Þahsiyetleri mekanlar oluþturur. Coðrafya kadar þehirler de etki eder insanýn kiþiliðine. Doðulu insan ile batýlý insanýn macerasý biraz da bu mekanlarýn macerasýdýr.

Þehir ile kasabanýn, köy ile mezranýn farký, bilgi ve kültür olarak yansýr benliðimize. Hatta bir þehrin iki ayrý semtinde bile ayrý kiþilikler kazanýr insanlar. Muhit ile merkezin, varoþ ile kapitolün farký kadim ile özentinin farký kadar belirgindir üzerimizde. Tarihî bir semtte büyüyen çocuk ile eðlence muhitinde yetiþen çocuðun bilinci elbette farklý olacaktýr.

Bilmem doðru mu düþünüyorum; son yüzyýlda düz, keskin çizgili, köþeli mekanlarda oturduðumuzdan mý nedir düþüncelerimiz de keskin ve köþeli olmaya baþladý. Bugün, düþüncelerin önüne duvarlar koymayý, setler çekmeyi, engelleri keskin hatlarla belirlemeyi alýþkanlýk edindik. Farklý çizgiler ve münhaniler hayatýmýzdan çýktý çýkalý anlayýþlarýmýz ve düþüncelerimizden de farklýlýklarý kovduk gitti. Dayatmacýlýk ideolojisi biraz da bu keskin köþeli mekanlarýn eseri olarak yansýdý düþünce dünyamýza; þehirler ruhlarýmýza mezbaha kesildi.

Evlerimiz basýk mekanlarda küçüldükçe küçülüp bastýrdý üstümüzden. Týpký düþüncelerimiz gibi. Kentlerimiz aðýr betonlarla örtülüp hantal kasvetlere dönüþtü. Ayný hayallerimiz gibi. Rengarenk bahçe kültürünü yitireli renklerimiz de siyah ve beyaza hapsolundu; griler unutuldu.

Atalarýmýzýn hoþgörülü hayatý acaba taþýdýklarý mekan duygusundan mý kaynaklanýyordu? Yahut tersinden soralým: Þimdiki keskin bakýþ açýlarý acaba keskin duvarlar ve köþelerden mi kaynaklanýyor? Ve bir aðaca týrmanmanýn hazzýný yitiren çocukluðumuz acaba yapraktaki yeþilin anlamýný kavramaktan aciz mi yetiþiyor?

Münhanileri kaybeden insan renk ve ahengi de yitirmiþ demektir. Bakýnýz soyut resme, renkler ne kadar keskin, çizgiler ne kadar kasvetli ve þekiller ne kadar anlamsýz. Bakýn pop müziðe, ritimler ne kadar yeknesak, sesler ne kadar týrmalayýcý. Ve bakýn þairlerin dizelerine, sözcükler ne kadar hissiz, dizeler ne kadar soðuk… Bütün bunlarla kuþatýlmýþ insanýn alternatiflere tahammülü olabilir mi?

Eðriler bazen kesin doðru olamaz mý? Eðri gibi görünenlerin de baþkalarýnýn doðrularý olduðunu hiç akletmeyecek miyiz?

Büyük þehirlerde kýrkýna gelip de bir dað kulübesinde, tabiatla iç içe ve sere serpe yaþamayý hayal etmeyen var mýdýr acaba? Bir kýr çiçeðine dokunmayalý ne kadar zaman oldu; bir kelebeðin kozadan çýkýþýný hiç hatýrlýyor muyuz? Tepelerin eðilip ýrmaklarý öptüðü, bulutlarýn yayýlýp daðlarý kucakladýðý, yýldýzlarýn yaklaþýp hayallerimize göz kýrptýðý iniþler ve çýkýþlar gurbet mi bizim için, yoksa daussýla mý? Gurbetleri vatan edineli vatan gurbetlenir oldu yüreklerimizde. Caddeleri ip gibi uzayan þehirler mi daha mutlu eder insaný; yoksa bir aðaca rastlayýnca kývrýlýveren sokaklar mý, bilmiyoruz. Çýkmaz sokaklar ile açmazlara mahkum dayatmalar arasýnda bir denge var mý bizim farkýna varamadýðýmýz?!.

Ýnsanlarýn köþeli duvarlar arasýnda, paravanlar içinde mutlu olmalarý imkansýzlaþtý gitgide. Baþýný yastýða koyunca tavanýn nakýþlarý arasýndan uzak yolculuklara çýkan, kündekârî pervazlarýn çerçevelediði ufuklardan aþýp giden kadim zaman güzelleri geri dönmeyecek mi? Ayaðý topraðýn münhanilerine deðmeyen insanýn kara toprak ile alýþveriþi ne olabilir ki?

Keskin çizgiler çok zaman münhaniler içinde güzeldir. Deniz ufkuna lirizmi veren onun dalgalarýdýr bizce. Bir minarenin þakulî estetiði keskin hatlarýný deðiþtiren þerefesinde yahut kubbede gizlidir.

Güneþ her zaman bir tepenin üstünden doðar ve ay her gün bir baþka þekilde batar: Dolunay ya da hilal… Güneþ, Ay ve yýldýz… Iþýk, daima köþesizdir.

Ve þahsiyetleri mekanlar belirler…