Orduzu’da eski Ramazanlar

Siz bu yazýyý okuyor olduðunuzda -muhtemelen- oruçlu olacaksýnýz ama þu an ben buz gibi su içerek yazýmý yazýyorum.
Evet on bir ayýn sultaný Ramazan’a yalnýzca 3 gün var, 3 gün sonra Allah nasip ederse oruçlu olacaðýz.
Ben oruca baþladýðým zaman mevsim yine yazdý ama bu kadar sýcak deðildi Malatya’da havalar. (Bu demek oluyor ki bir devir görmüþüm. “Bir devir” dedikleri 32 yýlmýþ. Yani otuz yýllýk ömrüm –elhamdülillah- oruçlu geçmiþ. Sahi yaþlanýyor muyuz?)
Küresel ýsýnma mýdýr, nedir; bilinmez Malatya bu güne kadar görmediði sýcaklar/ kavurucu çöl sýcaklarý yaþýyor.
Sýcak havalarda büyüklerimizin oruçlu olduðunu hatýrlýyorum…
Babam ocakta (Orduzu’nun o meþhur tuðla ocaklarý…) çalýþýyordu.
Ýkindi vakitlerinde ancak iþi biter eve gelebilirdi babam. Kan-ter içinde eve zor atardý kendini. Annem, babamýn iþten dönüþ saatinden en az bir saat önce, yýkanmasý için teþtini (saçtan büyük leðen; o zamanlar þimdiki gibi banyo falan yoktu…) sabununu ve temiz elbiselerini hazýrlar beklerdi. Babam banyosunu yapardý ama içindeki o harareti dindiremezdi. Öyle ki; susuzluktan kupkuru olmuþ aðzýndan -adeta- lavlar püskürürdü yarý baygýn konuþurken. Zira sahur vaktinden kalkmýþ, durmamacasýna tuðla ocaklarýnda, sýrtýnda semerle tuðla çekmiþtir. Terleye terle vücut öylesine su kaybýna uðramýþtýr ki; nerdeyse yüksek ateþten havale geçirecek duruma gelmiþtir. Ýþte tam böylesi bir durumda yardýmýna yine annem yetiþirdi. Baþýna ýslak bir havlu, ayaklarýný su dolusu bir naylon leðende babamýn ateþinin düþmesi için çýrpýnýr dururdu iftar vaktine kadar.
Orduzu’da eski Ramazanlar hep böyle geçmezdi elbette ki. Ama Orduzu’nun çevre mahallelerinde, fakir fukaralarýn yerleþtiði yerler aþaðý yukarý ayný durumda ve ayný kaderi paylaþýyordu.
Örneðin Köþebaþý Mahallesinde Orduzu’nun yerlilerinden Hacý Bayram Þahaplýoðlu gibi zenginlerin yaþam þartlarý Kaldýrým’da oturan insanlarýn yaþam þartlarý gibi deðildi elbet…
Onlarýn o zaman da buzdolaplarý vardý, sularý soðuktu. Biz o zamanlar çocuk halimizle taa Kaldýrým’dan yola düþer Orduzu merkezde buzdolabý olan evlerde buz alýrdýk ki, iftar soframýzda içtiðimiz ayran ve suyu soðuk içebilelim…
Lakin bir hususu ifade etmeden geçmeyeceðim: Orduzu Malatya’nýn en güzel beldelerinden bir belde. Bizim gibi sonradan yerleþen yoksul insanlarý saymazsak; Orduzu’da her evin bir avlusunda bir çeþme vardý. Toprak/kerpiç evlerinin geniþ avlularý bulunurdu. (Þimdi hâlâ Taþpýnar Mahallesinde; avlularýndaki çeþmeler kurumuþsa da bu tür evler mevcut…)
Kladý ki o zamlar, þimdi ki gibi “þebeke suyu” falan yoktu. Þebeke suyu yerine bolca çeþmeler vardý. Orduzu; Battalgazý(Eskimalatya ve Banazý/Konak, Yeþilyurt, Gündüzbey… Gibi Malatya merkeze yakýn yerleþim yerlerde hayat çok rahat ve lüks geçerdi/geçermiþ…
Ýsmini andýðým ve anmadýðým benzeri yerler; kendi kendine yeterdi.
