Okuyucu, kitabýn gizemli dünyasýna yolculuk yaparken yazarýn oluþturduðu dünyanýn serüveninden habersizdir. Haberdar olmak isteyen ya da merak eden okuyucu sayýsý azdýr. Okuyucularýn çoðu yazma eylemin ciddiyetini bilmez. Basit bir iþ olarak görür. Hatta çoðu kimse iþ olarak bile görmez. Yazarýn parçasý olan kitabýn, yazýmý esnasýnda yazarýn yaþadýklarý, karþýlaþtýklarý sorunlar, stres, hayal, kurgu, yýpranmýþlýk, umut, karalamalarýn onlarca kez tekrarý, masa baþýndaki yalnýzlýk, asosyal yaþam ve daha nice yazardan sayfalar arasýna sýkýþan bir hayat. Ve bunlarýn yanýnda tasarým, matbaa, daðýtým, kitap evleri gibi uzayan meþgaleli duruma okuyucu yabancýdýr. Okuyucu sadece eline aldýðý kitapla baþ baþadýr. Arka plandaki geliþmeleri bilmez ve ilgilenmez, sadece sonuçla ilgilenir.

Yazarlýk adý konulmamýþ bir iþçiliktir. Mesaisi olan, çalýþaný yoran, bunaltan, stresi olan, zevk veren, emek isteyen ve sorumluluklarý olan bir iþçiliktir. Her iþ gibi kurallarý ve þartlarý vardýr. Baþarýlý olmak içinde hassasiyet gerekir. Her iþ gibi yazarlýkta da baþarý ve baþarýsýzlýk vardýr. Ýþini en iyi yapan baþarýyý göðüsleyendir.

Yazarlýk iþinin, diðer iþlerden ayrýlan en önemli özelliði, insanlarýn zihnine ve yüreðine hitap etmesidir. Ýnsanlarý iç dünyalarýný beslemesi ve hayatlarý deðiþime sürüklemesidir. Ayrýca yazar, yazdýklarýnýn üzerinden okuyucunun bir parçasý haline gelir. Çünkü okuyucu farkýnda olsa da olmasa da zamanla yazar gibi düþünmeye ve hissetmeye baþlar. En azýndan etkisinde kalýr, anlýkta olsa okuduklarýnýn etkisiyle hareket eder. Bu durum her meslekte olmayan çok önemli bir özelliktir…

Türk sinemasýnda yazar ve yazarlýk konulu filmler yok gibidir. Parça parça temalar mevcuttur. Olanlarda kahramanlarýn yaptýklarý iþ sorulduðunda verilen cevaptýr. Doðrudan yazarýn, yazma eylemi üzerine kurgulanmamýþlardýr. Yazarýn yazma serüvenin esnasýnda yaþadýklarý: yazma sýkýntýsý, yalnýzlýðý, rüyalarý, hayalleri, yaratýcýlýk sýkýntýsý, eleþtirmenlerle diyaloglarý, diðer yazarlarla iliþkisi veya bakýþ açýsý, ailesiyle yaþadýklarý, eþi, çocuklarý, sevgilileri ve yayýncýlarla yaþadýklarý gibi uzayýp giden temalarýn iþlendiði film yok gibidir. Ýhmal edilen bu konu, dilerim en kýsa zamanda telafi edilir.

Beklentilerimizi karþýlamasa da "Yanlýþ Zaman Yolcularý" filmi genç bir yazarýn iç dünyasýna inmeye çalýþmýþtýr. Yalnýz film 13 kopyayla sessiz sedasýz gösterime girdiðinden birçok kiþi filmden haberdar olamamýþtýr. Bu sebeple kýsa bir özet geçelim.
"Genç bir yazar olan Mahir (30) yeni kitabý üzerinde çalýþmaktadýr. Fakat hayatýnda meydana gelen önemli bir olay onu yazmaktan uzaklaþtýrýr. Hayatý tam bir kâbusa dönüþür.

Çocukluðunun tüm anýlarý gözünde canlanýr; Onu tek baþýna büyütmüþ zarif ama güçlü annesi, sýcak komþuluk iliþkileri, karþý dairede yaþayan evin bakýcýsý neþeli matmazel Sona, yazar Sermet Bey ve onun genç ve güzel kýzý Aslý.

