Türk hikâye sanatý en yakýn Sami Paþazade Sezai’ye kadar uzanýr. Ama hikâye denince Ömer Seyfettin ve Ahmed Hikmet Müftüoðlu’nu hatýrlarým.

Ýsmini zikrettiðim bu iki kýymetli hikâyecimiz ülkenin en karanlýk dönemlerinde yaþamýþ olmalarýna raðmen, milli kimliklerini saklayarak kalem oynatmayý akýllarýnýn ucundan bile geçirmediler. Ýþte bu duruþlarý yüzünden “hikâye” denince aklýma ilk bu iki isim gelir. Zira onlarýn hikayelerini ne zaman okursam okuyayým, her zaman derin derin düþüncelere dalmýþýmdýr.

Her sanatkâr gibi hikayeciler de toplumun dertleriyle ilgilenmiþ, ilgilenmek zorunda kalmýþ, hiçbir zaman sýradan insanlar gibi yaþamamýþlardýr. Duygu dünyalarý, yaþam biçimleri, hayat felsefeleri öylesine hassastýr ki normal insanlarýn umursamadýklarý çoðu meseleler onlarý derinden yaralamýþtýr. Bu yüce kalemler hangi þartlar olursa olsun sanatlarýný milletimizin fabrika ayarlarýna getirmek için kullanmýþlardýr. Her ne kadar “Kan Kardeþi”, “Kaþaðý” gibi insan kalbinin attýðý hikâyeler daha çok bilinse de, ben daha çok Ömer Seyfettin’i “Pembe Ýncili Kaftan”, “Baþýný Vermeyen Þehit” gibi milli meselelerle yoðrulmuþ hikâyelerinden, Müftüoðlu’nu da “Çaðlayanlar”ýndan hatýrlýyorum. Daha sonraki dönemlerde hikâye dünyamýzda Memduh Þevket’i, romancýlýðýyla ünlü olmakla beraber Refik Halit’i, Sait Faik’i, Sabahaddin Ali’yi, Tarýk Buðra’yý ve benzerlerini okuduk. Bunlarýn bazýlarý sanatlarýný ideolojilerinin emrinde, bazýlarý da hayat anlayýþlarýnda kullandýlar. Ýki dünya savaþý arasýnda Sovyetler Birliði kapalý kutuydu. Ancak en karanlýk dehlizlerde dahi bir propaganda makinesi gibi iþ tutmuþtur. Ülkece yaþadýðýmýz ekonomik buhranlar ve yaþanýlan fakirlik yüzünden Rusya’nýn propagandasý insanlarýmýz üzerinde etkisini arttýrmýþtý. Bu dönem hikâyecilerimizin bazýlarý Batý’da esen rüzgâra kapýlarak kendilerince bir yol seçtiler. Ýkinci Dünya Savaþý’nýn bombalarý Avrupa’ya düþmeye baþladýktan sonra, fakirleþen, yalnýzlaþan Avrupa insanýnýn rehabilitasyona ihtiyacý vardý. Bunun için o dönemin kalemþörlerinin, hayatýn saçmalýðýný bol bol iþlediðine þahit oluyoruz. Halbuki biz o yýllarda Batý’nýn yaþadýðý acýlarý yaþamamýþtýk. Derinlerden gelen baþka dertlerimiz vardý. Savaþlarda tükenmiþtik, fakirdik ve farklý bir medeniyetin çocuklarýydýk. Üstelik bir kültür muhacirine dönüþmüþtük. Var olabilmemiz ancak hayatý ciddiye almamýzla mümkündü.

