Ben, "Yazar ve þair kimdir?" sorusu üzerinde durmak, arkasýndan da "Bir ülkenin geliþmesi nelere baðlýdýr? Sorusuna sosyal geliþim sürecinde yanýt aramak istiyorum. Sonra da bu sanatsal çerçevenin geliþimi doðrultusunda ülkenin geldiði ya da getirildiði duruma deðinmek istiyorum.

Yazar ve þair kimdir? Yazar ve þair; toplumun tamamýný hedef almasýna karþýn, önemli bir kýsmýný bilgi, sanat ve canlý varlýklara sevgi duymayý insan denen yaratýða kelimeler yoluyla enjekte etmeyi baþaran kiþilerdir. Bu kiþiler bir yandan toplumu idealize edilen bir mertebeye çekmeye çalýþýrken, kendilerini de sürekli yenileyerek, toplumun düþünsel geliþimindeki çýtayý da sürekli yükseltmek üzere düþünce ve davranýþ geliþtirenlerdir. Bu doðrultuda geliþmeleri engelleyici her unsuru da tespit ederek, çözüm yolu önerilerinde bulunmak da yazar ve þairlerin toplumdaki sýra dýþý görevleri arasýnda yer almaktadýr.

Yazar, bir toplumun düþünce ve davranýþ biçimini geliþtirmeyi ön plana alýrken, þair toplumun duygularýyla ilgili kýsmý daha çok ön plana çýkarýr. Sevgi, merhamet, vicdan, yardýmseverlik, hoþgörü gibi soyut, ama insan olma özelliklerini taþýyan kýsýmlar hulasa...

Bir ülkenin geliþmesini saðlayan faktörlere bir göz atalým ki, yazar ve þairlerin ülke kalkýnmasýndaki rol model anlayýþý da, netleþmiþ olsun.

Bir ülkenin geliþmesini saðlayan önemli unsur eðitimdir. Eðitimin iki ana dal üzerinden toplumsal yapýyý kuþatmasý gerekir; biri hak ve adaletin toplumun her ferdine öðretilip, aksaklýða sebep olacak bütün unsurlarýn ortadan kaldýrýlmasý, ikincisi sanayi ve saðlýk bilimi üzerinden toplumun ihtiyaç duyduðu gerçek refah seviyesine ulaþmayý saðlayacak her türlü bilgi, araç ve gereçlerin temini. Sosyal geliþim için gerekli bu iki ana unsuru kapsayacak eðitimi, insan vasfýný taþýyan varlýklarýn yetiþmesi yönünde hazýrlayýp hayata geçirmek devlet denen mekanizmanýn doðru çalýþmasýyla sayesinde istedik platforma ulaþtýrýlabilir. Saðlýk ve eðitimde kesinlikle tasarruf yapýlamaz ve yurttaþlarýn bu iki hizmeti satýn almasý söz konusu olamaz. Devlet denilen kurum yurttaþlarýnýn bu ihtiyaçlarýný, ekonomik koþullarýna bakmadan karþýlamak zorundadýr. Eðer karþýlamýyorsa, sosyal bir devlet deðildir ve görevini yapmýyor, hatta kötüye kullanýyor demektir.

Ýkinci bir husus adalet demiþtik. Bir toplum kendi hak ve hürriyetlerini öðrenmek, herhangi bir ihlal durumunda bunu devlet kurumlarýna bildirmek ve devletin müdahalesiyle giderilmesine bilgi saðlayarak katkýda bulunmak zorundadýr. Eline tutuþturulan iki dilim ekmeði yitirme korkusuyla, hem kendi, hem yanýndakilerin haklarýnýn gasp edilmelerine göz yummamalýdýr. Eðer bir hak ihlali söz konusu oluyorsa, hak ihlalinden sorumlu olan devlet baþkaný da olsa, yargý önünde eþit olmalýdýr. Yargýç ise, karþýsýndakilerin mevkilerine deðil, yaptýklarýna bakarak hüküm vermelidir. Týpký, Fatih Sultan Mehmet'in suçlu bulunup, kolunun kesilmesine hüküm verilmesi gibi… Bir yargýç, hiçbir mevki sahibinin önünde ayaða kalmaz ve cübbesini iliklemeye çalýþmaz. Yargýç cübbesinin ilik ve düðmesiz olmasýnýn nedeni asla unutulmamalý ve yargýya hiçbir durumda müdahale edilmemeli, yargý mensuplarý, siz ve biz gibi kutuplaþtýrýcý zamirlerin dýþýnda tutulmalýdýr. Bu gelenek sosyal dirliðin korunmasý için vazgeçilmez töre olarak kabul edilmelidir.

Yazar ve þairler de birer sanatçý olduðuna göre, "Sanatçý toplumun neresinde olmalý ve görevi ne olmalý?" sorusunu deðerlendirelim.