Mahir daha çocukken kendinden on yaþ büyük olan Aslý'ya âþýk olmuþ, onun tüm gizli oyunlarýnýn içine girmiþ ve ona büyük bir tutkuyla baðlanmýþtýr. Geçmiþin o renkli ve neþeli günleri þimdiki hayatýnýn karanlýðýnda Mahir'e bir sýðýnak olmuþ, ilk aþký Aslý onun için bir saplantýya dönüþmüþtür.

Mahir'in bu zor günlerinde karþý evin artýk yaþlý bakýcýsý Madam Sona bile ona yardým edemez. Fakat yayýnevi Mahir'e yeni kitabýný bitirmesi için baský yapmaktadýr. Ona bir hafta süre tanýrlar. Kitap teslim edilmediði takdirde geçmiþinin tüm izlerini taþýyan evine haciz konulacaktýr.

Madam Sona bu kýsa sürede ona yazmasýný hýzlandýracak bir sekreter bulmayý önerir. Mahir'in bunu kabul etmekten baþka þansý yoktur."

Yanlýþ Zaman Yolcularý, 34. Uluslararasý Brüksel Film Festivali'nden onur ödülü, Amerika'nýn en prestijli ödüllerinden Accolade Film Awards Onur Ödülünü almýþtýr. Yönetmenliðini Aren Perdeci, senaryosunu, Aren Perdeci, Canan Cemali; görüntü yönetmenliðini Serkan Güler, Ahmet Sesigürgil'in yaptýðý filmin çekimleri bir buçuk yýl sürmüþtür. Süper 16 mm formatýnda renkli çekilmiþtir.

Film kendi içinde geçmiþ, þimdi, roman ve rüya diye dört dünyayý içeriyor. Sürekli bu dört dünyaya geçiþ var. Geçiþlerin daðýnýklýðý bazen takip edilmeyi zorlaþtýrýyor. Hele dört dünyayý ayný oyuncularýn oynamasý ve oyuncu performanslarýnýn düþüklüðü eklenince de filme amatörlük hâkim oluyor. Hâlbuki ayný karakterlerin farklý hayatlarýnda ayný oyuncular oynatýlmasaydý filme canlýlýk katardý. Oyuncularýnda tecrübeli olmamasý eklenince film yapaylýða kaçýyor.

Ýlk romaný çok tutulan Mahir, ikinci romanýný iki-üç yýldýr bir türlü yazamamaktadýr. Yazdýklarýný birçok nedenden dolayý beðenmeyip yýrtmaktadýr. Bu duruma yayýnevinin editörü romanýn bir türlü bitmemesine öfkelidir. Mahir'den bir an önce romanýn bitirmesini yoksa sözleþmeye dayanarak hacze geleceðini söyler ve roman için Mahir'e bir hafta mühlet tanýr. Mahir romanýn yetiþmeyeceðimi söylese de editör kararlýdýr. Mahiri bir çýkmaza sokarak gider.

Þimdi yayýnevlerinin yazarla muhatabý yayýn yönetmeni olur. Editör yazarla yapýlan sözleþmelerle ilgilenmez. Editör sadece önüne gelen materyal üzerinde çalýþýr. Editörlerin çok fazla yetkileri yoktur. En azýnda Türkiye'deki editörlerin durumu böyledir. Perdeci bilgi eksikliðini daha baþta göstermiþ oluyor.

Mahir ilk kitabýný yayýnladýktan sonra ikinci romanýnýn kurgusunu zihninde bitirmiþtir. Kararsýzdýr. Bu kararsýzlýðýný netleþtirme çabasýndadýr. Aklý karýþýk, duygularýyla amansýz bir savaþ vermektedir. Sürekli geçmiþe gitmekte, tekrar eden rüyayla hayatý alt üst olmaktadýr. Geçmiþe gidiþ geliþlerinin ve rüyalarýnýn etkinliðini özellikle iki yerde görüyoruz. Birincisini Sinem'le yaþadýðý birliktelikte, ikincisini de bilge ayyaþla (!) yaptýðý kýsa süreli muhabbetlerinde.

Mahir, Sekreter Sinem'le tanýþalý birkaç gün olmasýna raðmen Sinem'den etkilenir ve onunla beraber olur. Ýliþki esnasýnda Mahir'de rüyalarýndaki sahnelere gidiþ geliþler olur. Mahir, Sinem'le geçmiþten kurtulmanýn kapýsýný aralarken, ayyaþla yaptýðý konuþmalar da tamamen geçmiþten kurtulur. Sinem Mahir'i geçmiþe baðlayan zincirleri çatlatýr, ayyaþ ise son hamleyle zincirleri koparýr. Böylece mahir Özgürleþir. Ýlerde tekrar buraya döneceðiz.

