Özellikle pandemi sürecinden önce her haftasonu kendime de zaman ayýrýp Ýstanbul’un kitaplara hatta tarihe konu olmuþ mahallelerini, sokaklarýný motosikletimle yavaþça dolaþýr o yazarlarýn hissedip dile getirdiði gibi ben de ayný duygularý yaþamaya çalýþýrdým…

Böyle bir haftasonu caným balýk – ekmek çekince direksiyonu Eminönü’e çevirip güzelce karnýmý doyurmuþ daha sonra da Yusufpaþa’da esnaf bir aðabeyimizi ziyaret etmiþtim. Üstadýmýzla geçmiþten, þimdiden, oradan, buradan konuþtuktan sonra izin isteyip dükkânýn önüne motosikletimi park ettim ve Yusufpaþa metro duraðýnýn hemen solundaki merdivenlerden Cerrahpaþa’ya giden caddeye çýktým.

Takribi olarak 150-200 metre yürüdükten sonra sola dönen ilk sokaðýn köþesindeki tabelanýn ismi dikkatimi çekti. Tabelada; “Kâtip Muslahaddin Sokaðý” yazýyordu. Ama ne yazý! Sokaðýn ismini tek satýr deðil, “Muslahaddin”in “Musla” ve “haddin” þeklinde ikiye bölünüp yazýldýðýný görünce sinirim tepeme çýktý!
Çünkü hem yanlýþ yazým hem de yanlýþ isim kullanýlarak yazýlan bu tabelanýn “Muslahaddin” deðil, “Muslihiddin” olduðunu belirtmeme gerek var mý? Günümüzde hususiyle Doðu ve Güneydoðu Anadolu bölgelerinde birçok erkek çocuða bu ismin verildiðini bilmeyeniniz yoktur herhalde…

Kâtip Muslihiddin Sokaðý, benim için özel bir anlam ifade etmeseydi eðer, belki de tabelâdaki yazým þekli de dikkatimi çekmeyecek, ne güzel yürümeye devam edecektim. Hadi onu geçtim yahu sokaðýn solundaki mescit ve caminin duvarýna bitiþik çeþmeyi yapanýn “Kâtip Muslihiddin” olduðunu da mý bilmiyorlar diye dilime gelen en galiz küfürleri saydým sayýþtýrdým!

Her ne ise…

Tamburi Cemil Bey’in oðlu Mesut Cemil, babasýnýn hayatýný anlattýðý kitabýna, yani “Tanburî Cemil’in Hayatý”na yýllar sonra Ruþen Ferit Kam’la birlikte gittiði bu sokaðý, mescidi ve çeþmeyi tasvir ederek baþlar. Evet, Tanburî Cemil Bey’in yýllarca yaþadýðý sokakta, yani meþhur Sineklibakkal Mahallesi’ndeydim. Hani, Halide Edip Adývar’ýn meþhur romanýna ismini veren, fakat artýk kayýtlarda ismi geçmeyen ünlü mahalledeydim…

Siz olsanýz, Kâtip Muslihiddin Sokaðý’nda Cemil Bey’in yaþadýðý zamanlardan geriye bir mescit ve çeþmeden baþka nelerin kaldýðýný merak etmez misiniz?
Ben de merak edip içlere doðru yürümeye devam ettim; sokak iki taraftan, Ýstanbul’un bütün sokaklarýnda olduðu gibi, sevimsiz ve üslûpsuz apartman isimleri ile kuþatýlmýþtý. Fakat biraz ilerleyince, saðda, tahtalarý güneþten kararmýþ eski bir konak gördüm. Beton yýðýnlarýnýn arasýnda sýkýþýp kalmýþ, insanýn göz zevkini okþayan zarif ve asil bir konak… Görünüþüne bakýlýnca en az 150 yýllýk olduðunu rahatlýkla söyleyebilirim. Gözlerimi kapatýp bütün sokaðý buna benzer irili ufaklý ahþap konaklarla donatarak Cemil Bey’in yaþadýðý asýl Kâtip Muslihiddin Sokaðý’ný hayalimde yeniden inþa etmeye çalýþtým.