Sanatçý toplum içinde rol modeldir; yani bir topluma okullar olmadan, sýra dýþý yöntemlerle kendilerini yansýlatma yoluyla bilgi ve beceri kazandýran eðitmenlerdir. Ýþte bu yüzden onlarýn iþlediði bilgi ve becerileri hiçbir güç deðiþtiremez. Saç kestirme ve tarama, giysi seçme, yemek yeme, konuþma biçimine kadar toplumu her yönüyle etkileyip, deðiþtirme bilgi ve yetisine sahiptirler. Doðada bulunan her tür canlý yararýna olabilecek davranýþ gösterdikleri taktirde, toplumu iyi yönde deðiþtirebilecekleri gibi, doðaya ve her tür canlýya zarar verip, yok etme yolunda da, topluma olumsuz davranýþlar kazandýrabilirler. Yine burada devlet devreye giriyor; günübirlik çýkar iliþkilerine dayanan bir kitleye göre mi ülke yönetilmeli, yoksa canlý denen varlýklarýn yaþam haklarýnýn korunup, her canlýnýn en iyi þartlarda yaþamasý için önlemler alýnmasý mý öncelikli olmalý? Ýþte bu yüzden Mustafa Kemal'in, 27 Nisan 1930 Ankara'da Türk Ocaðý Tiyatrosu'nun açýlýþýnda, "Efendiler; hepiniz milletvekili olabilirsiniz. Bakan olabilirsiniz, hatta Cumhurbaþkaný olabilirsiniz. Fakat sanatçý olamazsýnýz." demesinin nedeni iþte burada yatýyor. Sanatçý, sürekli erotik konuþmalar yaparak, toplumu mevcut durumundan bir anlýk uzaklaþtýran kiþiler deðil, mevcut durumundan kurtulmasý için nasýl bir tavýr sergileyeceklerini topluma gösteren kiþilerdir. Ayný zamanda toplumun yaptýklarý yanlýþlarý kendilerine gösteren kiþilerdir.

Yazar ve þairler, benim çocukluðumda insanlarýn imrendiði kimselerdi. Eðer sosyal kutuplaþma olmasaydý, nefret tohumlarý bu kiþiler arasýnda da bulunmasaydý eminim bugün çok daha iyi yerlerde olacak, yöneticileri birer Mesih, Mehdi ya da, hatalarý bile güzel olan ermiþler olarak kabul edip, Araplarýn biat kültürüne esir olmayacaktýk. Yine de o günlerin yazar ve þairler için güzel olan taraflarý vardý. Her yayýnevinin baþýnda iþi bilen bir þair ya da yazar bulunur, her yazýlaný "Para gelsin de nereden gelirse gelsin" mantýðýyla yayýnlamaz, kýlý kýrk yararlardý. Basýlan da günün þartlarýyla deðerlendirilemeyecek kadar kaliteli olurdu, velev ki, bilgi yanlýþlýðý ve iftiralar olsa da...

Ben 12 Eylül öncesinde basýlan bir kitabýn þairi ya da yazarý tarafýndan satýldýðýný hiç görmedim. Yayýnevi, kitabýn telifini müellife öder, kitabý basar, satýþýný yapardý. Ýnsanlarýn türlü þekilde yakýndýklarý o yýllar, bir çok sosyal geliþim yönünden o yýllarýn kalitesiydi..

Þimdi yazar ve þairlerin durumuna bakýyorum da, ya pazar tezgâhý açan köylüler, ya köylere pýlý pýrtý götüren bohçacýlar, ya da köyleri eþekleriyle dolaþan çerçilere benziyorlar. Ellerinde bir çanta kitap, okul okul, kurum kurum dolaþarak kitaplarýný satmaya çalýþýyorlar. Ýþte bura da devletin acizliði ortaya çýkýyor; kendi sanatçýsýný yerlerde süründüren bir devlet nasýl kalkýnabilir?

En üst yöneticiden, en düþük yöneticiye kadar sorsak, acaba yaþadýklarý süreç içinde, her yýla bir kitap düþecek kadar okumuþ olan kaç yönetici çýkar? Kendi amirinin yaptýðý yanlýþý fark edip, söyleyecek kaç çalýþan çýkar? Amirinin yanlýþýný fark eden kaç yönetici çýkar? Yanlýþýný kendisine söyleyen çalýþanýný haklý bulup, davranýþýný düzelten kaç yönetici çýkar?

Ýþte "Zurnanýn zýr dediði yer" de burasý... Yönetenin bilgisizliði ne kadar çok ise, kibri ve cehaleti de ayný oranda artmakta... Devlet bilgili insanlarýn yönetim ve sorumluluðunda yükselir, pahalý taký ve takým elbiseler giyenlerin deðil. Bu yüzden Mevlana "Nice elbiseler gördüm içinde insan yok, nice insanlar gördüm üzerinde elbise yok" diyor. Göz, gönül ve akýl birlikte kullanýldýðýnda doðruya ulaþtýrýr kiþiyi. Her biri ayrý ayrý kullanýldýðýnda hata paylarý oldukça yüksektir.

Bir gün yazar ve þairlerle bütün sanatçýlarýn hak ettikleri yerde olabilmesini saðlayacak bir devlet sisteminin iþlevselliðine kavuþtuðu zamanda yaþayabilmeyi umut ve temenni ediyorum. Hoþ ve mutlu kalýn.

6 Temmuz 20
Gölcük