Bir yazar düþünün, yazabilmek için sekretere ihtiyaç duyuyor. Nadir ve hiç duyulmayan bir durum. Sadece geçmiþ menkýbeleri anlatan dizilerde þeyh söyler, mürit yazardý. Günümüzde Yanlýþ Zaman Yolcularý'yla þeyh'in yerini yazar, mürittin yerini ise sekreter almýþ oluyor. Yardýmcý kadýn Mahir'e jet hýzýyla sekreter olarak Sinem'i bulur. Sinem'in hýzý yetersiz olsa da kýsa bir denemeden sonra iþe alýnýr. Filmin ilerleyen dakikalarýnda görüyoruz ki Sinem kitabý yazmaktan çok Mahir'le kitap üzerine konuþur, geçmiþi sorgular ve Mahir'e kitap konusunda öneriler sunmak adýna filme giriþ yapar. Perdeci, Mahir, kitap üzerine birileriyle konuþsun,
Mahir edebiyat patlatsýn, roman üzerine eleþtiriler yapsýn, iþin içine aþk ve seks girsin diye bir karaktere ihtiyaç duymuþ olacak ki o açýðý da Sinem'le kapatmaya çalýþmýþ. Ki Sinem'in konuþmalarýndan ve giyiniþinden edebiyatla pek ilgisinin olmadýðýný anlasak da Sinem'in yapay duruþu kendini fazlasýyla hissettirmektedir. Düþünün, bir yazarýn etrafýnda eleþtirmen yok, yazar yok, dost yok. Yapayalnýz. Birilerinin bu açýðý kapatmasý gerekiyor. Perdeci de en uygun karakter için Sinem'i devreye sokuyor. Bu da senaryonun ve kurgunun en zayýf halkasýný oluþturmaktadýr. Sinem gereksiz bir karakterken, kilit rol kendisine verilmiþtir. Yazarýn kendi kendisiyle hesaplaþmanda baþka tutarlý ve anlamlý bir tema bulunabilirdi.
Hele sekreter Sinem'in geldiði zaman, Mahir'in bir elinde sigara, diðer elinde kitap; üzerinde bornoz ile oda da volta atýþlarýný tarif etmek çok zordur.

Mahir'in, geçmiþe baðlý bir yaþamý var. Geçmiþi þimdiki zamanda yaþýyor. Evindeki antika eþyalar, çocukluðundaki Servet Amcasýnýn etkisiyle gelen daktilo yine Servet Amcanýn etkisinde giyiniþ tarzý, sürekli Aslý'ya dair konuþmalar, Aslý'ya ait rüyalar Mahir'in geçmiþle baðýný koparamadýðýný gösteren etkenlerdir. Mahir sürekli geçmiþi istiyor. Bugüne yani þimdiye karþý isyan halinde ve bunu açýkça dile getirmektedir. Bundan olsa gerek sürekli bir þikâyet ve piþmanlýk taþýyan ruh haliyle ortalýkta dolanmaktadýr. Bu zayýf karakterden olsa gerek Mahir'de sürekli bir kararsýzlýk, bilmeme durumu var. Dolaysýyla ne yapacaðýna karar verememenin sýkýntýsýný yaþamaktadýr.

