Sovyetler Birliði'nin 1922'de kurulmasýnýn ardýndan Moskova Kýrým Tatarlarýný özerk yerli nüfus olarak tanýdý. 1920 yýlýnda Tatarlar Kýrým'da gazeteleri, eðitim kurumlarý, müzeleri, kütüphane ve tiyatrolarýyla kendi kültürlerini geliþtirme imkânýna sahipti.

1920-1930 yýllarý arasýnda Tatarlar toplam nüfusun yüzde yirmi beþ, yüzde otuzunu oluþturuyordu.

1930'dan sonra Sovyet rejimi Tatarlar ve diðer halklar üzerinde baský kurmaya baþladý. Önce Rusya'nýn kuzeyinde yaþayan Tatarlar sürgüne gönderildi, ardýndan 1932-33 yýllarýnda kýtlýk yaþandý.

Bu geliþmeler Kýrým Tatarlarýnýn Sovyet rejimine tepki göstermeye baþlamasýna yol açtý.

Zorunlu sürgün 18 Mayýs sabahý baþladý ve 20 Mayýs'ta son buldu. Bu sürede 238.500 kiþi, yani Tatar nüfusunun neredeyse tamamý sürgün edildi.
Sovyetler Birliði'nin Ýçiþleri Halk Komiserliði sürgün için otuz iki bin kiþilik güvenlik gücü kullandý.

"Vatan hainliði, Sovyet halkýný imha etme giriþimi ve Nazi iþgalcileriyle iþbirliði" Kýrýmlý Tatarlarýn sürülmesinin resmi gerekçesi olarak gösterildi.

SSCB, Kýrýmlý Tatarlarýn Türkiye ile yakýn iliþkiler içinde olduðunu, Türkiye’yi potansiyel bir rakip olarak gördüðü için, gelecekte Türkiye ile yaþanacak bir çatýþmada Kýrým'ýn tutumunun risk oluþturacaðýný düþünerek, stratejik yapýsýný kendisine uygun hale getirmenin hesaplarýný yapýyordu. Kýrým’a hâkim olmanýn coðrafi önemini fark etmemek elbette mümkün deðildi.

Sovyet lider Joseph Stalin'in Tatarlarý 'olasý sabotajcý ve hainler' olarak görerek, onlardan kurtulmak gerektiðini düþünüp, gereðini yaptý.

SSCB’nin ürettiði gerekçelere göre, Almanlarýn Sovyet karþýtý birimlerinde Kýrýmlý Tatarlarý görev yapýyordu. Bazý Tatarlar Sovyet partizanlarýna karþý köylerini korumaya çalýþtý. Bazý Tatarlar ise Naziler tarafýndan yakalandýktan sonra Alman güçlerine katýldý.

Kýrým Savaþý sýrasýnda yetiþkin erkeklerin yüzde on beþi Kýzýl Ordu'da görev yapýyordu. Bu askerler sürgün sýrasýnda tutuklanarak, Sibirya ve Ural daðlarýndaki çalýþma kamplarýna gönderildi.

Ýçiþleri Halk Komiserliði Tatarlarýn evlerine giderek, vatan hainliði nedeniyle sürgün edildiklerini ilan etti.

Her eve eþyalarýný toplamak için on beþ, yirmi dakika süre verildi. Her ailenin beþ yüz kilo yük taþýma hakký olmasýna raðmen, insanlarýn çok daha az eþya taþýmasýna imkân tanýndý.

Tatarlar kamyonlarla tren istasyonuna taþýndý ve yetmiþ trenle doðuya sürüldü.

Dar vagonlar fazlasýyla kalabalýktý ve sürgün sýrasýnda çoðu çocuk ve yaþlý olmak üzere sekiz bin insan yaþamýný yitirdi. Ölüm nedenlerinin baþýnda susuzluk ve tifo geliyordu.

Tatarlarýn çoðu Özbekistan ve komþu ülkeler Kazakistan ve Tacikistan'a gönderildi. Bazý küçük gruplar Ural daðlarý çevresinde ve Kostroma bölgesine gitti.

Ýlk üç yýlda sürgün edilenlerin yüzde yirmi ile yüzde kýrk altýsý açlýk, bitkinlik ve hastalýklar nedeniyle öldü.

Birinci yýlda ölenlerin yarýsý on altý yaþýný geçmemiþ çocuklardý.

Temiz su bulunmamasý, kötü hijyen koþullarý ve týbbi yardým olmadýðý için sürgün edilenler gittikleri yerlere sýtma, sarý humma, dizanteri ve baþka hastalýklar taþýdýlar.

Kýrým Tatarlarýnýn büyük bölümü, askerlerin koruduðu, kontrollerin yapýldýðý ve dikenli telli çitlerin çevrelediði kamplara konuldu. Bu kamplar, Stail döneminde kurulan ve Gulag olarak bilinen çalýþma kamplarýna benziyordu.

Gelenler büyük tarým kooperatiflerinde, devlet çiftliklerinde, pamuk tarlalarýnda, madenlerde, inþaatlarda ve fabrikalarda çalýþtýrýldý.

Sürgün propagandasý sayesinde yerel halk arasýnda Kýrým Tatarlarý “vatan haini ve halk düþmanlarý” olarak tanýtýldý.

1948 yýlýnda Moskova, Kýrým Tatarlarýný hayat boyu yerleþimci olarak tanýdý.

1957 yýlýna kadar Tatarlar kendi dillerinde ve kimlikleriyle faaliyet gösteremediler.

1950 ve 60'larda Tatarlar vatanlarýna dönmek için Özbek kentlerinde düzenledikleri eylemlerle mücadele verdi. Zamanla Kýrým Tatarlarýnýn haklarý geniþledi, ama Tatarlarýn Kýrým'a dönüþü 1989'a kadar gerçekleþmedi.

Kýrým Tatarlarý için son zorluk Rusya'nýn Kýrým'ý Mart 2014'te ilhak etmesi oldu. Baský altýnda hisseden bazý Tatarlar Kýrým'ý terk etti.

Tatarlarýn bütün bu yaþadýklarý zulümler, Birleþmiþ Milletler'in soykýrým tanýmýna uymasýna karþýn, her hangi bir giriþim ve dillendirme de gerçekleþmiþ deðil. Sovyetler Birliði'nin Kýrým Tatarlarýný etnik bir grup olarak yok etmeyi planladýðý ve bu yolda adým attýðý gerçeði dünyanýn önünde sadece duruyor. Tarihi çalýþma ve diplomatik belgelerde Kýrým Tatarlarýn yaþadýklarý soykýrým deðil, sürgün olarak tanýmlanýyor.

Ýþte bu acý sürgün gerçeðini 2016 Eurovizyon þarký yarýþmasýnda Ukrayna'yý temsil eden ve birinci olan Cemile, seslendirdiði þarkýya konu etmiþ, farklý bir eylem gerçekleþtirmiþti.

Bugün baktýðýmýzda deðiþen bir þeyin olmadýðýný görüyoruz.

18 Ekim 20
Gölcük