DÜNYANIN EN GAMLI EN NEÞESÝZ SANATÇISI

Ýsveçli August Strindberg'in, Baba(1889) isimli üç perdelik dramý 1924 yýlýnda, ikinci defa olarak da 1936-37 Tiyatro mevsiminde Ýstanbul'da oynamýþ ve kitabý yayýnlanmýþtýr. Ben bu kitabý bir tesadüf olsa gerek sanatçýnýn doðum günü olan 22 Ocak günü okudum. Varlýk Yayýnlarý'ndan çýkan kitabý Üsküdar'da eski kitap satýþý yapan bir yerden almýþtým. Kitap Varlýk yayýnlarý'ndan 1972 yýlýnda çýkmýþ. Tercümesini A. Turan Oflazoðlu yapmýþ. 85 sayfalýk bu cep kitabýný iki- üç saat içinde bitirdim. Beni çok etkiledi.Babalýk ve analýk kavramýný sorguluyor “Baba” kitabýnýn arasýnda katlanmýþ durumda beyaz bir kaðýda daktilo ile yazýlmýþ bir metine rastladým. Yazýyý bir kaç defa okudum. Yazaný belli deðildi. Kitabýn ilk sahibi tarafýndan yazýlmýþ olmalýydý. Bu yazýnýn kaybolup gitmesine gönlüm razý olmadý. Paylaþmak istedim, benim gibi birilerinin de ilgisini çeker diye düþündüm. Nobel armaðanýný alacaðý konuþuluyordu. Strindberg'in aylar öncesinden baþlayan 63 üncü doðum günü hazýrlýklarý vardý. 1911'de tedavisi imkansýz kansere yakalanmýþtý. Ýlk eþinin ölümünden üç hafta sonra 14 Mayýs 1912 tarihinde öldü. Devlet töreniyle yapýlan cenazesine otuz bin kiþi katýldý. Aþaðýya aktaracaðým yazýyý okuduktan sonra merak ettim, yazarýn bulabildiðim diðer kitaplarýný okudum. Bunlar ; Açýk Deniz Kýyýsýnda, Bir Delinin Savunmasý, Düþ Oyunu. Yazarýn kitaplarýna ulaþmak kolay deðil. Biraz çaba sarfetmek gerekiyor. Ben Strýndberg'in kitaplarýnda günümüz insanýnýn buhranlarýný buldum. Sanatçýlýk budur belki de, yüzyýllar sonrasýný görebilmek...

STRINDBERG August ( 1849-1912)
19.yüzyýl tiyatrosunun, yanýlsamacý tiyatronun olduðu kadar burjuva eleþtirel gerçekçi tiyatrosunun da temcilcilerindendir. Modernist ve Avangarde tiyatronun 'babasý' Ýsveç'li oyun yazarý, þair, ve romancýdýr. Oda oyunlarý ile düþ oyunlarý üzerine usta bir yazardýr. Çok sarsýntýlý geçen yaþamý içinde bir çok düþünce eðilimi içinde gidip gelmiþ, Hristiyanlýk, Gizemcilik, Tanrýtanýmazlýk, Hiçlikçilik, Mahoizm, Narsizm, Budizm, Pozitivizm, Maddecilik, Yaradancý- Varoluþçuluk, Psikolojizm, Akýldýþýcýlýk gibi, burjuva toplumunun sancýlarýný dile getiren ve burjuva toplumsal yaþam bunalýmýna en aþýrý bilimsel açýdan toplumcu açýya kadar çareler arayan çok çeþitli düþünceler doðrultusunda yazmýþtýr. Bunun doðal sonucu, yapýtlarýnda Gerçekçilik, Naturalizm, Simgecilik, Fantastizm, Dýþavurumculuk gibi çeþitli sanat doðrultularý ile akýmlarýnýn özelliklerini yansýtýr. Bu yapýtlarda Ýsa, Buda, Dostoyevski, Zola, Poe, Darwin gibi düþünür ve yazar kiþilerden açýkça bir etkilenme görülmektedir. Dolayýsýyla, oyunlarý da çok çeþitli türleri ve yönelimleri içerir, tragedyalar, töre komedyalarý, tarih oyunlarý, düþ ve pericelik oyunlarý, naturalist oyunlar, psikolojik oyunlar, fantastik ve dýþavurumcu oyunlar, sözsüz oyunlar. Bu nedenle Strindberg, Batý tiyatrosunun Antik Yunan'dan modern zamanlara kadar adeta bir bileþimini oluþturduðu gibi, gerek içerik, gerek çok yönlü biçimlilik açýsýndan Avan-Garde Tiyatronun da çýkýþ duraðýný oluþturur. Strindberg, öncelikle yoz aristokrasiyi, burjuva yaþamýnýn sakatlýklarýný, insanlarýn birbirlerini öznel ve nesnel olarak sömürmelerini, varlýk bütünlerini hiçe indirgemelerini verir. Bunu yaparken de baþta aile kurumu olmak üzere, toplumsal kurumlarýn ve insan iliþkilerinin çökmesini, çarpýcý bir biçimde bir'ölüm-kalým' savaþý olarak ortaya koyar. Bu varoluþ savaþýný sürdüren ve yoz düzene bireysel ve özsel açýdan baþkaldýran 'özgür ruhlu' kiþi ise eninde sonunda suç iþlemeye, delirmeye, kendine kýymaya, ölüme ya da bir mucizenin olmasýný umutsuzca beklemeye, katlandýðý acýlarýn üzerinden sünger çekmekle manen ölmeye, yani mumyalaþmaya, bitkisel bir yaþama mahkumdur.
Ýnsaný insanlýðýndan eden burjuva düzenine O'nun kendi kültürünü bir silah olarak kullanýp yüzyüze çatýþmasý sonucunda kesin bir çýkmaza düþer. Strindberg'in 'oda tiyatrosu' kavramýný getiriþi burjuva toplumunda tiyatronun kitle özelliðini yitiriþini göstermektedir.