan özellikteydi.

Kapasiteler de gerek biyo fizyolojik ve gerek anatomik bileþenli, sentezlerle türsel-hayat sal sýnýrlýlýktý. Fakat yetileri, her hangi bir durumla belirli bir yatkýnlýk, alýþma veya tekrarlarýn tepki yansýmasý olukla ortaya koymadýðýnýz sürece, yetiler; sadece o kapasiteye depo edilebilenlerin çeþitlisiyle sýnýrsýz bir bindiriþe açýklýktýr. Yetiler bir bindiriþin modülasyonuyla o iþe tahsisle, sýnýrlý bir yeteneðe dönüþürler.

Yaratýcýlýk daima imajdan az çok bir þeyler hatýrlar. Yaratýcýlýk tümden kolektif kapasiteyledir. Kolektif kapasitenin olmadýðý yerde verili düzlem kapasiteli yeti, anýklýk, yetenek ve kapasiteyle varsýnýz. Yaratýcýlýk toplumladýr

Þimdiki insan, karýnca, termit, arý gibi kimi hayat türleri içinde o türe baðlý birey çevresinde kolektif bir kapasite vardýr. Kolektif kapasite organize bir örgütlenme olmakla türler arasýnda benzerliktir. Oysa toplum üreten bir teknik ve teknolojilerle baþlý baþýna bir fark olduðu gibi olasý toplumlar bu yönüyle de birbirine fark atacaklardýr. Yaratýcýlýk o tür üzerinde akýþlý ve toplumsal kapasiteyle belirlidir.

Ýlk sel baþlangýç ile olan hayatýnýn çevresinde sýnama yanýlma dediðimiz giriþmelerle deneyden gelen bindiriþ modülasyonlarý ile kiþisi kapasite içinde bir yetenek vardý. Bu kapasite içinde ateþi kullanma beceriler tekrarý yetenekse de zekâysa da yaratýcýlýk deðildi.

Oysa sönmeyen (söndürülmeyen) ateþi bulmak ya da ateþin, yakma yansýmalý tekrarlarýný ortaya koymak yaratýcýlýktý. Küçük bir 25-30 kiþilik kolektif alanda, aþaðý yukarý herkes o kolektif kapasiteye eþit bir kiþisi yetenekler kapasitesiyle olurdu. Ýstisnalar (rastgeleler) zorunlu olarak her zaman vardýr.

Ýstisnai durum kapasiteye baðlý depo edilebilir çeþitliliðin sayýsý kadar bindiriþe açýk olan durum sayýsý kadarla sýnýrsýz yetinin böylesi bir bindiriþ modülasyonuna açýk belirsiz durumla, olmasýndan ileri gelir. Ne zaman ki bir tutumun modülasyonunu (bilgi taþýyan kodlarý) o yeti öbeðin üzerine bindiriþ edilirse bu durumda yeti daha belirli olur. Bu durumda yeti belirli davranýþa özelleþme olur.

Yetilerin depo edilebilir bir kapasite içinde üssü durumla belirebilir olduðu unutulmamalýdýr. Saz çalan bir yeti sel yetenek, üs sel davranýþlý imajlar nedenle týrmýk atmayý unutmaz.

Özel ve özgün durumla üreten bir iliþkiye sahip kiþinin kolektif alandaki kiþisi yüklenmeleri de (indüklenme-uyartým-bindiriþleri de) o özgün ve özel durumla toplumsal kapasiteyle hemen hemen ayný olabiliyordu. Eksiklikleri varsa internet gibi olanaklarla kolektif depolu alan içinde tamamlanýr.

Oysa her bir gruplar arasý üreten iliþki þimdi, ittifaklarýn üretim hareketi içinde üreten birçok totem mesleklerin entegre edilmiþ durumu içinde toplumsal yaratýcýlýðýn kapasitesiyle vardýlar. Üreten her bir totem mesleðine baðlý kapasite ve yaratýcýlýk þimdi üretim hareketi içindeki toplumsal kapasite ve toplumsal yaratýcýlýktan bindiriþle olan öðrenmeler içindeydi.

Toplumsal kapasite her bir üreten totem meslekli kapasitenin karýþým ve bileþiminden meydana geliyordu. Her biri bir yaratýcý kapasite olan totem mesleklerin her biri özgün bir totem mesleði dili ve düþüncesi ile birbirine farký olan bir potansiyel durumla, toplumsal ittifaký oluþturuyordular.

