Kitaba adýný veren ve Ýspanya'yý Avrupa devletlerinden ayýran özelliklerin baþýnda dinsel çekiþmelerin, kabullenmemelerin aksine bu dinleri kendi içinde özümseyip her alanda bunu görmemiz yatýyor. Binalardan tutunda, insanlara kadar islamýn ve hristiyanlýðýn oluþturduðu yelpaze heryere yansýyor.

Kendi dinsel inancýný çoðu kez bir çok ülke insanýna oranla daha fazla sahiplenen Ýspanyol halký ayný zamandada yeni dinlerede bir o kadar hoþgörü ile bakýyor. Tarih çaðlarý boyunca Keltler, Yunalýlar, Kartacalýlar baþta olmak üzere bir çok medeniyete kucak açmýþtýr Ýspanya….

Romalýlarýnsa Ýspanya'yý almalarý oldukça güç olmuþtur. Fakat bir süre sonra herkesten daha çok roma kültürünü ve roma yasalarýný korumaya benimsemeye baþlamýþtýr. Latince ve akdeniz kültürüyle özümsenen yeni din aslýnda romalýlaþma sürecini bütünleyen öðe oldu. Roma ruhunu bu yeni inanç sayesinde benimsedi Ýspanya…

Ýspanyanýn özgün tarihsel kimliðinin benimsenmesi yolundaki ilk adýmlar ise III. Yy’daki bunalýmlarýn baþgöstermesi ile ortaya çýktý. Asýl önemlisi hristiyan piskoposlarýn Roma’ya ve imparatorluða verdikleri düzen ile bunu benimseyen halk sayesinde Roma ve Ýspanya arasýndaki kopukluk sona erdi. Kilise öylesine bir güçtü ki Vizigotlar bile arilikten vazgeçip;katolikliði benimsemek zorunda kaldýlar.

Vizigotlar, V-VI yy’larda Meseta’nýn önemli noktalarýný ele geçirdiler. Akdeniz kýyýsýndaki kenar bölgeler iktidar deðiþikliðine direndiler. Merkez ve kenar kesim ayrýldýlar. Baþkentleri Toledo oldu ki ilk kez Meseta siyasal merkez konumuna geçti. Vizigotlar , oligarþik olmaktan öteye geçemediler;ülkeyi yönetenler hep yerli halk oldu. Vizigotlar müslümanlar tarafýndan yýkýlýncaya kadar , soylularýn desteði ile ayakta kaldýlar. 711 yýlýnda müslümanlar Ýber yarým adasýna geldiler. Bir çok yerde özerklik bekleyen beyler müslümanlarýn korumasý altýnda özerkliklerini kurmayý kabul ettiler. Baþkentlerini Cordoba olarak seçtiler. Ýspanya’da ciddi bir kültürel ve dinsel bölünme yaþandý. Ýlk anda amaçlarý Vizigotlarýn ellerindeki topraklarý almaktý ama dinlerini ve kültürlerini dayatmadan uzak bir tavýrla çabucak yaydýlar. Ki bu dönem Vizigotl krallýðýnýn kilise ile arasýnýn en iyi olduðu dönemdir.

926'da III. abdurrahman’ýn halifeliðinin ilan edilmesi ise baðýmsýz bir devlete dönüþtüler. X. yy baþlarýnda egemenlikleri doruða ulaþý. yeni sulama yöntemleri getirerek tarýmý geliþtirdiler. Ýpek dokumacaýlýðý, maden iþçiliðive çömlek sanatýnda çok ilerlediler. O dönemde diðer devletler para sýkýntýsý çekerken Endülüs’te bolluk hüküm sürmekteydi. Adanýn tamamý bu dönem içinde müslümalýðý benimsemedi, ama çok katý bir þekilde Roma’nýn geleneklerini sürdüren bir grup vardý:”MOZARABELER”…Mozarabe dili, sanatý, kültürü, ile yarýmadanýn kuzeyinde ve Kastilya, portekizde benimsendi.

X. yy’ýn ortalarýnda Endülüs Halifeliði’nin karþýsýnda Leon Krallýðý 2. Bir siyasal güç olarak dikiliyordu. Atlantikten, akdenize bir çok farklý topluluk yalnýzca direniþ için birleþti. Katalonya ve Kastilya daha o zamandan ortak hareket çerçevesinde özgün bir evrim yolunu tuttular.

