Ýþ yerinde her gün ve her an hareketli saatler yaþýyoruz. Malum bu ülkede gündem ýþýk hýzýnda deðiþebiliyor. Tabii ki benim vazifem biraz daha farklý. Yani, yaptýðým iþler yüzünden ne gecem, ne gündüzüm belli… Kendime ayýrdýðým bir zaman yok maalesef.. Hal böyle olunca her fýrsatý sonuna kadar kullanmaya çalýþýyorum. Yine böyle yoðun bir günün öðle arasýnda arkadaþlarla sigara muhabbetinde laflarken söz dolaþtý: “çok satan eserler”e geldi. Bu listelerdeki kitaplarýn hangi özelliklerinden dolayý çok sattýðýný, insanlarýn örneðin gerçeklikten uzak, apaçýk iftiralarla dolu kitaplarý niçin 'satýn aldýðýný' tartýþtýk. Bir arkadaþým, bu listelerde edebiyat eserlerinin yer almamasýndan yakýndý. Emre abi: “çok satanlar” listesinin neden bu kadar “ucuz” kitaplardan oluþtuðunu ve edebiyat eserlerinin ki özellikle romanlarýn listelere neden giremediðini tanýdýðý üç beþ yazara da sormuþ.
Yani bana kalacak olsa bu konunun aslýnda tartýþýlacak hiçbir tarafý yok. Bir okur olarak inanýn beni de hiç mi hiç ilgilendirmiyor. Fakat malum listelerdeki kitaplarý görünce insan hayrete ve dehþete kapýlmýyor deðil… Bu durumun bir âfet kadar tehlikeli olabileceðini düþünmeden edemiyor. Yani bakýyorsunuz: sýrlý, büyülü kitaplar, bir tür “göz boyama” sanatýný anlatan kiþisel geliþim kitaplarý ve þu günlerde fenomen haline gelmiþ bir mafya müsveddesinin önerdiði kitaplarý videolarýnda göstermesi ve akabinde bu eserlerin yok satmasýný benim kafam almýyor. Ancak insan yine de bu yayýnlarý merak eden hatýrý sayýlýr bir “market okuru” olduðu gerçeðini de görmezden gelmemek gerektiðine inanýyor… Üstelik bu kitaplarý satýn alan kitlelerin, ekonomik düzeyinin ortanýn da üstündeki insanlar olduðunu görünce iyice þaþýrýp kalýyorum.
Uzun zaman önce bir psikiyatrýn kitabýnda “kiþisel geliþim kitaplarý”yla ilgili bir eleþtiri yazýsý okumuþtum. Yazar, bu tür kitaplar için “neoliberal yalanlar silsilesi” diyordu. Bu tanýmý çok sevmiþtim. Bu yüzden aklýmda kalmýþ. Notlarým arasýnda yok ama bu minval üzerine birþeydi. Yine yazar devamýnda bu tür eserlerin "Londra'da, New York'ta ne okunuyorsa biraz gecikmeli olarak Ýstanbul'da okunduðunu da dile getirmiþti. Yani eserin konusuna baktýðýmýzda, kendi iyiliðin için diðer insanlarýn, hatta toplumlarýn baþlarýna geleni hemen unutmayý öneriyordu. Bu yönüyle deðerlendirdiðimizde özellikle kiþisel geliþim kitaplarýyla ilgili Batý'nýn “ben” merkezli “yararcý ahlak” deðerlerinin toplum yararýný gözeten “yerleþik deðerler”in yerine önerilmesi ve bunu da kabul edip kitap hakkýnda olumlu konuþanlarý gördükçe nar buçuðuyla dövesim geliyor…
Niye mi? Yahu Türk toplumundan bahsediyoruz… Bilmiyorum anlatabiliyor muyum ama bu millet dünyada görülmemiþ bir þekilde her düþeni tutup kaldýran, her zaman maðdurun yanýnda olan, komþusu açken tok gezmeyi az da olsa bu sayý hala ayýp gören bir millet. Ve bu eserlerin hangisinde buna bir gönderme var diye sormadan edemiyor insan. Yani var da biz mi göremedik… Yok ki! Göremezsiniz de. Çünkü bu kitaplarýn tüm ideolojik temellerini bu milletin yaþam biçimi veya hayat felsefesinden yansýyan bir tek soru yazýlan bu kiþisel zamazingolarýn hepsinin çöp olmasýný saðlar.
