GÜNEY AFRÝKANIN BEYAZ ÇIÐLIÐI

Malcolm X, babasý Ku Klux Klan tarafýndan öldürüldü. Beyaz kadýn ticareti yaptý. Gençliði serserilik ve hýrsýzlýk yaparak geçirdi. Hýrsýzlýk yapmaktan tutuklandý. Hapishanede Elijah Muhammed’in öðretisiyle tanýþtýktan sonra siyahlarýn karizmatik lideri oldu. 1967’de vereceði konferansýn kürsüsünde suikastçýlarýn mermileriyle delik deþik oldu. Yaklaþýk yirmi beþ yýl sonra Alex Haley Tarafýndan yazýlan biyografisi filme çevrildi. Bu karizmatik liderin hayatýný Denzel Washington canlandýrdý.

Hindistan’ýn milli ve dini lideri olan Gandhi 1869’da doðdu. Londra’da hukuk öðrenimi gördü. Ýki yýl Bombay ve Rackot kentlerinde avukatlýk yaptý. I. Dünya Savaþ sýrasýnda Ýngilizlere asker topladý. Ancak 13 Nisan 1919’da Amritsar’da geçen kanlý olaylardan sonra Ýngilizlere kesin olarak cephe aldý. Ýngiliz sömürgeciliðine karþý Hint milli hareketinin 1919-48 yýllarý arasýndaki en önemli lideri oldu. Yabancý ürünleri boykot, sivil itaatsizlik gibi eylemler gerçekleþtiren Gandhi ayaklanmaya ve ulusal kurtuluþ için savaþa karþý oldu. 30 ocak 1948’de radikal-milliyetçi bir Hintli tarafýndan gerçekleþtirilen bir suikastla öldürüldü. Yýllar sonra “Gandhi bir /Öz Yaþam Öyküsü” biyografisi, yönetmen Richard Attenborough tarafýndan sinemaya uyarlandý. Ve 8 dalda Oscar ödülü aldý.

Alanlarýnda baþarýlý çalýþmalara imza atan Denzel Washington ve Richard Attenborough’u bir araya getiren ve Denzel Washington’a 1987 yýlýnda en iyi yardýmcý erkek oyuncu dalýnda Oscar ödülü getiren “Özgürlük Çýðlýðý” filmi oldu.

Özgürlük Çýðlýðý, gerçek bir öyküden uyarlanan bir yapým. Güney Afrika’nýn ýrkçýlýðý teslim olduðu 1970’li yýllarda baðýmsýzlýk için mücadele eden siyahi lider Stephen Biko’nun ve onunla tanýþýp, gerçekleri öðrendikten sonra ateþli bir kampanya açan gazeteci Donald Woods’un hikayesi anlatýlýyor. Etkileyici bir özgürlük destaný olarak tanýmlanan film, izlenmesi gereken bir yarý-klasik.

Film, bir gece kondu kampýndaki günlük-rutin görüntüleri ile baþlýyor. Siyah-beyaz fotoðraf karelerin görselliði zenginleþtirdiði siyah insanlarýn içinde bulunduðu insanlýk dýþý dramatik görüntülerin polisin kampý basmasýyla bozuluyor. Polis, yaptýðý baskýnla çocuk, ihtiyar, kadýn, genç dinlemeden önüne geleni copluyor, dövüyor ve kadýnlara tecavüz ediyor. Sonra bütün baraka evler dozerle yýkýlýyor. Bu baskýn nedeni ise, siyahi öðretinin önde geleni, yasaklý bölgede bulunmasý gereken Stephen Biko’nun orda olduðu sanýldýðýndan yapýlýyor.

