Türkiye’de muhafazakâr olmanýn milliyetçilik ve Ýslamcýlýk yanýnda diðer bir esasýný da Osmanlýcýlýk diyebileceðimiz bir ilke teþkil eder. Muhafazakâr düþünde “ Osmanlý ideali” olarak tabir edilebilecek bir toplum modeli vardýr. Bu toplum modeli ya da yaþandýðý biçimiyle Osmanlý toplumu bütün yönleriyle çözümlenemese bile, toplum yapýsý aþaðý yukarý bilinir. Bu toplum yapýsýna bugünden bakýldýðýnda, çok hoþgörülü yönler tespit edilse bile, baþka açýlardan bakýldýðýnda çok da özgürlükçü bir toplum modeli olduðu söylenemez. Fakat Türkiye’de muhafazakârlar Osmanlý’yý çok idealize edilmiþ bir biçimde anlamak isterler ve öyle de anlarlar. Gerçeðin sair boyutlarýný görmek istemezler. Bu anlamda Osmanlý muhafazakâr düþünde apayrý bir yerde durur. Bu durumu anlamak muhafazakâr olmayanlar için pek kolay deðildir. Fakat meseleye yakýndan bakýldýðýnda bazý ipuçlarýndan hareketle bu düþün þeklinin dayandýðý noktalar anlaþýlabilir.

Türkiye’de muhafazakâr duruþun peþinen getirdiði açýk ya da örtülü bir önkabul vardýr. Bu önkabul, Osmanlý geçmiþine, Osmanlý’ya dair her þeye sempati duyma ve bu dönemi “ideal devlet ve toplum düzeni” olarak tahayyül etme biçiminde tezahür eder. Bu düþünüþ biçiminin ayný zamanda bir tepkiselliðin sonucu olduðu da kuþku götürmez bir gerçektir. Tepkisellik ise Cumhuriyet’e karþý Osmanlý’yý öne çýkarma ve muhafazakâr yaþam biçiminin en idealinin ya veya en özgür þeklinin Osmanlý’da yaþandýðýnýn iddia edilmesi biçimindedir. Bu tepkiselliðin, özellikle Cumhuriyet’in çoðulcu bir yapýya kavuþmadan önceki politik atmosferi kapsayan Osmanlý karþýtlýðýyla öne çýkan tutumuyla oldukça ilintili ve hatta onun sonucu olduðu da savunulabilir. Buna mukabil, çoðulcu yapýnýn inþa edildiði ve her türlü yaþam biçiminin göreli de olsa toplumsal yaþamda kendini göstermeye baþladýðý yýllarda da devam eden geçmiþe ve Osmanlý’ya özlem duygu ve düþüncesi vardýr ki sebeplerini düþünmek gerekir.

Tek parti döneminde kurucu elitin yeni ve nezih bir geçmiþ icat etmek amacýyla, Osmanlý tarihini görmezden gelip, hatta inkâr edip, uzak tarihe, Orta Asya Türklerine ve daha eski tarihe yönelerek yakýn tarihi yokmuþ ve yaþanmamýþ gibi telakki etmesi “Osmanlý ideali” nin doðuþ sebeplerindendir. Osmanlý devlet ve kültür geleneði içinde yetiþtikleri ve Kurtuluþ Savaþý’nda iþgalci devletlere karþý lider kadro içerisinde mücadele verdikleri halde, Cumhuriyet’in ilanýyla birlikte geliþen süreçte, Cumhuriyetçi ve laisist kadroyla ayrý düþen bir kesim vardýr ki ,”Osmanlý ideali”nin bu kesim tarafýndan ortaya konduðu ve tahkim edildiði görülmektedir. Özellikle halifeye, padiþaha, Osmanlý devlet geleneðine, örfi ve þer’i hukuk þeklindeki ikili yapýya baðlý olan kesimin, bu kurumlarýn kaldýrýlmasý sonucu hayal kýrýklýðýna uðradýklarý aþikârdýr. Öyle ki,çok partili hayat denemelerinde kurulan partilerin, Cumhuriyet’le birlikte dýþlanan kadrolar tarafýndan desteklendiði ve hatta bu kesim tarafýndan kurulduðu düþünüldüðünde tepkisellik boyutu daha net anlaþýlabilir. Örnek verecek olursak, ezanýn Arapça okunmasýnýn yasaklanmasý ve Türkçe okunmaya zorlanmasý, Latin harflerine geçiþle birlikte kendi geçmiþini, edebiyatýný, kültürünü okuyup anlayamayacak duruma gelinmesi, halifeliðin kaldýrýlmasýyla oluþan dinsel otorite boþluðu gibi travmatik olgular, tepkici bir nesilin yetiþmesine ve Cumhuriyet düzeninde bulamadýklarý ideallerini Osmanlý geçmiþinde aramalarýna neden olmuþtur. Bahsedilen bu idealleþtirme daha çok Ýslamcý kesim tarafýnda üretilmekte ve yeniden üretilmektedir. Milliyetçi kesimde de “Osmanlý ideali” zihinlerde varlýðýný korusa ve zaman zaman göndermede bulunulan “þanlý geçmiþ”i simgeleyen bir imge olsa da, Ýslamcý kesimin konuyu ele alýþ biçimi, yaklaþým tarzý daha derli toplu ve bilinçlidir. Milliyetçi kesimin geçmiþe bakýþý daha çok,”hamaset” ve “husumet” üretmek içindir. Ýslamcý kesimin de geçmiþe bu amaçla baktýðý olur fakat belirttiðimiz unsurlara takýlýp kalmaz, daha geniþ bir perspektifle, bilinçle geçmiþi yorumlar.