Bu sokak, hiç þüpheniz olmasýn, yüz yýl önce þimdikiyle kýyas edilemeyecek kadar güzel ve þahsiyetli bir sokaktý demekten kendimi alamýyorum…

Tamburi Cemil Bey’in bir fotoðrafýna sahip olduðum bu evi acaba sokaðýn neresine düþüyor bakýyordu? Hatta bunu bilen iki kiþi var acaba diye biraz araþtýrma yaptým.
Bilenler arasýnda hat ve ebru sanatçýsý, yazar Prof. Uður Derman ve Türk neyzen, ebru sanatçýsý ve fotoðrafçý üstad Niyazi Sayýn Bey’ler var… 1970 yýlýnda, yerine bir apartman dikilmek üzere kör kazmaya teslim edildiði haberini alýr almaz koþup bu trajik sona þahitlik etmiþ, hatta Cemil Bey’in kendi eliyle çizdiði resimlerin bulunduðu oda kapýlarýndan birini, bir kapý tokmaðýný ve bir pencere kafesini hatýra olarak aldýklarýný okudum. Cevap alamayacaðýmý bile bile, bu sokakta oturduðunu tahmin ettiðim yaþlýca bir zata Tanburî Cemil Bey’in evinin yerini sordum. Adam yüzüme tuhaf bir ifadeyle baktý: “Hiç duymadým!” dedi. Keþke, kapý kapý dolaþýp ayný soruyu sorarak Kâtip Muslihiddin Sokaðý sakinlerinden kaçýnýn Cemil Bey’in adýný, ne iþ yaptýðýný, bilip bilmediðini öðrenebilseydim ama buna da maalesef vaktim yoktu!

Evet, bir zamanlar sokaðýn tam köþesinde, muhtemelen mescidin karþýsýnda, büyük bir devlet adamý ve kudretli bir bestekâr olan Çorluluzâde Mahmud Celâleddin Paþa’nýn muhteþem konaðý yükselirmiþ. Sanatýna hayran olduðu Cemil Bey’in bu sokaða yerleþmesini de o saðlamýþ; çünkü kendisine daha yakýn olmasýný istiyormuþ. Cemil Bey’in evinin karþýsýndaki evde de uzun yýllar meþhur yazarlarýmýzdan üstad Ferit Kam otururmuþ. Onun oðlu meþhur kemençeci Ruþen Ferit Kam’la Mesut Cemil de mahalle arkadaþlarýymýþ.

Yine ayný sokakta, Mahmud Celâleddin Paþa’nýn çok yoksul komþularýnýn bulunduðundan da emin olabilirsiniz. Mahalle dediðimiz ünite eskiden böyle bir þeymiþ; çok zenginlerle çok fakirler ayný sokaðý paylaþabilir, fakirler zenginler tarafýndan birer emanet olarak görüldükleri için maddi ve manevi olarak korunup kollanýrlarmýþ. Bir baþka deyiþle, seçkinler, günümüzdeki gibi korunaklý siteler yapýp kendilerini halktan tecrit etmez, halkla iç içe yaþarlarmýþ. Bir sadrazam pekâlâ bir iþportacýyla, hamalla, hatta seyyar satýcýyla komþuluk edebilirmiþ. Þimdi böyle bir þey mümkün mü?

Rahmetli Burhan Felek, eski Üsküdar mahallelerini anlatýrken, mahallenin zenginlerinin ve itibarlý sakinlerinin fakirlere yardým, zayýflarý himaye ve mecnunlarý terbiye ettiklerini, mahallenin müstakil bir birim olarak kendi iþlerini kendisinin halledebildiðini söyler. Hakikaten, bütün mahalle sakinleri birbirlerini tanýr, mahallenin meseleleri hakkýnda müþterek karar verir, baþka bir ifadeyle, mahalleyi birlikte yönetirlermiþ. Yani eskiden mahalle, Türk þehrinin bir çekirdeði olarak görülürmüþ. Sokak köpekleri bile mahalle mahalle örgütlenir ve kendi hâkimiyet alanlarýný korurlarmýþ… Ýnsan eski ile yeniyi düþününce ister istemez kendisini þu koca metropolde nasýl da yalnýz hissediyor deðil mi?

Ýþte, modernizm denilen canavarýn mahallelerimize, kiþiliklerimize, yönetim anlayýþýmýza, ailelerimize, yaptýklarý bu! Yani önce mahallelerimizi “baský” uygulayarak daha sonra da diðer mefhumlarý yok ederek varlýðýný iliklerimize kadar hissettirmiþ diyebilirim…

Kendileri gibi düþünmeyen, kendileri gibi giyinmeyen, kendileri gibi yiyip içmeyenlere hayat hakkýnýn tanýnmadýðý kale gibi evlerde, adeta sur çekilip üstüne bir de tel örgü ekleyerek; kamera, silahlý güvenlik güçleriyle korunaklý sitelerde yaþamaya çalýþtýklarý steril plazalara çevre yollarýndan korunaklý araçlarla gidip gelen ve þehirlerin sadece havaalanlarýný, beþ yýldýzlý otellerini ve lüks tatil köylerini tanýyan modern seçkinlerle, halk arasýnda büyük sýnýf farklýlýklarý oluþturup kendilerine karþý düþmanlar biriktirenler hallerinden utansýnlar diyeceðim ama o kýzaracak yüz kaldý ise…

Hafýzasýný kaybetmiþ bu milletin hafýzasýný tekrar toplamasýný ümit ederim.

Kalýn saðlýcakla.