DERS BÝTTÝ, HAYATA DEVAM

Çocukluk gözüyle hayatý ve büyüklerin dünyasýný tanýmlamak ve anlamak yetersiz olsa da büyüklerin bakýþ açýsýna göre daha doðal ve objektif olabilmektedir. Çocukluk da kendi içinde öznel tutumlar içermektedir. Dolaysýyla çocukluk dönemi, tamamen masumiyet taþýmasa da büyüklerin dünyasýyla karþýlaþtýrýldýðýnda daha doðal durmaktadýr.

Çocukluk demek büyüklere ve koþullara tabii olmak demektir. Büyükler için çocuk olmak bir þey bilmemek, anlamamak ve becerisizlik demektir. Çocuðun kendini ortaya koyma yetersizliði, büyüklerin bilmiþliði kararlarýn çoðu kere yanlýþ verilmesi demektir. Büyükler hayatýn acýmasýzlýðýný görmüþ ve yaþamaya devam eden taraftýr. Çocukluk ise hayatýn masum tarafýndadýr ve paranýn gücünü bilmemek demektir. Büyükler realist, çocuklar ise hayalci ve idealisttirler. Büyüklerin, umut ve hayalleri tükenmiþtir. Hayata tabiidirler. Bir þeylerin deðiþeceðine olan inançlarýný yitirmiþlerdir. Çocukluk ise kafa karýþýklýðýyla beraber hayallerin peþinde koþan, umutla dünyayý deðiþtireceðine olan inançla hayata bakmaktýr.

Ýki tip insan vardýr: her þeye raðmen mücadele ederek hayallerini kovalayanlar, birde hayalleri olup da mücadelelerini yitirenler. Hayat insanlarý inançlarýný sýnamak için zorluklarla karýþlaþtýrarak eler. Herkes her þeyi isteyebilir. Ama hayat herkese her þeyi vermeyi kabullenmez. Sadece koþullarý zorlayan, pes etmeyen ve sürekli ilerleme kayýt edenlere hedeflerine ulaþma þansý vermektedir. Sadece düþünen, isteyen, hayal kuranlara hayat þans tanýmamaktadýr. Bir emek ve bir bedel ödeyenler istediklerini elde edebilmektedirler. Diriliði ve umudu bütün tersliklere raðmen ayakta tutabilmek zordur. Çok az insan bunu baþarabilmektedir. Çoðu insan yenilgilere ve koþullarýn olumsuzluklarýna teslim olup, boynu bükük, hayalleri kursaðýnda, gözlerinin feneri sönmüþ ve baþkalarýna umut daðýtmaya çalýþan ya da baþkalarýnýn umutlarýný yýkan bir kimliðe bürünmektedir.

Herkesin hikâyesi farklýdýr. Hikâyeler farklý olsa da sonuçlar aynýdýr. Detaylar farklý olsa da sonuç; yenilgilerin bir kitle oluþturmasýdýr.

Ýþte Seyfi Teoman ilk uzun metrajlý filmi Tatil Kitabý ile bir aileden yola çýkarak yenilmiþlerin hikâyesinin detaylarýný anlatmaya çalýþmaktadýr.

Film çocuk(Ali), baba(Mustafa), Abi(Veysel), Amca(hasan), Anne(Güler) karakterleri etrafýnda dönmektedir.

Hasan; yenilmiþliði, Veysel; Umudu, Ali; Belirsizliði, Baba; gerçekliði, Güler; çaresizliði temsil etmektedir.

Amca Hasan, idealleri uðruna babasýna karþý çýkmýþtýr. Babanýn istediði hayatý deðil, yaþamak istediði hayatý tercih etmiþtir. Yalnýzlýk, hýrslarýnýn zamanla sönmesi ve yaþadýklarýnýn getirdiði aðýr sorumluluklardan dolayý fazla dayanamayýp, hayata teslim olmuþtur. Daha önce isyan ettiði, beðenmediði ailesine geri dönmüþtür. Bu geri dönüþ yüzünden gerçekleþemeyen hayalleri, içinde sönmeden kalmýþtýr. Bakýþlarýndan, duruþundan bunu rahatlýkla görebiliyoruz. Baþarýsýzlýk öz güvenini zedelemiþtir. Baþarýsýzlýðý, baþkalarýnýn elinde koz olmuþtur. Umudu olanlar içinse ders alýnmasý gereken bir örnektir. Bu baðlamda abisi Mustafa'ya Veysel'in önünü açmasýný zaman durumu abisi tarafýnda koz olarak kullanýlýr. Abisinin sen geçmiþte bizi dinlemedin cümlesiyle baþlayan suçlamalar karþýsýnda Amcaya sadece susmak kalmýþtýr. Abisi haklýdýr. Baþarýsýz olmuþtur. Amca neye itiraz edebilir ki. Ancak abisinin kendisini anlamayacaðýný da bilmektedir. Suskunluðun altýnda yatan nedenlerden biri de budur. Babasý ve abisi kendisini anlamasalar da anlamak içinde kendilerini zorlamasalar da haklý çýkmýþlardýr. Dolaysýyla derdini anlamasýný da beklemek boþuna bir çaba olur.

