Kur'an'da nesih ve mensuh kavramları, birçok kişi tarafından sıklıkla tartışılan bir konu olmuştur. "Nesh" kelimesi Arapçadaki anlamıyla "silme" ya da "ortadan kaldırma" olarak tanımlanırken, "mensuh" kelimesi de "silinen" ya da "ortadan kalkan" anlamına gelmektedir. Ancak, Kur'an'da nesh edilen ayetler olduğu iddiası, dikkatli bir şekilde ele alınması gereken bir meseledir. Bu yazıda, Bakara Sûresi 106. ayeti başta olmak üzere, nesih ve mensuh iddialarını daha derinlemesine inceleyeceğiz.
Bakara Sûresi 106. Ayeti Üzerine Bir Değerlendirme
Bakara Sûresi 106. ayeti, nesih ve mensuh iddialarının en sık dayandırıldığı ayetlerden biridir. Ayet şöyle der:
"Biz, bir ayeti nesheder veya onu unutturursak ondan daha iyisini ya da benzerini getiririz. Bilmez misin? Şüphesiz Allah'ın her şeye gücü yeter." (Bakara 106)
Bu ayet, bazılarına göre Kur'an’daki ayetlerin birbiriyle çeliştiği ve eski hükümlerinin kaldırıldığı anlamına gelmektedir. Ancak ayette geçen "ayet" kelimesinin ne anlama geldiğini doğru anlamak önemlidir. Kur'an'daki "ayet" kelimesi sadece "Kur'an ayeti" olarak anlaşılmamalıdır; aynı zamanda "mucize", "delil", "işaret" gibi anlamları da vardır. Bu bağlamda, Bakara 106. ayetindeki "ayet", Allah’ın kudretini ve her şeyi bilen bilgisini işaret eden deliller, mucizeler veya işaretler olarak anlaşılmalıdır. Bir başka önemli husus, ayette "hüküm" kelimesinin geçmemesidir. Bazı meal çevirilerinde bu kelime eklenmiş olsa da, ayetin bağlamına bakıldığında "hükmün kalkması" veya "neshedilmesi" anlamına gelmediği görülür. Bu yüzden bu ayeti, bir mucize veya delilin unutulması veya kaldırılması olarak yorumlamak daha doğru olacaktır.
Hicr Sûresi 8. Ayetiyle Çelişki Olmaz
Kur'an, kendisini koruyan bir kitaptır. Hicr Sûresi 8. ayeti, bu gerçeği şu şekilde vurgular:
"Hiç şüphesiz Zikri (Hatırlatıcı’yı), Biz indirdik, Biz. Onun koruyucuları da gerçekten Biz'iz." (Hicr 8)
Bu ayet, Kur'an'ın korunacağına dair Allah’ın vaadini içerir. Eğer bir ayet unutulmuş veya neshedilmiş olsaydı, bu, Kur'an'ın korunamayacağı anlamına gelir ki bu, Allah’ın vaadiyle çelişir. Bu nedenle, Bakara Sûresi 106. ayetindeki "unutma" fiili, bir ayetin unutulması anlamına gelmez. Aksine, burada söz konusu olan, insanın unutma durumudur ve bu durumun Kur'an'ın korunmasıyla çelişmediği görülmektedir.
Kur'an'daki bazı ayetlerin birbiriyle çeliştiği veya birinin diğerini neshettiği iddiaları da bulunmaktadır. Örneğin, "hamr" (şarap) ile ilgili olan ayetler arasında bir nesh söz konusu olduğu söylenir. Ancak, bu iddialar doğru değildir.
1. "Hamr" İddiası:
Bakara 219: Şarabın günahının, faydasından daha fazla olduğu belirtilir.
Nisa 43: Sarhoşken namaz kılmamak gerektiği ifade edilir.
Maide 90: Şarap, şeytan işi bir pislik olarak tanımlanır ve Müslümanların bundan kaçınması gerektiği vurgulanır.
Bu ayetler arasında çelişki bulunmamaktadır. Şarap, fiziksel olarak bazı faydalar sağlayabilir, ancak sosyal ve ahlaki zararları çok daha fazladır. Ayrıca, sarhoşken namaz kılmanın yasaklanması, sarhoş olmanın namaza engel teşkil ettiği bir durumu ifade eder. Bu durumların hiçbiri, nesih veya mensuh değil, birbirini tamamlayan açıklamalardır.
2. Savaşta Mümin-Kâfir Oranı İddiası:
Enfal 65-66: Müslümanların, sabırlı olmaları durumunda daha az sayıda düşmanı yenecekleri belirtilirken, diğer ayette bu oran değişir ve Müslümanların sayıca üstün olduklarında daha büyük zaferler kazanabilecekleri ifade edilir. Bu ayetler de birbirini neshetmez. Allah, Müslümanların zaaflarına göre savaşı kazanma kapasitesinin değişebileceğini anlatmak istemektedir. Buradaki değişiklik, Müslümanların moral ve güç durumlarına göre zaferin büyüklüğünü anlatan bir ilahi öğretidir. Kur'an'da "nesh" yani hükmün kalkması, "mensuh" yani silinmesi söz konusu değildir. Bu tür iddialar, genellikle yanlış anlaşılmalardan veya metinlerin bağlamından koparılmasından kaynaklanmaktadır. Kur'an’daki ayetler birbirini neshetmez; aksine, birbiriyle uyum içinde bir bütünlük oluştururlar. Her ayet, zamanın ve koşulların gerekliliklerine uygun olarak indirilen bir vahyi delildir. Allah’ın kelamı, ezelden ebede kadar geçerli olan ve korunmuş olan bir mesajdır.