"Vicdan barede... Menim vicdanım yoxdu, menim sinirlerim var."
Akutaqava

"...baresinde danışırsansa, demek narahatsan..."
Tehran Elişanoğlu

Hamısı gelmişdi. Bir sürü narıncı "Renault" taksi burun-buruna eyledi. Toz qalxdı, taksilerden qabağa qaçdı. Axşamayaxın havada beyazlıq vardı: ne isti, ne soyuğudu. Esl men istediyim hava bele olur. Hamısı da üst-başına maya qoyub gelmişdi. Saçlarını düzeltdirib parıldatmışdılar, üzleri hemişeki kimi tüklü deyildi. Ele birinci adam ayağını taksiden çöle qoyanda paltosunun eteyinden gördüm: talkuçka malı geymişdi. O biriler de eynen. Bu ne göstermeydi? Men onları bura - qu gölümün qırağındakı arxaşıma çağırmamışdım...
Bir az qıraqda qoyunlarım otlayırdı. Çemenliye buraxdırmışdım. Qoyunlarım tekce çiçekli otları yeyirdiler. Arxaşa qayıtmaq istemirdiler. Qu gölümün qırağındakı çiçek-çemenliyi gövşeleyib qurtardıqca sonu görünmeyen biçeneyimin derinliyine girirdiler. Bir-iki geceden sonra tezeden gölün qırağında boy veren otlağı qırtmağa dönürdüler. Ağzıoyana menim ucsuz-bucaqsız çiçekli biçeneyim otluqdan çürüyüb gedirdi...
Özüm peyinnemiş arxaşda qalırdım, açıq havada. Arxaşın yuxarı başında qurduğum apaçıq örtüklü alaçığıma işretle meşğul olanda, bir de yağışlı günlerde girirdim. Arxasıüstde, üzü göye uzanırdım. Üstümdekinin etirli çiynini ovcumun içiynen, barmaqlarımın ucuynan tumarlayıb yuxarılara zillenirdim. Bir defe onun sinesini emirdim, dayanıb çiyninin üstünden göye baxdım: bilende ki bu tekce qadın deyil, bu, teyyare yollarından o yana bir qanaddı ve men her defe onun içinden keçib semaya baxıram, sonsuzluğa uçuram, o zaman eriyib gedirem, sönürem, ruh oluram, boşluqlarda el-qol atıram. O da bunu duyan kimi sözsüz-filansız bedenimi, sifetimin cizgilerini dırnaqsız, nap-nazik barmaqlarının ucuynan xefifce cizgilemeye başlayır. Canında ne varsa mene ötürür, mene qarışdırır: hemin anda ne men oluram, ne de o... Axırda soruşur:
- Bilirsenmi ağıllı eller neter olur?
Men susuram. Öz elime ve onun ellerine baxıram...

* * *
Arxaşım çepeki dururdu - üzü cenub-şerqe teref. Uzaqda aeroport vardı, açıq sema ne vaxt baxsan ağ xetlerle kesilirdi. Evvel ağ xetler düpbedüz, iti bıçaq kimi göyü delib keçirdi, az sonra qıdığlanan adam teki eriyib gedirdi. Teyyare izlerinin geldiyi göyün küncüne baxırdım. Semaya bu cür baxmaqdan qabaq dalı-dalı yeriyirdim: lap axırıncı "divara" - arxaşın küncüne direnirdim. Ele bilirdim hündür binanın dibine söykenib durmuşam, ta o yanası yoxdu. Burdan göyün uzaq küncüne baxıram. Mene ele gelir ki, sarınmağa başlanan yumağın içindeyem. Yumaq da her defe diyirlenib açılır, sökülür, yumanmaq isteyen ip-sapı kol-kosa vurur, tifdikleyir. Belece bir yumaq var ve o yumağın sarınmaq isteyi var, amma ne ip sarınır, ne yumaq yumanır. Baxdığım künc bir az üzüaşağıdı. Menim qu gölüm de arxaşdan üzüaşağıda dururdu, bax orda. Men yumağımın tam kesiyini göre bilirdim. Bu kesiyi görmek her neyi desen görmek qeder mene besiydi... Külek hardan gelse, arxaşa çatar-çatmaz ele yönlenirdi ki, burdan hemişe serin meh keçirdi. Hardan gelse, biçeneyimin o yanındakı çiçeklerinden etir getirirdi.