“Kendi kendine yetmek” demek; teknolojinin henüz çýkmadýðý ya da yaygýn olmadýðý zamanlarda bu gibi yerleþim mekânlarda insanlar, evlerinin avlusundaki çeþmelerde buz gibi su içer ve “katýk” dediðimiz besinlerini de bu yerlerde muhafaza ederek soðuk tutmasýný saðlarlardý…
“Orduzu’da eski Ramazan” derken baþka neler mi gelir akla.
Bizim Mahallenin/Kaldýrým’ýn camiinin ilk yapýlýþý…
Hasan Usta yapmýþtý bu camii.
Mahallemizin en meþhur ustalarýnda olan Hasan Usta’ya mahalleliler “Hasanixüþe” derlerdi (Allah, rahmet etsin.)
Bizim mahallede her kesin bir lakabý vardýr.
Örneðin benim babamýn ismi Ramazan, (Allah ona da rahmet etsin…) lakabý “Ram Kollut” Ve sýrayla; Rami Gove, Üsývi Sine, Ayzer-i Haci, Hossi Haci, Suro, Momxüzo, Madikerþit, Bakiosmen Hasxillo, …gibi.
Þimdi bakýyorum da bunlardan kimler hayatta…
Madikerþit, Bakiosmen ve tüm bu lakaplarýn isim babasý Hasxillo kaldý…
Diðerleri tek tek dar-ý bekaya göçtüler, Allah hepsine rahmet eylesin. (Bu vesileyle anmýþ olduk; okuyucularýmdan da rahmet dualarýný istirham ediyorum…)
Rami Gove: Ramazan Altýn; küçük Ramazan Altýn’ýn babasý Ramazan. Kendisi bir zakirdi, beþ vakit namazýn beþini de camide kýlardý.
Tek tek anlatamayacaðým; ben çocukken mahallemizin camiinde en çok Rami Gove, Üsývi Sine, Ayzer-i Haci, Hossi Haci ve Suro’nun teravih namazý kýlarken görürdüm.
Ve bir de iftar saatine yakýn kýz, kýzanlarýn pýnara akýn ettiklerini…
Küçük olduðum için henüz oruç tutamadýðým o günlerde teravih namazýna ben de gitmek istiyordum aðabeymle ama Modixüzo (bitiþik evde komþumdu o zamnalar) bana kýzar azarlardý. Efendim sen oruç tutmadýðýn için teravih namazýný da kýlamazsýn, derdi. Ayyy bir bilseniz ben o adama ne kadar kýzmýþ, beddua etmiþtim. (Zaten o gün, bu gündür hayýr görmemdi ya…) Ýyisi mi siz siz olum kimsenin bedduasýný almayýnýz. Hele namaz kýlmak isteyen küçük çocuklarýn nefretini hiç almayýnýz. Cami de (Hussoku’nun hâlâ yaptýðý gibi…) çocuklara kýzmayýnýz. Zira inancýmýz çocuklara þefkati ve iyiliðe teþvik etmeyi emreder. Hele camiye gelen çocuklarsa…
Peki, Orduzu’da eski Ramazanlar hakkýnda söyleyeceklerimin hepsi bunlar mý?
Elbette ki deðil…
Orduzu’da eski Ramazanlarý anlatýrsam ciltler dolusu kitaplar yazýlýr ancak benimkisi sýrf, kendi mahallemde gördüklerimden bir-iki öykünmede bulunmaktý. En azýnda isimlerini lakaplarýyla zikrettiklerimi anmak ve onlara bu mübarek ayda bir rahmet duasý göndermekti.
Yoksa yoksulun yaþadýðý yenisi bir þey deðil ki eskisi bir þey olsun…
Bakmayýnýz siz bizim hâlâ ayakta dimdik durduðumuza; bizler bu hayatta sürünerek bu güne geldik.
Ama þimdi öyle mi?
Þimdi her þey; güllük gülistanlýk… Ýnsanlar bolluk içinde boðuluyor.
Ýnanmýyorsanýz akþam iftar sofralarýnýza bir bakýnýz hele kaç çeþit var.
Eminim, en “fakir” dediðimiz insanýmýzýn sofrasý bile Hz. Meryem’in sofrasýndan daha lükstür…
Bir þey dediðim yok…
“Yiyiniz, içiniz, israf etmeyiniz.”
Hepinize hayýrlý Ramazanlar diliyorum.