Yine o mesleðe özgü anlama anlatým dili gibi, o mesleðe uygun düþünce üretme gibi, o mesleðe uygun kalýplarla anlama anlatmalar vardý. Yine o mesleklere uygun araç gereç yapýmýna özgü o araç gereçleri kullanma yeteneði gibi incelikler; farklýlýklarý vardý.

Çiftçi biri için üreten o ittifaký alan içinde nasýl yapýlmýþ olursa olsun bir bilgisayar vardý. Bilgisayarýn nasýl yapýldýðý bilgisi özel bir merak konusu olmadýkça çiftçi kapasitelere çöp bilgi olarak yansýyordu.

Çiftçi bir kiþi biliþim teknolojisini kullanýrken özel bir üretim bilgisini öðrenme yönüne gitmiyordu. Bilgisayar yapmayý bilmek benim ne iþime yarayacak demekle ve en az enerji durum içinde geçen çiftçi bir kiþi bu duruma sesiz kalabiliyordu. Ayný þey bir bilgisayar mühendisi için de geçerliydi.

Dahasý istese bile kiþisi kapasite ne yer, ne zaman, ne mekân, ne ömür oluþla ve en kýsa yoldan üretim zincirine katýlmasý nedenle öðrenmeye olanak ta bulamayacaðý tüm kolektif kapasiteyi içeremezdi. Böylesi durumlarla kiþisi kapasite artýk kolektif kapasiteden kopmakla; kolektif kapasitede sadece yararlanan ve kolektif kapasitenin üreten bir kapasite parçasý haline gelir. Fakat etkinliði bakidir.

Toplumsal kapasite ve toplumsal yaratýcýlýk bir derya ise; kiþisi yaratýcýlýk mutlaka bu deryaya ulaþýp deryaya katýlmakla deryanýn kolektif dalgalanmasý içine bir akýþtý. Deryada bir birikiþti. Deryaya içine bir damla yaðýþ veren katýlýmla saðanaktaydý. Kiþinin üreten yetenek ve yaratýcýlýðý deryaya kapasite eklenmesi olmakla kolektif bir yaratýcýlýktý.

Kolektif alanýn salýnýmý deryanýn bileþimi ve deryanýn salýnýmý gibi bir ortam dalgalanmasýdýr. Kiþiler artýk kendi anýklýk salýnýmlarýyla olan dalgalanma üzerine bindiriþlerle deðil, aksine; kendi salýnýmlarý deryadaki bir ceviz salýnýmý gibi kiþiye özgü kodlarýyla kiþi; kolektif ortamýn dalgalanmasýyladýr.

Kiþi kolektif alan içine doðru (kolektif alanlý çevrede) bir derecik, bir dere, bir çay, bir ýrmak kapasitesi ile farklý alan ve farklý hacimde yetenek olup, derya salýným hareketiyle kiþisi bir yaratýcýlýktý.

Bir dere gemi yüzdüren bir deniz hareketinin en, boy, derinlik gibi üç boyuta ekli zaman içindeki yetenek ve kapasitesini hiçbir zaman veremez. Dere istese de deniz hareketinin tümünü içeremezdi. Kiþiler de üreten kolektif zaman kapasiteli üretim hareketi okyanusunun tüm içermelerini kapsayýcý yetenek ve yaratýcýlýkla olamazlardý. Kolektif kapasite kiþisi kapasiteye hiç benzemezdi.

Yani nasýl ki üzerine bindiriþle olacaðýnýz boþ bir sayfa modülasyonlara karþý ne yazacaðýnýza; ne gibi bir diyagramla çizim ve þemalarla yansýtacaðýnýza, ne renk boya ve desenlerle tepki koyan bir belirli oluþ deðildi.

Ama sayfa üzerine bindiriþ ve modülasyondu belirlemeyle olduðunuz anda, artýk o sahife sýnýrsýz bir alan belirlenmesi deðildi. Kapasite hacimse sýnýrsýz bir hacim deðildir. Sayfanýn üzerine iþlenen modülasyonlarla sayfanýn tükenmesi nedenle kapasite defter hacmiyle geniþlese de her kapasite de dolar.