Konya üzerine Türkçemizde var olan iki deyim sanki buranýn çeliþkili imajýný da yansýtýyor gibidir. Biri “Hanya’yý Konya’yý görmek”, diðeri “Gez dünyayý, gör Konya’yý”. Ýlki dýþarýdan, ikincisi ise içeriden Konya’yý anlatýr. Yirmi yýl çalýþtýðým/ yaþadýðým/ evimin bulunduðu kent Konya’da iken duymadýðým olumsuzluklarýn, þimdi zaman zaman basýnda haber yapýldýðýný görüyorum. Konya ile ilgili bir haber var ise, kesinlikle olumsuz oluyor. Zümrüt Apartmaný’nýn çökmesi, gazeteci bayanýn tartaklanmasý, bilmem ne parkýnda kanlý kovalamaca, vs. vs.

Basýn için, olumsuzluðun haber deðeri deðiþmez kuraldýr elbette. Ya “Konya” sözcük olarak nasýl bu denli olumsuzluk çaðrýþtýrýr oldu? “Konya, Konyalý, Konyalým, Konyalým yürü…” hep belirli yan anlamlarý savuran, deðer yargýsý içeren nitelemeler haline ge[tiri]ldi. Bunun yakýn tarihsel, siyasal, toplumsal kaynaklarý vardýr kuþkusuz. Hanya/Konya ikilemi, baþlangýçta her halde bugünkü anlamýnda deðildi? Konya’yý gören kiþi mi acaba “dünyanýn kaç bucak olduðunu anlýyor, yoksa [H]anya’yý mý? Küçücük bir Hanya’yý sanki Konya’ya denk bir yer olarak kurgulayan ve bu kurgu içinde Konya’yý deðersizleþtirme isteðini saklamayan [deðilse, aymazlýðýnýn farkýnda olmayan] nasýl bir anlayýþtýr bu? Uzakta, ulaþýlmasý zor, denizaþýrý bir yer olan Hanya kadar uyduruk/ önemsiz bir Mekân mýdýr Konya? Hanya ile Konya arasýndaki tahmini mesafeyi kat etmek midir “dünyanýn kaç bucak olduðunu” anlamanýn bedeli (öyle olduðu söyleniyor, çünkü deyimin tarihsel baðlamýnda Konya’dan Hanya’ya gönderilen Bektaþilerin çektiði yol sýkýntýlarý var)? Ýþte bu ve benzeri sorular, dýþarýdan bakýþýn Konya’ya biçtiði kimlik, birazdan çok fazla “öteleyen“/ “ötekileþtiren” ve nihayet “iteleyen” bir yaklaþýmýn kurgusal ürünü. Elbette Konya’dan Hanya’ya gidenler gibi, yakýn tarihimizde Konya’ya gönderilen sürgünlerin de bu anlam kötüleþmesine katkýsý, ne yazýk ki bugünkü Konya imajýna denk düþen tarihsel dayanak oluþturmakta.

Bu “dýþ bakýþýn” yekpare kurgusal çaðrýþým yelpazesini, yegâne bir yorum içinde eriterek etkisizleþtiren “içeriden bakýþ”, Hanya-Konya ikilemesini biri birine alternatif kýlan, “ya biri ya da diðeri” biçiminde bir seçenek olarak algýlamaktadýr: “Gez dünyayý [= Hanya’yý?] gör Konya’yý”. Bu davette kapý, Hanya’yý [= dünyayý] görmeye kapatýlmaz, tersine özendirme vardýr. Nerdeyse bir ön koþul olarak vurgulanýr Hanya’nýn görülmesi. Çünkü Konya’nýn anlaþýlmasý ancak buna baðlýdýr. Karþýlaþtýrma iþte o zaman iþlevsel olacaktýr. Alman þair Goethe, “atasözü ve deyimlerin insanlarý anlattýðýný söyler, “ama sen onlarý bizzat tanýmalýsýn” diye ekler. Nitekim Konya üzerine deyimlerde ya da önyargýlardaki varsayýmsal gerçek, elbette orayý þu ya da bu þekilde görme olanaðýný bulmuþ birileri tarafýndan münferit deneyimlerle teyit edilebilir. Ama bu asla genellenme hakký elde edemez.

Öylesine bir araya gelmiþ topluluklarýn sohbetlerinde, gündeme Konya düþerse, herkesin söyleyeceði bir þeyler bulunur; bilinen kalýplar yinelenir. “En çok alkol, en çok fuhuþ, etli ekmek, irtica, Ýslamcý, ramazanda Konya, baþörtüsü, haremlik selamlýk, kaçgöç” vb. Bunlarýn en ilginci (gülüncü) ise, kendi burnunun ucundaki yaþam gerçeðinin farkýnda olmayýp, Konya’yý görmeden 800–1000 Km. öteden ahkâm kesenlerin iddialarýdýr. “Konya denince benim aklýma, sokaklarýnda at arabalarýnýn dolaþtýðý bir kasaba geliyor!” Bunu Çanakkale’de bir arkadaþýmýz saf saf, 20 yýlýný Konya’da geçirmiþ olan bizim yanýmýzda kaçýrýverdi aðzýndan. “Hah, dedik, iþte sen tam Çanakkale’yi tarif ediyorsun!” Burada amaç ne orayý yüceltmek, ne de burayý küçümsemek deðil. Bizim ülke gerçeðimiz üç aþaðý beþ yukarý ayný. Ama Çanakkale’de her gün ana caddelerde görmeyi kanýksadýðýmýz at arabalarý, her nedense bizim kafamýzdaki Konya kategorisine layýk bir konumda. Ýþte Size dýþarýdaki Konya imajý: “Yürrüü at arabasý!”