Amcanýn durumu, Veysel için bir artýdýr. Amca Veysel'i anlamaktadýr. Anlayýnca da Veysel'e arka çýkmaktadýr. Baþarýsýzlýðýndan çýkardýðý dersleri yeðeniyle paylaþarak ayný duruma düþmemesi için uyarmaktadýr. Hatta baþarýsýzlýðýný yeðeni üzerinde telafi etme yoluna bile gitmektedir. Veysel bu durum karþýsýnda bir daha heveslenmektedir.

Veysel, babanýn baskýsý ve tercihiyle askeri liseye gitmek zorunda kalmýþtýr. Baba baskýsý ve çocukluðun çaresizliðiyle kandýrýlan Veysel, yaþla birlikte askerliðin kendisine uygun olmadýðý sonucuna varmýþtýr. Bu hatadan dönmek için hamle yapmaktadýr. Ancak bu hamle tazminat parasýna takýlý kalmaktadýr. Baba parasý nedeniyle yine evladýný kendi sýnýrlarýna mahkûm etme gücünü elinde tutmuþtur.

Veysel tepkisini koyar. Artýk çocuk deðilim der ve evi terk eder. Amcaya sýðýnýr. Destek bulur. Veysel'in kafasý karýþýktýr. Durgunlaþmýþtýr. Kendisiyle çatýþma yaþamaktadýr. Anne dolaylý olarak Veysel'i sahiplenir. Babadan habersiz bir sahiplenmedir. Veysel'in gençliðin getirdiði cinsel arzularýný da görüyoruz. Bir yandan baba tepkisi, okul, para diðer yandan cinsel arzularý Veysel'in durumunu çýkmaza itmektedir. Çaresizliðin ve irade zayýflýðýn göstergesi olarak sigara baþlar…

Mustafa, babasýnýn izinden gitmiþtir. Kendi düzenini kurmuþtur. Maddi durumu iyidir. Diðerlerine göre hayata bakýþý daha nettir. Ne isteðini bilmektedir. Çok fazla beklentisi yoktur. Hayatýndan þikâyetçi deðildir. Karýsý ve oðluyla sorunlarý hariç. Karýsýnýn suçlamalarý, Veysel'in beklentileri babayý huzursuz etmektedir. Ali'ye yaptýklarýný düþünürsek hayata bakýþ açsýnýn oturduðu yönündeki kanaatlerimiz pekiþmektedir.

Anne pasiftir. Gözyaþlarýný aileden saklamaktadýr. Kocasýna laf geçirememektedir. Durumu küçük itirazlara raðmen kabullenmiþtir. Gidiþatý deðiþtirmek adýna ciddi adýmlar atacak güçlü bir kiþilik deðildir. Yaptýðý tek þey kavga çýkarmaktýr. Hurafelere sýðýnarak kocasýný aileye baðlamaya çalýþmaktadýr. Muska annenin çaresizliðinin tavan yaptýðýnýn resmidir. Anne görünürde evlatlarýna olan duygusallýktan dolayý toplayýcý görünse de kocasýnýn baskýn ve sert kiþiliði nedeniyle gölge de kalmaktadýr. Gölgelerin parazit olduðunu düþünürsek koca açýsýndan kadýn rahatsýz edicidir. Ve rahatsýz ediciler hesaba alýnmazlar.

Ali'nin belirsiz ve yetersiz kiþiliði her yöne yansýmýþtýr. Ali gözlemcidir. Arada kalmýþtýr. Sessiz tutumuyla, olaylara müdahil olmadan etrafta dolanmaktadýr. Soru sormamasý gerektiðini, büyüklerin iþlerine karýþmamasý gerektiðini öðrenmiþtir. Öðretilmiþtir. Ali'nin silik bir kiþilik olduðunu hakký olana sahip çýkamamasýnda daha net görmekteyiz. Tatil kitabýný, þekerli sakýzlarýný kolaylýkla kaptýrmasý teslimiyetçi, ürkek ve mücadeleci olmadýðýný göstermektedir. Dayak yemeyi göze alamamaktadýr. Kaybetmeye razýdýr. Kaybettiklerini kolay ve yorucu olmayan yollarla telafi yoluna gitmektedir. Ticarete yatkýn deðildir. Ali, film boyunca sanki tarafsýz biridir. Hiçbir þeye ses çýkarmýyor. Konuþmuyor. Kim ne derse onu yapýyor. Ýradesi ve özgürlüðü yok. Kýsaca tabii olandýr.