Aslý karakteri de en az Mahir kadar oturtulamamýþtýr. Gerçekçi olamamaktadýr. Aslý birçok genç kýz gibi evde sýkýlan, bunalým takýlan, mýzmýz bir karakter. Sorumsuz, ailesiyle sorunlarý olan, ailesinin kendisini anlamadýðýna inan, kendini beðenmiþ kompleksleri olan bir kýzdýr. Aile içi paylaþým yoktur. Babayla sürekli sürtüþme halindedir. Okula gidiyor. Ders çalýþmayý sevmiyor. Bunu sevgilisini eve getirmesi ve sevgisiyle yatakta elinde kitapla görünmesinden anlýyoruz. Konu açýlmýþken bu handikaba deðinmek istiyorum: Aslý yarý çýplak, erkek arkadaþýyla uzanmýþ bir haldedir. Sözde ders çalýþýyorlar. Sevgilisi buralardan gitmekten ve artýk ders çalýþmasýna gerek kalmayacaðýndan bahsetmektedir. Sevgilisi okuyor mu bilemiyoruz. Þimdi Perdeci bu sahne için çok düþündü mü acaba, iki genç sevgiliyi yatakta ders çalýþtýrmak mantýðýný çözemedim ki sadece Aslý elinde göstermelik bir kitap tutmakta. Perdeci'nin, sevgilileri seviþtirmek yerine kitap okutmaya çalýþtýrmasýnýn film boyunca baðlantýsýný göremedim. Bana bu sahne daha çok bir taklit uðraþý gibi geldi. O da birçok yabancý filmde karý koca veya sevgililerin yatakta ya iþ ile ilgili dosyalarýn incelenmesi veya laptopla iþ çalýþmalarý ve kitap okumalarýndan esinlenmekten baþka bir þey deðildir. Bu benzerlik olduðu gibi filme ders olarak konulmuþtur ve çok sýrýtmaktadýr. Þu farkla bu yabancý filmdeki sahneler aralarýnda sorunlar olan karý kocalarý temsil ederken, Perdeci'nin kahramanlarý genç ve iliþkilerinin doyuma ulaþmamýþ dönemlerini yaþamaktadýrlar. Dersi ve okulu sevmeyenleri yatakta elinde kitapla sunmanýn çok yapay olduðunu söylemeye gerek bile yok. Sonra Aslý karakterine dönersek, Aslý'yý biz hep geçmiþle tanýyoruz. Aslýnýn þimdisi yok. Geçmiþi de Mahir'le temas ettiði zamanlar görüp, tanýma imkânýmýz oluyor. Tabii bir de bir türlü bitmeyen romandaki yansýmalarýndan Aslý'yý Mahir'in idealize ettiði halde tanýmamýz mümkün olmaktadýr.

Perdeci, filmin görselliði ve mekâný üzerinde öyle çok çalýþmýþ olacak ki karakteri ihmal etmiþ. Görsel bir þov sunarken, bir o kadar yapay ve itici karakterler yaratmýþ. Keþke mekân ve görselliðe verdiði önemi biraz karakterlerine verseydi. Karakterler için seçilen oyuncular sanki hayatlarýnda ilk defa rol yapýyorlar. Çok amatörce bir izlenim vermektedirler. Artý farklý zamanlarý ayný karakterler oynuyor ama hiç deðiþmiyorlar. Yardýmcý kadýn Mahir'in 10 yaþýndayken de 30 yaþýndayken de ayný hiç deðiþmemiþ. Aslý, Mahir'in çocukluðundaki haliyle yatakta yatýyor. O da hiç deðiþmemiþ. Makyajla biraz kahramanlar deðiþtirilebilirdi. Ayrýca dönemler arasýndaki geçiþlerde ayný oyuncularýn olmasý filmi daha da kötü hale getirmiþtir. Oyuncular zaten yetersiz bir de farklý rolleri oynamaya çalýþmalarý filmi tamamen baþarýsýz hale getirmiþtir.

Filmdeki kurgu ve senaryo hatalarý öyle çok ki hangisini anlatacaðýmý þaþýrdým. Mahir'in ayyaþa yazar mýsýn demesi, romandaki erkek karakterin Mahir'in söyledikleri üzerine sen yoksa yazar mýsýn gibi söylemler toplumumuzda iyi konuþanlarýn edebiyat yapýyor, edebiyat parçalýyor demesi gibi olmuþtur ki çok gereksiz bir durumdur. Ki konuþmalarýn çok yapay kaldýðý, seyircide itici bir izlenim býrakmaktadýr. Bazý konuþmalarýn filmde çok fazla felsefi bir edayla sürekli yapýlmasý ve mesaj, ders verir gibi sunulmasý filmi aðýrlaþtýrmýþtýr. Konuþmalar böyle olunca kahramanlar bilge gibi gösterilmiþ olmaktadýr. Hayat dersi veren bilgeler tarzýnda hem de. Bunun yerine daha sade konuþmalar ve diyaloglar olabilirdi.

