Geliþen ve üreten iliþkiler paralelinde insanlýðýn düþüncesi, bilgisi, buluþu, deneyleri de geliþiyordu. Zaten geliþmeler temelde hem kolektif alan içindeydi.

Hem de geliþmeler tekil özneli deðil kolektiftiler. Buradaki geliþmelerden kasýt kiþi biyolojisi ya da kiþi anýklýðý deðil. Kiþiler üzerindeki elektronik, týp, kuantum, üretim gibi ortak memlerle olan geliþmelerdir.

Üretim kolektifti. Geliþen bilgi ve bilinç kolektifti. Bilgi, biliþ, buluþlar ve bilginin uygulamaya sokulan kullanýmlarý da kolektifti. Bilgi, biliþ, buluþ bugün bile kolektif kalmýþtý. Ýnsanlýðýndýlar. Türün mirasýydýlar.

Bilgi, buluþ, tasarým, araþtýrma geliþtirme þu veya bu biçimde, eninde sonunda insanlýðýn geliþmesi ve insanlýðýn kullanýmý oluyordular.

Üretim hareketi olan eylemler, kiþisi aklý, kolektif aklý, teknik teknolojileri etkiliyordu. Kiþisi akýl ve kolektif akýl da; üretimi, biliþi, buluþu ve teknolojik eylemleri etkiliyordu. Bunlar bir sarmal ve zorunlu olarak karþýlýklý baðýntý giriþmeydiler.

Bir insan fikren geliþmese bile, kolektif mana, kolektif alan insanýn düþünce ve yeteneklerinden aþkýndý. Geliþmeler bir kiþinin ilgi ve ihtiyaç alaný içinde olmasa bile; biz duymasak, görmesek, bilmesek bile; kolektif alan kesikli sürekli olarak her alanda geliþiyordu.

Bilgi kolektif alanla geliþse de, bu geliþme köleci paylaþým olmakla köleci kullanýmlarýna da dönüþüyordu.

Bu geliþme kapsamýnda inanç eksenli söylemlere bakarsak; El bu kolektif geliþmeler ekseninde kolektif geliþmelere koþut olarak yaratýcý da olmuþtu.

Artýk köleci alan içinde El 'in yaratýcýlýðý en ön plandaydý. El bütün kuþatmalarýný þimdiden sonra mülk sahibi olmaktan çok, yaratýcý olmasý üzerinde etki sanatýný konuþturacaktý.

Bu nedenle kiþilerin aklý içinde daha çok kolektif akýl, daha çok kolektif bilgi vardý. Ýþte kolektif bilgi içindeki El kavramý da bu kolektif bilgilere dayalý olarak kolektif anlamalarýn, kolektif kapasitelerin ürünü olan yaratýcýlýða bürünecekti. Kendisini toplumun geliþme düzeyiyle tanýmlayacaktý.

Bu baðlamda El nasýl kolektif zenginliði mülk sahibi mana olmakla donanmýþsa; þimdi kolektif kapasitelere baðlý olan yetilerle donatýlacaktý. Donanan etkin söylem manaydý.

Oysa donanmýþ olan kiþiler somutluðu olmakla, zenginlik ve donanma yine bir mana sýfattý. El yine kolektif alanda, kolektif bir kozmolojik bilgi içindeydi. El ‘in mülk sahipliði de bu kozmoloji manasý içinde gizlenecekti. El bu bilgi ve bilinç ile kolektif davranýþlý sanallýktý.