* * *
Çeperli arxaşın içinde oturmuşduq. Enli ve böyük stol açılmışdı, (bu stol geceli-gündüzlü açıq ve üstü ter-teze, dolu durmalıydı) şekerbura, paxlava, üzüm... üzüm sallanıb tökülürdü stoldan. Men süfrenin başında. O arxamda ayaqüstde, ellerini boynuma salıb. Başımın dalını onun göbeyine dayamışam. Başımın dalıynan göbeyini tumarlayıram: çeperin eteyinde - o üzünde ördekler, qazlar ve qu quşları üzürdü, qurbağalar quruldayırdı...Salxım söyüdün bir qanadı hörme çeperin başından bizim oturduğumuz arxaşa teref sallanmışdı...
Men bu gelenleri çoxdan başımnan atmışdım. Evvel bir az qurdalandım. Bilende ki onları lap çoxdan unutmuşam ve bunun üstüne de arxadan mene sarılanın boynumda gezen isti nefesini duyanda bayaqkı memnun halıma qayıtdım. Heç yerimnen de qımzanmadım.
- Bu menim qonaqlarım deyil, qu gölünün qonaqlarıdı, - deyib ona döndüm.
"En azınnan çağırılmamış qonaqlardı. Bele qonaqların qarşısında öhdeçilik-zad olmur. Buyursunlar, stol açıqdı", - fikirleşdim. Canımın rahatlığına qayıtdım.

* * *
Arxaşın yolu çiçekli biçeneyin içinden keçib gelir. Girecekde iri bir tozxana var. Bura heç vaxt heç kim gelmediyinden toz qalxmır. Menim sevimli "CNEVRIOLET"im de tozlanmır. Arxayınçılıqdan men onu arxaş qırağında - tozluğun yanındakı hündürlükde saxlıyıram: ordan o hem meni, hem arxaşı, hem aşırımın o üzündeki çemenliyin içi boyunca uzanıb geden, ortalığını ot basmış ve heç vaxt tozlanmayan sonsuz yolu görür... Toz alemi bürümüşdü. Mühafizem bu qeder taksiden ve bu qeder qadınlı-kişili adam sürüsünün arxaşın gireceyine gelmeyinnen başını itirmişdi. Gelenlerin arxaşın içine teref yerimeyi telebe nümayişine oxşuyurdu. Aralarında 25 yaşdan yuxarısı olmazdı... Bu malikaneye sahiblendiyim günden mühafizeme heç bir halda menim işime qarışmamağı ve varlıqlarıynan gözüme görünmemeyi tapşırmışdım. Yer üzünde bele adamların olduğunu bilmemeliydim. Amma qonaqlar neterse mühafizeni de keçib gelmişdiler. Mühafizenin qırımınnan bele qandım ki, onlar özlerini çağrılmış qonaq kimi qeleme veribler. Belke de mühafizeni neyese inandırmışdılar? Axı men tapşırmışdım ki, heç vaxt ve bir de heç vaxt menim yanıma heç kes gelmeyecek ve men çeperden içeri keçmeye yalnız çiçekli biçenekde otlayan qoyunlara icaze verirem...
Çağrılmamış qonaqlar bura çatıncaya qeder ecnebi ölke sefirliklerinin icareye götürdüyü qoruq torpaqlardan da keçib gelmişdiler. Bes hemin mühafize niye gelenlerin qabağını kesmemişdi?! Çoxlu alt ve üst paltarları tikib buralara gönderen ölkenin sahesi menim yolumun üstündeydi, orda da mühafize xidmeti olmalıydı. Men oralarda bordaqlanan xüsusi bölge polisine her ay filan qeder pul verdirirdim. Hemin ölke sefirleriynen il olar, görüşmürem, aramız deyib: men alt ve üst paltarları tiken fabrik getirdiyim vaxtdan burunları sallanıb. Mühafize destem qorxa-qorxa yalın tinine qeder geldi. Tezce haralarasa çekilib qeyb oldu. Belke de menim sakit görkemim onları arxayın saldı. Men onlara demişdim, siz meni yox, malikaneni ve qoyunları qoruyacaqsız, yanıma heç kes gele bilmez. Belke onlar bu "bilmez" sözünün menasını düz qanmıyıblar, belke gelenler xoş meramlı olduqlarını sübut edibler. Ya sadece mühafizeni satın alıblar? Her halda tepeye gelen mühafizeçiler menim sakitliyimi sezib qoyunlara göz qoydular. Yeqin onlar qoyunların tehlükesizliyini ümde vezife hesab edirler ve yeqin otların arasında gizlenibler, gelenlerin hereketlerine göz qoyurlar... Qapıda dayandılar. İşaremi gözlediler. Gelenlerden birinin yanındakını xatırladım. Men onunla karvansarada ta ne oyundan çıxmamışdım. O, bu barede heç vaxt ne mene, ne yanındakına, ne de heç kese bir kelme demez. Bunu ikimizden ve karvansaradakı ofisiantdan savayı heç kim bilmir. O da ele hemin gece unudub bizi. Gedib desek de, bizi tanımaz, hirslener, qovar belke de. Sirr bele şeydi, her gün ne qeder sirr qebre gedir. O vaxt men özüm vicdansızın biriydim, men ona özümü güclü birisi kimi göstermişdim. Biz onunla nenemnen qopardığım xurcunu İçerişeherde xaricilere satdıq ve karvansaradakı restorana getdik. Onu utancaq bilirdim, amma hücre qapısı bağlanan kimi şampana, almaya ve meyvelere heş geldi... İçib açarını itirdi. Yeyib-doyandan sonra çox da sığına bilmirdi mene, ele bilirdim utanır... Men de ona cumdum, mütekkelerin üstünde ağnaşdıq... Küçede minlerce elesi tökülüb qalmışdı, men onlardan en yaxşısını puluma minnet seçe bilerdim... Sifilisden qorxurdum, hem de bunun canında nese boş ve ümidsiz bir yer axtarırdım. Meni üzen evvelceden axtardığım nöqtenin boşluğa ve heçliye dayandığını bilmeyimiydi. Heç ne mene çatmırdı. Öz canımı qoruyurdum. Sabahlara qoruyurdum ve qoruğu ele saxlamaq isteyirdim ki, qu gölünün qırağında tenha heyat sürürken her yerim sağlam ve unutqan olsun. Bunu mene ağlım ve üreyim demirdi, ruhum da demirdi, nese bir başqa şey vardı. Düzü, o vaxtlar neyin dibini qoydumsa, çürüntüye mehkumuydu. Bir az menim görmemişliyim, bir az mene rast gelenlerin heyat uğrunda mübarizeleri... men onların divarlara direnmesini, başlarına çatı salınıb terefimden herledilmesini istemirdim. Amma her gün çox böyük hevesle bu işe baş qoşurdum, ona göre de onlardan getdim...
İndi men öz ömrümü yaşayırdım, arxamda duran mene besiydi. Elebil bütün ömrümü bu arxaşımçün yaşamışdım. İndi de onun hesabına qalırdım, güclüydüm. Onun qolları çiyinlerimde olmaseydi men gelenleri belece asanlıqla qarşılamazdım. O da bunu bilirdi. O menim bütün günahlarımı bilirdi. Demezdim men tek onunçün yaşamışdım: adice bir vehşi kimi heç neye mehel qoymadan döyüşmüşdüm, cengelliyin bütün qaydalarını hamıdan qabaq duymuşdum, men exlaqlı heyvan olmuşdum... O bunu da bilirdi. Her gün min terefden ona heyat tarixçemi danışırdım ve bundan o yana men el-ayağımı uzadıb öle bilerdim.
İndi mene çatmayan tekce oydu, arxamdakıydı...