Tatil Kitabý karakterin etrafýnda dönen bir filmdir. Filmin daha iyi anlaþýlmasý için karakterin analizi önemlidir.

Filmin ilk kýsmýnda ailenin yaþantýsýna göz gezdiriyoruz. Birinci bölüm ikinci bölümün alt yapýsýný oluþturmaktadýr. Birinci bölüm için, bir nevi geçiþ bölümü diyebiliriz. Verilmek istenenin pekiþmesi adýna da gereklidir. Çünkü ikinci bölüm kasaba yaþantýsýnýn deðiþmezliðinin kalýn çizgilerle altýný çizmektedir.

Baba beyin kanamasý geçirir. Otoritenin ve baskýnýn temsilcisinin ölümü, bir þeylerin deðiþeceði düþüncesini uyandýrmaktadýr. Ali'nin sokak sokak dolaþýp þekerli sakýz satmasýna gerek kalmayacaktýr. Veysel, özgürlüðüne kavuþacaktýr. Ama hiç öyle olmuyor. Baskýcý ve otoriter düzen kendisini ayakta tutacak piyonlarla devamlýlýðýný korumaktýr. Hem de bir zamanlar kendisine isyan bayraðýný çekeni baþa getirerek yapacaktýr. Amca, babanýn býraktýðý yerden bayraðý devir alýr. Bir zamanlarýn idealist insaný, uðruna ailesini gözden çýkaran kahramanýmýz abisinin çizgisine dahil olacaktýr. Veysel'i yalanlarla bezeli, umutsuz, karamsar ve çaresiz söylemiyle okuluna yollar. Amca deðiþmiþtir. Düzenin adamý olmuþtur.

Amca, abiden kalan ticaretin baþýna geçer. Ýþler kaldýðý yerden devam eder. Veysel ise elindeki sigarayý hýrsla yere fýrlatarak okulun yolunu tutar. Anne ve Ali hayatlarýnda sanki birilerinin eksikliði yokmuþ gibi devam ederler.

Okul tatille giriyor. Sýnýftaki ve okulun daðýldýðý zamanlarda öðrencilerin elinde karne göremiyoruz. Ali ne amcasýna ne ailesine karneni göstermedin denilmesine raðmen karneyi gösteremiyor. Artýk öðrencilere karne verilmiyor da bizim haberimiz mi yok? Ali'nin ailesine neden karnesini göstermediðini de anlayamýyoruz. Bunun cevabý yok. Çocuklarda karne heyecaný da yok. Yönetmen bu ayrýntýlara neden yer vermemiþ acaba?

Ali'nin oyunculuk performansý iyi olmasýna raðmen çocuklarýn kavga sahnesi çok yapay kalmýþtýr. Biraz daha kavgaya benzeyen sahnelere yer verilebilirdi.

Babanýn ölümünden sonra Ali ve diðer erkekler hiç aðlamýyor. Aðlamayý býrak hiç üzülmüþ de görünmüyorlar. Taziye evinde kadýnlara kamera çevrilirken hiç erkek göremiyoruz… Gibi kurgusal eksikleri de hatýrlatalým.

Küçük insanlarýn büyük hayallerinin baþýna gelenlerin iþlendiði Tatil Kitabý, elindekilerle yetinmesini bilmeyen, beklentilerinin peþinde koþan insanlarý konu edinmiþtir. Kasap çýraðý düzenli iþinden þikâyetçidir. Gözü büyük marketlere kapak atmaktadýr. Týpký bir zamanlar patronunun yaptýðýný arzulamaktadýr. Ama hayatýn zorluklarýný hesaplamadan yapýlan bir arzudur bu.

Sinemanýn insana ve topluma ayna olma görevinin bu filmde yerine getirildiðine hiç þüphe yoktur. Düz anlatýma sahip olsa da olay örgüsü az olsa da zevkle izlenmeyi hak ediyor.

Osman Tatlý

Suskun Sinema Yazýlarý / monakitap yayýnlarý
e-posta-msn: suskunsinemayazilari@hotmail.com

Film: Tatil Kitabý
Yapým: 2008 ~ Türkiye
Tür: Aile, Dram
Yönetmen: Seyfi Teoman
Senaryo: Seyfi Teoman
Oyuncular: Taner Birsel, Rýza Akýn, Ayten
Tökün, Burcu Sanli, Ekrem Senel,
Harun Özüað, Mahir Özel