Biko, siyahlarýn özgürlüðü için mücadele eden, beyazlarýn siyahlara yönelik politikasýný eleþtiren, siyahlarýn uyanýþý ve eðitimi için uðraþan bir aydýn. Düþünceleri Güney Afrika Yönetimi tarafýndan zararlý bulunduðundan yasaklý bir aydýn. Bu yasak, onun sürekli sivil polis tarafýndan izlenmesi, evinin dinlenmesi ve bir kiþiden fazla kimsenin kendisine yaklaþmasýnýn suç teþkil ettiði bir yasak anlayýþý. Bunlara raðmen Biko bir yolunu bulup, toplantýlara ve sosyal aktivitelere devam etmeye çalýþýyor. Yine bu toplantýlarýn birim giderken, yolda yapýlan bir aramada yakalanýyor. Hapis ediliyor. Yapýlan iþkencelere dayanamayan Biko, hastaneye kaldýrýlýrken yolda ölüyor.

Biko’nun düþünceleri ve öðretisini merak eden; gazeteci Donald Woods, Biko tanýþýyor ve Ondan etkileniyor. Siyahi toplama olan bakýþý ve hükümete yönelik tepkileri deðiþikliðe uðrar. Zaman ilerledikçe beyaz ve siyah adam dost olurlar. Doðrularý görmeye baþlayan, siyahlarýn mücadelesine destek veren Donald, baskýlara uðrar. Daha sonra da yasaklý olur.

Film, iki bölümden oluþuyor. Birinci bölümde, Biko’nun mücadelesi ve öðretisinin önemi üzerinde duruluyor. Ve siyahi mücadeleyi savunanlara ve Biko’ya yapýlan baskýlar konu ediliyor. Ýkinci bölümde ise, Donald’ýn yasaklý oluþu ve Biko’nun hayatýný anlatan çalýþmasýný yayýnlatmak için ailesi ile Güney Afrika’dan kaçýþýný konu ediyor.

Film, yaþanan bir öykünün uyarlanmýþ olmasý, dikkatleri daha fazla üzerine çekiyor. Biyografilerin sinemaya uyarlanmasý diyalektik ve didaktik yönleri daha çok ön plan çýkarýyor. Dolaysýyla konuþmalar duygularýn ve düþüncelerin aynasý durumda. Konuþmalar, kendilerini dinlemeyen, muhatap kabul etmeyen, siyahlarýn nasýl yaþadýðýný umursamayanlara ulaþmak için düþüncelerin dile geliþi ve doðrularýn gün yüzüne çýkarma gayreti var. Böyle olunca filmde duygusallýðýn insaný sardýðý, kucakladýðý bol bol sahneler var. Hele Biko’nun cenaze töreninde yaþananlar insaný derinden etkiliyor. Hüzünlendiriyor.

Özgürlük Çýðlýðý, insanca yaþamak isteyenlerin haklarýný talep etmesiyle maruz kaldýðý adaletsizliði konu ediniyor. Ýçinde yaþadýklarý zor yaþam koþullarýndan kurtulmak isteyenlerin, hayattan fazla beklentisi olmayanlarýn, sadece okumak, çalýþýp, kimseye muhtaç duruma düþmek istemeyenlerin sýrf renklerinden dolayý baskýya, zulme reva görülmesini anlatýyor. Özgürlük çýðlýðý, haklarýný talep edenlerin, çocuk, yaþlý, kadýn demeden iþkenceye ve kurþunlara maruz kalýþýný anlatýyor. Özgürlük Çýðlýðý, haksýzlýðý dillendirdiði ve bunu söyleyenin beyazda olsa bu dünyada yaþama hakkýnýn olmadýðýný vurguluyor. Özgürlük Çýðlýðý, birilerinin rahat yaþamý için, feda edilen binlerce masum insanlarýn baþýna gelenlerin resmi. Özgürlük Çýðlýðý, medeniyetin ortasýnda kanayan bir yaraya parmak basýyor. Özgürlük Çýðlýðý, sosyal haklarýný talep eden kurumlarýn hükümetler tarafýndan baskýlarla darma daðýnýk hale getiriliþini hikaye ediyor. Ve en önemlisi, Özgürlük Çýðlýðý, insanlarýn kurtuluþ mücadelesi verenlerin yaþadýklarý acýlarýnýn, gözyaþlarýnýn ve haykýrýþlarýnýn sesidir.



Osman Tatlý
osmantatli@gmail.com