Kuzeyde hristiyanlar Franklarýn desteðiyle monarþiye dönerken müslümanlarýn içindede yöresel güçler görülmeye baþlandý. Kurtuba Halifeliði parçalandý. Ve Taifa Krallýklarý denilen devletçikler kuruldu.

1085’te Toledo Leon Krallýðý ile birleþmiþ olan Kastilya’nýn eline geçti. Endülüs sýnýrlarýnýn daralmasý ile RECONQÝSTA(haçlý ruhu)doðdu. Haçlý ruhu;1936-39 iç savaþýnda bile ülkenin baðlayýcý dokusu oldu. Kutsal savaþ ruhunun uyanmasýyla müslümanlarla sýnýr olan bölgelere askeri tarikatlar kuruldu. Bu tarikatlarda dinleri için savaþan askerler yetiþtirildi. Endülüs Halifeliðinin aksine buralarda tarým yerine toprak mülkiyeti ve hayvan ekonomisi getirdiler. Reconquista’yý sonuca ulaþtýran katý dinsel hoþgörüsüzlük de ayný bölgelerde kemikleþti.

1085’te Toledo Leon Krallýðý ile birleþmiþ olan Kastilya’nýn eline geçti. Endülüs sýnýrlarýnýn daralmasý ile RECONQÝSTA(haçlý ruhu)doðdu. Haçlý ruhu;1936-39 iç savaþýnda bile ülkenin baðlayýcý dokusu oldu. Kutsal savaþ ruhunun uyanmasýyla müslümanlarla sýnýr olan bölgelere askeri tarikatlar kuruldu. Bu tarikatlarda dinleri için savaþan askerler yetiþtirildi. Endülüs Halifeliðinin aksine buralarda tarým yerine toprak mülkiyeti ve hayvan ekonomisi getirdiler. Reconquista’yý sonuca ulaþtýran katý dinsel hoþgörüsüzlük de ayný bölgelerde kemikleþti.

Müslümanlarýn gerilemeleri ile museviler dinsel nedenlerin dýþýnda ekonomik yöndende iyi durumda olduklarý için sýk sýk hoþgörüsüzlüklerle karþýlaþtýlar. 3 farklý dinler aydýnlarýn sorun yaþamamasý Kastilya’nýn XVII. yy’a kadar uðraþacaðý asimile veya sürgün sorununu ortaya çýkardý.

XV. yy’da Musevilere karþý Engizisyon mahkemeleri açýldý. 1492’de toplu halde göçe zorlandýlar. Ayný tarihte, Müslümanlardan kalan tek sultanlýk Gýrnata Krallýðý da düþecek ve reconquista tamamlanmýþ olacaktý. Granada’nýn alýmýnda yaþanan büyük kanlý çarpýþmalar, 3 kültürlü Ýspanya’nýn sonu oldu.

Ýspanya her dönemde batý ile baðdaþmamýþ ona karþý ve ayný oranda önemli olan ise islam ve musevi kültürünü en baðnaz döneminde bile korumuþtur.

Ýspanya Müslümanlarý ne kadar düþman olarak görmüþ olsa da bu bu kültür özde ona diðer Avrupa medeniyetlerinden daha üstün bir kültür hazinesi býrakmýþtýr.

Ünlü tarihçi Ramon Menendez Pidal ‘de Roma’nýn ilkçað döneminde gerçekten ileri olduðunu ama Araplarýn daha sonra ortaçaða damgalarýný vurduðunu ve yýkýldýktan sonra bile Ýspanyollarýn bu kültüre hayran kaldýklarýný söylüyor. Ayrýca Menendez Araplarýn , Toledo’daki “Çevirmenler okuluna”yaptýklarý katkýlarýn yadsýnamayacaðýný söylüyor.      

Sonuç olarak Ýspanya ne kadar Avrupalý olsa da;ne kadar kendini Avrupaya ait görse de; kültürün ve insanlarýnýn derinliðinde inkar edilemeyecek bir maðripli hayranlýðý vardýr.