* * *
Gelenlerin yanındakı gezeyenler de iddiasız-filansız görünürdüler. Neye gelmişdiler? Üzr istemeye, ya hesab çekmeye? Qabaqda yeriyenlerden biri menden şille yemişdi, o vaxt qızarmışdı, amma demişdi böyüyümsen. Onu vuranda bilirdim ki, istese meni iki böler. Elemediyine göre onu sevdim, indi de birce ondan incik deyilem. İndi de heç ne demedi. Mene baş qoşmurdu, ele bil qesden meni saymadığını gösterirdi. Yanında qız getirmemişdi, geyiminden görünürdü ki, onu qız geyindirib. Hem de o en bahalı geyineniydi. Onu şilleleyende saçları ter iyi verirdi, yadımdadı! Karvansaradakının indiki oynaşı kesik barmağıynan alma doğrayırdı. Kesikbarmaq kendçi balasıydı. Evveller telini hind filmlerindeki kimi darayırdı, sonra yanındakına qurşandı ve başını keçel qırxdı. Men çoxdan onun xeracından elimi üzmüşdüm ve qanadımı onun üstünden götürmüşdüm. Hemin günden de o adam oldu. Burda baş verenlerin hamısını o idare edirdi. O, ele ayaqüstü başladı danışmağa ki, bura getirdiyi bir sürü adamı (menden ferqli olaraq) basqısız-filansız, pul çıxartmağın yollarına yöneldirdi ve üçüncü ölkelerin alt ve üst paltarlarını bazara dürtmek hesabına bir sürü adamı yedizdirirdi. Yolüstü çoxlu alt ve üst paltarları tikib buralara gönderen ölkenin sefirine deyib (orda da mühafize xidmeti olmalıydı!) ve oralarda bordaqladığım xüsusi bölge polisine filan qeder pul verib, deyib ki, meni ziyarete gelir...
Menim istediyim keyfiyyetsiz de olsa, yerli mehsul elde etmeyidi, bununku uzaqlardan gelen mehsulu ucuzuna satmaqdı. Burda biz ayrılırdıq...