Tahayyüldeki Osmanlý imgesinin Ýslamcý muhafazakârlýk açýsýndan tahkimi 2.Abdülhamit’le birlikte daha somut bir hal alýr. Ýmparatorluðu bir arada tutabilmek için baþvurulan Ýslamcýlýk siyaseti, Abdülhamit’in muhafazakârlarýn gönlünde taht kurmasýna vesile olmuþtur. Fakat Abdülhamit’in açtýrdýðý modern eðitim veren okullarda yetiþen genç neslin, imparatorluðun gelecekteki kadrolarýný oluþturacaðý, öngörünün tersine laisist bir Dünya görüþüne sahip olarak Cumhuriyet rejimini kuracaklarý görmezden gelinir.
Burada vurgulanmasý gereken husus, muhafazakârlarýn herhangi bir konuyu deðerlendirirken tamamen sahiplenme ya da toptan reddetme biçiminde bir tutum takýnmalarýdýr. Gerçeði anlamak, irdelemek, yorumlamak yerine ideolojik davranma söz konusudur.

Osmanlý’nýn din devleti zannedilmesi de muhafazakârlarýn tahayyülündeki imgenin anlaþýlmasý açýsýndan önem arz eder. Esasen örfi hukukla idare edilen fakat þeklen de kararlarýnda þer’i hukuktan da “olur” alan bir sisteme sahip olan Osmanlý’ya din devletidir demek doðru olmaz. Buna mukabil dini esaslarý da tamamen dýþlayan ya da yok sayan bir yapýdan da bahsedemeyiz. Osmanlý’nýn hukuk sistemi aslýnda dünyevidir ve pragmatiktir. Bu anlamda yinelersek görünürde ikili bir sistemin varlýðýndan þüphe duyulmasa bile son tahlilde Osmanlý hukuk sistemi örfi hukuka dayalý ve þer’i hukuktan da “olur” alan ve dini meþruiyeti de gözeten bir yapýya sahiptir.

Muhafazakâr cenah için Osmanlý, muhafaza edilmesi gereken deðerlere uygun olarak yaþanmýþ bir geçmiþin adýdýr. Bir daha yaþanmasý mümkün olmayan, geri gelmesi imkânsýz bir geçmiþtir bu. Ýdealize edilen geçmiþin bir daha yaþanmasý olanaksýz olduðu için, hep hayal edilecek, yeni þeyler keþfedilecek, üretilecek ve yeniden üretilecektir. Maddi olarak Cumhuriyet rejiminde yaþanýlýyor olsa da, manevi olarak Osmanlý’ya özlem duyulacak ve bir anlamda orada yaþanmaya çalýþýlacaktýr. Kutsiyet atfedilen deðerlere Osmanlý’nýn ve Cumhuriyet’in nasýl baktýðý karþýlaþtýrýlacak sonuç hep Osmanlý’nýn lehine olacaktýr. Osmanlý’nýn ideal bir hoþgörü toplumu olduðu sürekli olarak vurgulanacak, günümüzde hoþgörüden eser kalmadýðýndan ve insanlarýn inançlarýna uygun olarak yaþayamadýklarýndan dem vurulacaktýr.”Güneþ Ülkesi” ya da “Ütopya” kadar olmasa bile insanlarýn Osmanlý toplumunda mutlu bir þekilde yaþadýklarýndan bahsedilmeye devam edilecektir. Fakat bütün bunlarýn yanýnda “acaba gerçekten böyle bir yaþam mevcut muydu” biçiminde bir soru ise asla sorulmayacak, sadece inanýlacaktýr. Çünkü Osmanlý inanýlacak, iman edilecek kutsal bir geçmiþtir.