Batýlý düþünce tarihinde üç büyük düþünürün kaleme aldýðý “Ýtiraflar” ünlüdür. Bunlarýn ilki Augustinus’tur ki takriben M.S. 400 yýllarýnda Latince olarak kaleme alýnmýþ ve ne yazýk ki eserin bir kýsmý sadece Türkçeye çevrilebilmiþtir.

Ýkincisi ise Rousseau’nun 1755 yýllarýnda yayýmladýðý; “Yaradan’ýn elinden çýkan her þey iyidir; her þey insanýn elinde yozlaþýr.” ilkesinden yola çýkarak kendine göre bir dünya kurduðu eseridir. Fransýzca kaleme aldýðý bu Ýtiraflar’ýn tamamý Türkçeye çevrilmiþtir.
Üçüncüsü de Tolstoy’un itiraflarýdýr..

Ýçinde bulunduðumuz çaðý en iyi analiz eden yazarlardan olan Tolstoy’un itiraflarý tüm insanlýðý ilgilendiren konularý barýndýrdýðý için bu eserin mahiyeti hakkýnda mini bir denemeyi kaleme aldým.

Evet Almanya’nýn, Hollanda’nýn, Fransa’nýn halkýna bakýldýðýnda gelir seviyeleri oldukça yüksek ve içinde bulunduklarý þartlar ve sunulan nimetlerden en iyi istifade eden milletler arasýnda yer alýyorlar. Peki nasýl oluyor da bunca gelire, imkana ve nimete raðmen bu þehirlerin sokaklarýnda adým baþý psikiyatri klinikleri var?

Ýþte Tolstoy’un “Ýtiraflarým” adlý eseri tam da bu sorunun cevabýný veriyor bizlere. Eserini 1879 yýlýnda geçirdiði manevî bir krizin üzerine yazan Tolstoy, günümüzün oyunlarýna ve oyuncaklarý ile oyalanacak bir kafa yapýsýna sahip deðildir. Hayatýnýn mana ve anlamý üzerine düþünürken de aradýðýný bir türlü bulamamaktadýr. Bu yüzden eserinde: “Sen nesin ve niçin yaþýyorsun, sorularýna bizim cevabýmýz yoktur.” diye içinde bulunduðu ruh durumu ortaya serer… Tolstoy yine baþka bir yerde: “Güneþ ýþýðýnýn deðdiði her yerdeki bütün faaliyetleri gözden geçirdim. Ýnan ki hepsi boþ.” der ve milletini karamsarlýða sürükleyen bu eserini 1882 yýlýnda “Russkaya Mysl” adlý bir dergide yayýmlatýr. Bunun üzerine Rus gizli servisleri ve resmi makamlarý o dergiyi toplatýp basýmýný yasaklatýr. Ayný eser bir süre sonra Almanca’da Löwenfeld’in “Meine Beichte” baþlýðý altýnda yayýmlanýr. Türkçedeki metne ise Löwenfeld’in bu çevirisi kaynak olarak gösterilmiþtir. Keþke kitabýn Rusça aslýndan tercümesi olsaydý ama ama maalesef yapýlamadý..
Ýþte Tolstoy’un bunalým yýllarýnda kaleme aldýðý bu yazýlara bakarak onun her geçen gün düþüncelerinde derinleþtiðine þahitlik ederiz. Örneðin, “Tanrý’nýn varlýðýna inancý kaybettim mi, yaþamýyorum ki. Onu bulmak konusundaki muðlak umudum olmasa hayatýma çoktan son verirdim. Gerçekten onu hisseder, onu ararsam, yaþýyorum ben.” der. Baþka bir itirafýnda ise “Tanrý, hayattýr.” der…

Hiç kuþkusuz birçok yazar gibi Tolstoy’da gençlik yýllarýnda Voltaire ve Rousseau gibi aydýnlanmacý düþünürlerin tesiri altýnda kalmýþtýr. Bu etkiler yüzünden Hýristiyanlýk inancýndan uzaklaþmaya baþlamýþtýr. Bilhassa yaþadýðý iki hadise onu çok derinden sarsmýþtýr. Bunlardan ilki Paris’te giyotinle yapýlan bir idam infazý sahnesini görmesi ki o günün þartlarýnda Fransýzlarýn kültür seviyesi kendilerinden çok yüksek olmasýna raðmen böyle bir sahneye þahit olmasý ona büyük bir tiksinti vermiþtir. Ýkincisi ise kardeþinin vereme tutularak çaresizlik içinde ölmesidir. Tolstoy da tam olarak hayatýn anlamýnýn ne olduðunu kendi kendine burada sormaya baþlar. Ýlk baþlarda bunun bilimle anlaþýlabileceðini düþünür, içine düþtüðü karamsarlýk ona göre azalmalýyken daha da artmaya baþlar…