* * *
İçdiler, yediler, stolun üstünü şumladılar. Dinmedim. Heç elebil men burda yoxuydum... Banan qabıqlarını, üzüm cecesini qu gölüne tolamazladılar, yer-yurdu buladılar... Biri gedib çeperin beri üzünden o üzüne - qu gölüne siydi. Barmağıkesik siyeni xalaxetrinqalmasın qınadı, taksilere teref ötürdü. Geldi qoluma girdi. Qırağa apardı, "CNEVREOLET"in yanındakı dikdire qeder qalxdıq. Durduq. Soruşdu:
- Başqa neynirsen?
- Sağol, varam. Sen neter?
- Çarpışırıq.
- Yanındakıların hamısı cındırdı.
- ... sennen qalmadı de... cındırı da senindi, qaymağı da...

* * *
Barmağıkesikle "CNEVRIOLET"imin yanına qalxdım: gözüm dolusu uzaqlara baxdım. Menim torpaqlarım qurtaran yerde, bir xett boyunca üstü keromzit örtüklü, çay qırağına düzlenmiş sefaret katecleri görünürdü. Her kesin kateci özüne uyğun olsa da üstü mütleq keromzitliydi, qapalıydı. Arxaşıma yiyelenenden beri birinci kere dikdire qalxırdım. Mene ele geldi ki, bu binaların içinde gezişen adamlar soxulcan kimi soyuq ve meğlubedilmezdi. Amma onlar bir gün torpaqlarıma teref yeriyecekdiler ve gözlediyim bu yürüş menimçün eylence qeder maraqlıydı. Men barmağı kesiyi erkle qucaqlamaq, belke de ona bir para meslehetler vermek istedim. Susdum. Gedende dedi ki, indi de tütüne girişib. Bir vaxtlar men de eyni hevesle ölkeni qaloşa, henaya, xurmaya tutuzdurmuşdum. Amma heç kes menim sifetimi de görmürdü, getirdiklerimi de satılıb qurtaran kimi gözlemediyim bir qanacaqla köhneltdiler, cındırını çıxartdılar, unutdular. O vaxt ele bilirdim pul qazanmaqdan savayı, hem de böyük bir iş görürem: ölkeni geyindirir, yedizdirirem... Menim alıcılarımdan birce neferi de gelib menden heç zad teleb etmedi. Hetta indi küçeye düşüb onlara gülsem, desem ki ay külbaşlar bir vaxt men size qaloş geyindirib xurma yedizdirmişem, desem ki, hemin oğlan menem, ötüb gederler...
Keflenirdim. Kesikbarmaq qoluma girmişdi: geri qayıtdıq, limon yedim ve yerime oturdum.

* * *
Ne kelme kesdiler, ne hesab sordular. Ne mene baxdılar. Elebil işgüzar görüşden sonrakı banketiydi ve banketin kimin hesabına qurulduğu heç kesi maraqlandırmırdı. Men de banketin sıravi iştirakçısı kimi öz qadınımla eylenirdim, qalanlar da ele - öz işlerindeydi...
Barmağıkesik bir alma da soydu. Dilimledi. Soyduğu dilimleri qumar kartı paylanan teki yanındakıların qabağına fırıldatdı, birini saxladı. Ovcunda tutdu. Dilimi kesik barmağıynan baş barmağının arasına sürüşdürdü ve üzüme baxmadan, ele bele, saymazyana qabağıma tolamazladı. Alma dilimi diyirlenib külqabıma düşdü. Dönüb yanındakıynan mazaq vurdu...
...küreyimin arxasındakı meni qucaqladı, çiyinlerimden yüngülce aşağı basdı... Eyni vaxtda hamısının el telefonları işe düşdü. Heresi bir künce çekilib danışırdı. Durub dağılışdılar. Sağollaşıb-elememiş çıxacağa yeridiler. Taksiler bir qırpımda arxaşın qapısına yığışdı: here özününküne yaxın dürtülmek isteyirdi. Toz qalxdı. "CNEVREOLET"im görünmez oldu. Taksiler burunlarını dönderdiler, dallarını bize çevirdiler. Tozladılar ve çeyirtke kimi özlerini atdandıra-atdandıra yalı aşıb itdiler. Toz çekildi. "CNEVREOLET"im deyirmandan çıxan arpaçı kimiydi: tozlu, küskün ve yorğunca mene baxırdı... Men ona gülürdüm: indi o, min kişinin altında yatıb-gelen qadına benziyirdi...
Arxamdakı boynuma sarıldı. Bedenimi öpdü. Qucağımda oturdu. Gözlerime baxdı. Şampan süzdü. Men elimi onun, o da menim yanağıma uzatdı...

fevral 1999