Yalan mý?
Her ne ise aslýnda bugüne kadar “çok satanlar” listesi hiçbir zaman umurumda olmadý benim. Hatta onlara bakarak hiçbir kitap filan da satýn almadým, okumadým. Bu olayý, bütünüyle yayýn endüstrisinin bir baþarýsý(!) olarak görüyorum hepsi bu. Ayrýca oradaki kitaplarýn da zaten “iyi kitap” olmak gibi bir iddialarý filan yok zannýmca. Tamamen bahsettiðim bu pazar için üretilmiþ, market okurunun algýsýna hitap eden düzeysiz kitaplar olarak görüyorum.
Açýk söylemek gerekirse bu çok satan kitaplarýn bir sektör ve bu sektörün kendi içinde, kendine mahsus dinamikleri olduðunu oturup yukarýdan izleyince varlýðýný hemen hissedebiliyorsunuz. Yani bir eseri liste çýkarmak, bunu duyurmak, müþterisini üretmek ve çoðaltmak, bu sektörün kendiliðinden geliþtirip yürüttüðü yöntemler ve iliþkilerin bütünü kapsýyor. Böyle iþleyen bir “sektör” ve onun yöntemleriyle oluþan listelerde elbette kalkýp edebiyatýn, edebiyat eserlerinin yeri olamaz, olmamalýda. Belki de iyi ki edebiyat eserleri bu listelerde yer almýyor diye hepimizin ya da çoðu okurun sevinmesi gerekir. Þu içerde birkaç sene uyuþturucudan yatan hatunun kitabýný alýp “edebiyat eseri” gibi pazarlayana söyleyecek bir söz bulamam ben. Herhalde bu kitap bir edebiyat eseri yazýldýðý gün sözkonusu yazarýna bile acý verecek cinsten bir kitaptý. Zira sýradan bir okurun bu listelere girmiþ her kitabýn ayný “deðer”de görülme talihsizliðine karþý nasýl tedbirler alabilirsiniz ki? Evet, evet, iyi ki bir edebiyat eseri yer almýyor o listelerde demeden geçemiyorum...
Efendim, gerçek bir okur veya edebiyat eserleri okuru diyelim biz buna, böyle listelere filan itibar etmez bence. Onlarýnki, kendiliðinden ve edebiyatýn kurallarý içinde oluþur diye düþünüyorum. Daha doðrusu, her iyi edebiyat eseri, okurunu bir baþka kitaba yöneltir, ondan haber verir. Bu yolu takip eden iyi bir okur da hiçbir zaman “ne okuyayým?” yahut “bana bir kitap listesi verir misiniz?” diye sorma gereði duymaz ki. Çünkü iyi kitabýn ne olduðunu, hangi yazarlardan “iyi kitap, iyi eser” geleceðini aþaðý yukarý tahmin edip biliyordur.
Bütün ürkütücülüðüne, kimi göz boyama ile birlikte parlatýlan ve satýn alýnmaya yönlendirilen bu eserleri alýp okuyan kitlenin varlýðýnýn verdiði endiþeye raðmen, “çok satanlar” listeleri, üzerinde durulup kafa yorulmaya deðmeyeceðini düþünüyorum. Zira bu durum gün geçtikçe özellikle büyütülen bir kuraklýðýn eserinden baþka bir þey deðil. Burada hepimizin asýl düþünmesi gereken, belki de insanýn kuraklaþmasýdýr. Susuzluktan, her gün duymaya, okumaya alýþtýðýmýz kuraklýk haberlerinden; göl sularýnýn çekilmesinden, ýrmaklarýn kurumasýndan daha korkunç bir âfet de bence bu durumdur. Evet, insanýn kuraklaþmasý bütün âfetler gibi tehlikeli ve bu âfetin bir süreði ise dünyanýn yok olmasýný hýzlandýracak etkenler arasýnda görüyorum.
Tabii ki bu benim fikrim, sizleri bilemem…