Günümüzde yaþayan, gelecekte ise kendisinden söz ettirecek günümüz yazarlarý arasýnda Mustafa Kutlu’nun eserlerini çok önemsiyorum. Her þeyden önce Kutlu, bu milletin, bu topraðýn çocuðu olduðunun þuurunda bir yazarýmýzdýr. Ýnsanýn olduðu yerde mutlaka dert vardýr; dertsiz sadece bazý delilerdir. Anlayabildiðim kadarýyla Kutlu’nun telakkisine göre dýþardan reçeteler almamýza gerek yok. Ýnsanýmýza sorumluluðunu duyurur, onu vicdanýnýn sesini dinler hale getirir, saðlam bir ahlâk sahibi yapar, bir de onu çaðýn idrakiyle buluþturursak, o insan bütün dertlerini çözebilir. Dertler bizden kaynaklandýðýndan, merhemi de yine bizdedir. O yýllarca önce yayýnladýðý “Ya Tahammül, Ya Sefer”, “Yoksulluk Ýçimizde”, “Yokuþa Akan Sular” ve diðer kitaplarýnda insanýmýzý bu anlayýþla ele almýþtý. Kutlu’yu bu eserlerinde ne bir vaiz, ne bir toplum mühendisi olarak görürüz. Onu sadece ve sadece bir sanatkâr kaygýsýyla sahip olduðumuz hazineleri duyurmaya çalýþan bir yerli olarak tanýrýz.

“Bu Böyledir”, “Uzun Hikâye”, “Beyhude Ömrüm”, “Mavi Kuþ”, “Tufandan Önce”, “Uzun Hikaye” kitaplarýnýn hepsini okudum. Kitaplar bitince kendi kendime konuþmaya baþladým. Deðerlerimiz ki, bizi biz eden o deðerleri uzun uzun düþünme ve tefekkür etme fýrsatý verdi. Kutlu’nun hikayelerini her okuduðumda içerlendiðimi, iç geçirdiðimi, hüzünlendiðimi bazen de gözyaþý döktüðümü itiraf etmeliyim. Diðer bütün kitaplarýný severek, hayatýn nabzýný duyarak sindire sindire okudum. Eserlerindeki lezzet, sadece hikâye tekniðini çok iyi bilmesinden deðil, doðunun çizgilerini, sembollerini muhteþem kullanmasýndan kaynaklanýyor. Böylece o kitabý okuyup bitirdiðinizde, hasretini duyduðunuz atmosferi teneffüs etmeye baþlýyorsunuz. Kutlu, insaný yalnýzca biyolojik bir varlýk sýðlýðýnda almamýþ, bir bütün olarak ele alarak onun ruh dünyasýný, metafizik derinliðini de hiç ihmal etmemiþ. Onun için kahramanlarý, kuklalarý, plastikleri andýrmýyor; canlý, kanlý, ruhlu insanlar olarak karþýmýza çýkýyor.

Evet, dün gece sabaha kadar “Tufandan Önce” kitabýný okudum. Demokrasinin hayatýmýza getirdiði eðlenceli durumu gözlemesi, keskin zekâsý ve hiç de göstermediði hiciv yeteneðiyle ele almýþ. Hayattan kopuk geniþ kitlelerin cahilliðini istismar ederek yaptýðý kara mizahý, kitap bitince ayaða kalkýp kendimce alkýþladým. Politikacýlarýmýzý, bürokratlarýmýzý, hatta halkýmýzý dikkat çekici bir þekilde resmetmesi gerçekten takdire þayan… Kurulacak bir tesisin etrafýnda dönen fýrýldaklar… Herkesin o tesisi kendisine mal etmeye çalýþmasý… Millet ekmek, politikacý ve bürokratlarýn hesap peþinde oluþu ve bunun günümüzde bile hâlâ ayný oluþu hem acýklý, hem de komik gelmeye baþladý.

Kutlu’nun sade, duru anlatýmý kesinlikle basit veya alelade deðil, þiirle iç içe girerek kývamýný bulmuþ bir eser olarak karþýmýzda duruyor. Yazarýn “Tufandan Önce” eserinde baþkaca kitaplarda görmediðim o “edebiyat kaygýsý”ný aþmýþ olmasýna da ayrýca sevindim. Hatta üstadýn bilerek, isteyerek hikâye sanatýna yenilik, çeþitlilik, zenginlik getirdiðini rahatlýkla söyleyebilirim. Kendisini sanatýn bu alanýnda ortaya koyduðu eserle “Ben de varým” demesinden büyük bir keyif aldým, haz duydum…
Kalýn saðlýcakla…