Oysa Konya, býrakýn at arabasýný, seksenli yýllarýn baþýnda kullanýlan “Pýrpýr” denilen motorize taþýtlarý da geride býrakalý hayli zaman geçti. Büyük kent olmanýn tüm avantaj ve dezavantajlarýný yaþamýþ, gerek ekonomik gerekse buna koþut olarak sosyal yaþamýný boyutlandýrmýþ, 80.000’e yakýn öðrenci nüfusuyla bir üniversite kenti olmuþ görüntüsüyle, gezenlerin kafasýndaki “ezberi bozan” canlý/ hareketli bir diyar haline gelmiþ.
Orta Anadolu’nun kolektif yaþam tarzýnýn, sýcak insan iliþkilerinin hâlâ varlýðýný koruduðu bir hemþerilik bilincinin, dostluk/ yarenliðin, hal-hatýrýn sorulup, sayýldýðý bir mekâný olan bu diyarýn kendisini anlatmak için özel bir çabaya gereksinimi yok (mu?) O kendinden gayet emin, bunun nedenlerini bu kitapta bulacaksýnýz.

Burada yer verilen yazýlar, ikisi hariç, hep Konya’da yazýldýlar. Konya’da yaþanan (1981–2002 arasý) yirmi yýlýn, akademik, sosyal, kültürel ve özel dostluklarýn, bu Mekâna iliþkin ortak zevklerin ve birlikteliklerin sindiði bu çalýþmalar çoðu yerel olmak üzere ulusal dergilerde yayýmlandý. Bu yirmi yýldan damýtýlmýþ, yer yer hüzünlü anýlarý barýndýran ürünlerin bir arada okunmasý, bu yýllarý bir anlamda yeniden kurgular. Konya’nýn bir dönem kültür yaþamýna yazarýn bakýþýndan biraz ýþýk tutacak yazýlar, yayýmlandýklarý tarihe göre deðil, konularýna göre kümelendiler.

Yazarýn duyarlý olduðu Konyalý kimliðini tümleyen öðelere vurgu yapan ara baþlýklardaki imlemeler, bu bütünselliði inþa edecek olan okurun yorumuna býrakýldý. Konya’nýn alt yapýsýndaki saðlamlýk, simgesel olarak üst yapýsýnýn da istikrarýna gönderme yapabilir. Nasýl her doðal/yapay sarsýntýlara karþý dayanaklý ise, sosyal anlamda da, gelip geçici deðiþikliklere karþý da o ölçüde dirençlidir Konya/lý. Bu ise olumsuz bir özellik deðildir günümüz dünyasýnda. Nasýl olsa sürükleniyoruz akýntýyla birlikte, “feleðin çarkýndan” neyi kapabilirsek, o elimizde kalacak.

Burada bize Konya’yý sevdiren dostlarýmýza içten bir teþekkürü borç biliyorum. Ýyi ki Konya’ya geldik, iyi ki orada yaþadýk, iyi ki o dostlarýmýzý tanýdýk. Ýyi ki vardýlar, iyi ki varlar, var olsunlar! Hepsine selam olsun! Konya/lý/ya gönül borcumuz, gönlümüzün derinliðince.

Aramýzdan erken ayrýlan, sonsuzluða uðurladýðýmýz dostlarýmýza Allah’tan rahmet diliyorum. Onlar Konya’dan maddi manevi beslendiler, ama paylaþýmcýlýklarýyla Konyalý ruhunu da zenginleþtirdiler. “Emekleri yaðlý olsun.”

Eylül 2002’de bir akþam vakti geç saat buruk ve hüzünle Konya’ya veda etmek zamaný geldiðinde (ve hâlâ zaman zaman), Konya’nýn ekmeðini yiyip de, ona bir þey katmadýðý gibi, daha da fakirleþtiren gölgesiz “tip”leri düþündüm. Þimdi kurak ve verimsiz ellerine her baktýklarýnda, bu burukluðun izini görecekler. Kim bilir, soylarý, aðaçlarý kara ve viran gönülleri ile halâ bir fýrsat bulabilirler. Konya bunu bekliyor onlardan. “Ne verirsen elinle o gelir seninle!”

Bu sade çalýþmanýn kitaplaþmasýna olanak saðlayacak kitabevine sonsuz teþekkürler. Okurlarýn gönlüne akacak bir damla mutluluk, bizim çabamýzý fazlasýyla ödüllendirecektir.