Temel Gıda Süt
Omurgalılar için en temel besin maddesi süt ve süt mamulleridir. Belki de bu vasfı nedeniyle üzerinde en çok hile yapılan temel besin maddesidir. Öncelikle sağlıklı süt tüketimi için süt üretim merkezlerinin belirlim alanlarda toplanılması gerekir. Yol boylarında içindeki sütün kesilmemesi için ağzı açık bidonlarda sütü toplayacak olan tankerin beklendiğini görürüz. İşin kötüsü, tankerin gecikmesi ile başlar. Üretici sütün kesilmemesi için cebinde bir naylon torba içinde bulundurduğu kostikten bir parça atar. Daha da gecikirse bir parça daha atar. Sütün kesilmemesi için kullanılan kostiğin insan sağlığına zararlı olmadığını hiç kimse kabul edemez. Bu olumsuzluğu yok etmek için süt üreticilerinin birbirlerine çok yakın olmaları gerekir. Eskiden SEK in yani Süt Endüstrisi Kurumunun süt toplama yerlerinde süt soğutma depoları vardı. Süt Endüstrisi Kurumu özelleştirildikten sonra bu merkezler kaldırıldı.
Kostiğin sütçülükte yeri var mı? Elbet de var. Süt sağım kapları ile güğümlerin hijyenik olarak temizlenmesinde kullanılır. Temizlik yapıldıktan sonra, güğümler kostikli su ile iyice çalkalandıktan sonra güğümler ters çevrilerek kapatılır. İçinde kostikli su kalmaması sağlanır. Bunun dışında kostiğin kullanılması sağlık için oldukça zararlıdır. Sütün kesilmesini önlemek için kesinlikle kullanılmamalıdır.
Süt temel gıda maddesidir. Devletin bu ürün üzerinde çok büyük denetimi olması gerekir. Üretim sağlıklı koşullarda gerçekleştiriliyor mu? Yağlılık oranı süt kodeksine uygun mu? Süte su karıştırılıyor mu?
Süt sanayisine el atmış olan kurumlar, halkın bu temel gıdasını en ucuz fiyatlarla halka arz etmektense, kendilerine rakip gördükleri sokak sütçülerinin satış yapmalarını engelleyerek fiyatları yüksek tutmaya çalışmaktadırlar. Öncelikle sokak sütçülerinin sattıkları sütlerin hijyenik olup olmadığına bakmak gerekir. Hiç birinde soğutuculu kazanlar olmadığına göre hijyenden söz edilemez. Peki halkımız sokak sütçülerimden sütü niçin alıyor? Genelde yoğurt yapmak için alıyorlar. Pastörize sütlerin hangisinden yoğurt yapılabiliyor? Hiç birinden değil mi? Nedeni ne olabilir? İçindeki yağın son damlasına kadar alınmasından mı kaynaklanıyor? Bence evet. Zira bu güne kadar hangi pastörize sütten yoğurt yapmaya kalkıştıysam hep başarısız oldum. Peki sokaktan aldığım sütlerde de aynı durumla karşılaşmadım mı? Karşılaştım. Foça’da inekçilik yapan bir komşumdan aldığım sütle yoğurt yapmayı bir türlü başaramadım. Sonunda karar verdim. Yoğurt çalmayı (mayalamayı) unutmuşum. Böylece ev yoğurdunun lezzetinden mahrum kalmıştık.
Menemen’deki kışlığımıza döndüğümüzde süt toplayıcısı Telekler’li Ahmet’ten aldığım süte maya çaldığımda kaymak gibi bir yoğurt elde ettim. Demek ki yoğurt çalmaktaki beceriksizliğimin nedeni Foça’daki komşumun süte önemli oranda su katmasından kaynaklanıyormuş. Bir başka seyyar satıcıdan aldığım sütten ise ayran bile elde edememiştim. Ertesi gün satıcıya bana nasıl bir süt verdiğini sordum. Verdiğin sütten ayranlık bile çıkmadı dedim. Verdiği yanıta okuyucularımın kasıklarına tuta tuta güleceğini sanıyorum. “Abi sen benden yoğurt sütü istemediğinden ben sana muhallebi sütü verdim” demez mi? Ölür müsün? Öldürür müsün?
Sokak satıcılarından süt alınması hiçbir zaman sağlıklı olamaz. Pastörize sütlerden yoğurt yapılamıyorsa insanlarımız ne yapsın? İlle de sokak sütçülerine mum mu olsun? Gelelim sütteki fiyat oyunlarına. Sokak sütçüsü üreticiden dört yüz bin liraya aldığı sütü, hiçbir işleme tabi tutmadan bir milyon ile bir milyon iki yüz bin lira arasında piyasaya sürüyor. Üstelik devlete tek kuruş vergi vermeden. Pastörize süt üreten kurumlar da sütü aynı fiyattan almaktalar. Pastörize ettikten sonra ortalama üç katı fiyatla piyasaya sunmaktalar. Hem de içindeki yağın çoğunu aldıktan sonra. Burada pastörize süt üreticilerine sormak isterim. Tam yağlı diye piyasaya sürdüğünüz sütlerden, gerçekten tam yağlı ise niye iyi yoğurt olmuyor. Hangi markanın üreticisi benim tam yağlı sütümden yoğurt yapabilirsin diyebilir. Birileri çıkıp niye ille de hazır yoğurt almıyor da evde yapmak istiyorsun derse vereceğim yanıt oldukça yalındır. Kazıklanmak istemediğimden olur.
Süt temel gıda maddesidir. Hele hele çocuklar için en vaz geçilmezidir. Süt fiyatlarının mutlaka en fakir ailelerin alabileceği bir düzeyde tutulması gerekir. Satıcıların yüksek fiyat politikası süt tüketiminin azalmasına neden olmaktadır. Bundan üretici de zarara uğramaktadır. Açıkçası sağlıklı bir nesil için devletin tutarlı bir süt politikası olması gerekir.
Özcan Nevres