Gittiði bu yol onu uçurumun baþýna týrmandýrýr! Hatta bir adým daha atsa bu uçurumdan aþaðý düþme noktasýna gelmiþtir. Hayatýn en temel sorularýna bu dönemlerde cevap bulamamaktadýr. Edebi þahsiyeti de Rusya’nýn sýnýrlarýný çoktan aþmýþtýr. “Gogol’den, Puþkin’den, Shakespeare’den, Moliere’den, dünyanýn bütün yazarlarýndan ünlü olacaksýn da ne olacak sanki!” der. Aydýnlanmacýlardan da aradýðý sorulara cevap bulamaz! Böylece tekrar dine yönelmeye baþlar. Hýristiyanlýðý etraflýca tekrar tetkik eder. “Tam bir birlik için, birbirimizi sevelim.” Slogan hoþ güzel ama baþarmanýn da mümkünü yoktu. Burada “Baba, oðul ve Kutsal Ruh”u bir birlik olarak kabul edelimi atlýyordum; zira buna akýl erdiremiyordum.” diye yazar.

Hayatýnda þöyle bir olay cereyan eder. “Hac yolunda, okumasý yazmasý olmayan bir köylünün konuþmasýna kulak kabarttým; inanç, hayat ve Tanrý’nýn rahmeti hakkýnda konuþuyordu. Ve inancýn bilgisi ile ilgili sözleri beni çok etkiledi… Ama öðrenim görmüþ müminlerle bir araya geldiðimde ya da onlarýn kitaplarýmý elime aldýðým da içimde hemen bir þüphe, tedirginlik ve tartýþma isteði beliriyor ve ben onlarýn konuþmalarýna daldýkça, hakikatten uzaklaþýp uçuruma yaklaþtýðýmý hissediyorum.” der. Beri taraftan Sokrates onun için baþka anlamlar ifade eder. Sokrat’ýn “Hayattan uzaklaþtýðýmýz ölçüde hakikate yaklaþýrýz.” sözünü kendine destur edinir.

En sonunda basit halk tabakalarýnýn hayatýný incelemeye baþlar. Sade bir hayat sürmekte tam teslimiyet ile ömrünü yaþamakta, huzura kavuþmakta olduðunu fark eder. Tolstoy, hayatýnýn hikmetini ise nihayetinde bu inançta bulur. Sevgi ve aþka dayalý, basit sade inanç yoluyla, içine düþtüðü manevi sýkýntýlardan kurtulduðunu söyler. Uzunca bir hayatýn sonuna doðru, Kilise Hýristiyanlýðýndan ayrý, yeni bir din öðretisi vaaz etmeye baþlar. Tolstoy’un sesi tüm dünyada duyulmaya baþlar. Uzaktan, yakýndan ziyaretçileri çoðalýr. Onun gibi yaþamak isteyen insanlar komünlerini örnek alýrlar. Kilise ve Devlet, Tolstoy’u en büyük düþmaný olarak ilan ederler. Nihayet kilise 1901 yýlýnda Tolstoy’u Hýristiyanlýktan aforoz eder.
Her taraftan saldýrýya uðrayan Tolstoy’u eþi de rahatsýz etmeye baþlar. Artýk evinde de huzuru kalmamýþtýr. Ne yaparsa yapsýn eþiyle bir türlü anlaþamaz… Ardýnda dev eserler býrakan Tolstoy çareyi evden kaçmakta bulur. Bu amaçla Bulgaristan üzerinden Türkiye’ye gelmeye karar verir. Fakat bu yolculukta hastalanýr; 20 Kasým 1910 yýlýnda Astopova Ýstasyonu’nda vefat eder.
Tolstoy’un itiraflarýný okuyunca Müslüman bir insan olarak inanýn dehþete kapýldým. Onun sürdüðü bu ömür benim için gerçekten dehþet verici bir olay olarak hafýzamda kalacak..
Ýnanýyorum ki insanýn manevî huzuru olmayýnca dünyanýn en zengin insaný da olsa, elindeki imkanlarýn da hiç bir kýymet-i harbiyesi olmuyor imiþ…
Ne diyelim?
Allah cümlemize önce saðlýk, sonra da iman nasip etsin.
Ötesi boþ!
Kalýn saðlýcakla..