Romandaki yazar Servet Bey'in karakteri üzerinde çok çalýþýldý mý acaba, böyle tuhaf bir yazar karakteri yaratmak güç olsa gerek. Zincirli saati, þapkasý, elinde çantasý, takým elbise, uzun saçlar ve gözlükleriyle bize ait olmayan Avrupai yazar portresi çizilmiþtir. Avrupai duruþu filme yamalama sanki. Biraz özenti ve taklitle oluþturulmuþ yazarýn her tarafý sýrýtýyor. Filmin en itici ve yapay karakteri olduðu söylenebilir. Servet Bey lüzumsuz biridir. Bir yere oturtulamamýþtýr. Sýrf olsun diye konulmuþ… Hele Servet Bey'in tren vagonunda karþýsýnda oturan kadýný etkilemek, tavlamak adýna mý nedir, yazdýklarýný okumasý ve kadýndan fikir almak istemesi akýllara zarar. Metnin okunmasýndan sonra kadýnýn yazara tutulmasý, beklentiye girmesi, her an seviþmeye hazýr bakýþ ve tutumu tam bir komedi havasý olmuþ. Sanýrým Perdeci senaryoda týkandý ya da istediklerini yansýtamadý bilemiyorum ama bu kadar acemilik olur artýk.

Servet Bey'e deðinmiþken, Aslý'nýn yazar babasýna deðinmeden geçemeyeceðim. Aslý'nýn babasý çok çaðdaþ, modern ve anlayýþlý biri ve toplumun ahlaki deðerinin yanýnda etik anlayýþlarýný da aþmýþtýr. Aslý'yý sevgilisiyle yatakta yakalýyor, sakin sakin sandalyeyi çekerek karþýlarýna oturma durumunu izah edecek kelime bulamýyorum. Þaþkýnlýk yok. Kýzmak yok. Bu ne haller demek yok. Sen de kimsin demeler yok. Perdeci, hangi ütopik toplumda yaþýyorsa artýk. Bu yaklaþýmý normal batý filmlerinde bulamýyoruz. Bu tür sahneler olsa olsa kösnül (erotik) filmlerde olur. Bu kadar gerçekçilikten uzak bir senaryo anlayýþý olur.

Bu soðukkanlý anlayýþý Mahir'in yazdýðý notlarý kapýnýn altýndan attýktan sonra Sinem' de görüyoruz. Sinem karanlýkta kapýnýn altýnda atýlan dosyayý incelerken yardýmcý kadýn aniden arkasýndan beliriyor. Sinem çok sakin, rahat ve normal bir tepki veriyor. Ýnsan yabancý bir yerde kalacak, gizemli bir olaya tanýk olacak ve arkasýndan hem de karanlýkta biri belirecek ve korkmayacak, irkilmeyecek olacak iþ mi Perdeci? Sinem put gibi, ruh yok. Ýnsan bir atýlýr, beni korkuttun der. Öyle aval aval bakýlmaz deðil mi? Bu ne soðukkanlýlýk böyle. Karaktere her þeyi biliyor gibi bir anlamda yüklenemez.

Diðer gün sekreter, gece yaþanan olaya deðinmiyor, sormuyor. Aradan bir gün geçtikten sonra sormasý sanki günün devamýymýþ izlenimi verilmesi senaryodaki diðer boþluklardan biridir.

Zaten Sekreter Sinem, bir yazarýn iþlerini yapan biri olarak deðil de görüntüsü ve yaptýklarýyla filme biraz erotizm katmak için var gibi. Bu alýnan ödül seviþme sahnesine ve batý tarzý anlayýþýn fazlasýyla vurgulanmasýna mý verildi?


Figüran azlýðýndan olsa gerek Mahir gece vapura biniyor. Vapurda kimsecikler yok. Issýz bir ada gibi vapur. Perdeci, vapurda bir iki koltuða birilerini oturtsa da Mahir'i özel yolcu statüsünden kurtarsaydý.

Yanlýþ Zaman Yolcularý hakkýnda daha çok þey söylenebilir ancak yazý uzadýkça uzuyor. Perdeci'nin Sinem'e söylettiði gibi karakterler hayatýn dýþýnda ve filme hiç oturmamýþlar. Yapay kalmýþlardýr. Oyunculuklarýn zayýf oluþu, ayrýntýlarýn iyi analiz edilememesi filmi baþarýsýz hale getirmiþtir. Daha kaliteli ve iyi oyuncularla, kurgudaki eksiklerin giderilmesiyle iyi bir film çýkabilirdi. Hem yönetmenlik hem de senaryonun üstesinden gelmek herkesin yapabileceði bir þey deðildir.



Osman Tatlý

suskunsinemayazilari@hotmail.com