New York’ta Beþ Minare'nin, aksiyon sahneleri, kurgusu ve oyunculuklarýyla Türk sinemasýnýn geliþiminin ayak sesini gürleþtirdiðini rahatlýkla söyleyebiliriz. Ancak, Türk yönetmenlerine has aceleciliðin getirdiði hatalar dizisi Kýrmýzýgül’de de yansýmalarýný fazlasýyla gösteriyor.. Hareketli, gizemli bir o kadar düz kurgu imajý veren filmin þaþýrtýcýlýðý ve seyircinin tahminlerini alt üst edebilcek kurgusu Kýrmýzýgül tarafýndan maalesef aceleciliðin kurbaný olmaktan kendini kurtaramamýþ.

Film temasal tartýþmalara kurban edilmeye çalýþýldý ve siyasi açýlýmýn gölgesinde kaldý Kýrmýzýgül’ün Türk sinemasýna katkýlarý göz ardý edilmeye çalýþýlýyor. Bir de geçmiþten bugüne gelen olumsuz imajý hedefin sapmasýný kolaylaþtýran nedenlerin baþýnda geliyor.

Hâlbuki oyunculuðu ve senaryolarýyla sürekli kendini geliþtiren, kendini aþmaya , iyi oyuncularla iþ yapmaya çalýþan bir Kýrmýzýgül var. Sinema eleþtirmenlerinin duygusal yaklaþýmlarý bir kenara býrakarak, filmi hak ettiði sinema kriterleriyle deðerlendirmeleri gerekiyor.

Duygusal ve açýlým eksenli bir anlayýþý kenara býrakarak filmin eksi ve artýlarýyla analizini aþaðýda vermeye çalýþalým.

New York’ta Beþ Minare(NYBM), kurgusu saðlam baþlayýp sonradan tökezleyen bir senaryonun kurbanýn oluþunun altýnda Kýrmýzýgül’ün mesaj kaygýsýnýn ön plana çýkarmasý ve senaryonun detaylarýyla fazla ilgilenmemesinin etkisi fazla. Ancak bu önemsenmeyen ayrýntýlar film ilerledikçe seyircide rahatsýzlýk uyandýrdýðý gibi filmin kompozisyonunu bozmaktadýr. Kompozisyonu bozulan film yamalý bohçaya dönebilmektedir. Kýrmýzýgül’ün NYBM’si de yer yer yamalý bohça izlenimi býrakmakta.

Þehrin ortasýnda, gündüz gerçekleþtirilen operasyon, Hacý Gümüþ’ün yakalanmasý esnasýnda eþ zamanlý gerçekleþtirilen gösterim etkileyici bir izlenim yaratsa da sonrasýnda gelen kurgu ayný etkileyiciliði ve kurgu saðlamlýðýný bulamadýðýmýzý filmin tadýnýn ara ara kaybolduðu kareler bundan sonra gelmektedir.

Gelelim yamalý bohçanýn, rengârenk parçalarýnýn matlaþmasýna:

Cemaat içine sýzdýrýlan muhbir, cemaatin güvenini kazanarak, cemaatin aktif ve saygý duyulan bir üyesi olmayý baþaran Fýrat, Ýngilizce bilmemesine, yurt dýþý operasyon tecrübesi olmamasýna ve en önemlisi cemaat içinde önemli bir konumda iken saçýný sakalýný keserek Amerika’ya gönderilmesi filmin daha baþlarda ayrýntýlar üzerinde durmadýðýný göstermektedir. Nitekim cemaat merak etmeyecek mi kayýplara karþýn üyelerini? Sadece þüpheli birini getirmek adýna Fýrat’týn kimliðinin deþifre edilmesi pek mantýklý görünmüyor?

Hacý Gümüþ’ün kaçmasýndan sonra, Türk polisi ve Amerikan polisi arasýndaki farký göstermek adýna komiklikler dizisi filmin acýnacak noktasýdýr. Ne adýna yapýldýðýný anlamadýðým ama Amerikan polisinin(FBI) masum, insan haklarýný sonuna kadar koruyan, iþkence etmeyen, hakaret etmeyen, suçlulara gayet saygýlý, medeni sorgu tekniklerini kullanan, haksýz yere þüphelinin yakýnlarýný gözaltýna almak yerine, evlerine dinleyici yerleþtirilmesi ve takip edilmesi gibi yaklaþýmlar Amerika’nýn ne kadar masum bir devlet olduðunu gösterirken; Türk polisinin aksine iþkence etmekten tutunda insan haklarýný ihlal eden bir tutum sergiledikleri karþýlaþtýrmasý ne kadar gerçekçidir. Evet, Türkiye’deki iþkence ve insan haklarý ihlali inkâr edilemez ama Amerika’nýn sütten çýkmýþ ak kaþýt olmadýðý gerçeði de göz ardý edilmemelidir. Kýrmýzýgül, kýyaslama yolunu yanlýþ motifler üzerinden yaptýðýnýn altýný çizmek gerekir. Amerika’nýn dünyanýn çeþitli yerlerde yarattýðý yýkýmlar, ölümler, iþkenceler gerek bugünün gerekse geçmiþindeki örnekler diz boyuyken Kýrmýzýgül’ün kirlenmiþ Amerika’yý paklama uðraþýný anlamak zorlaþýyor…

Deccal’ýn ekranda görülmesi ile yakalanmasý, Fýrat’ýn soyadýný deðiþtirdiði gerçeðin ortaya çýktýðý kareler filmin aksiyan yönlerinin tavan yaptýðý bölümlerdir. Bunlar üzerinde çalýþýlmadýðý sýrf bir an önce filmi bitirelim edasýyla hareket edildiðini gösteriyor.

Dikkat Çeken bir konu da Hacý Gümüþ’ün bilmem kaç yýllýk karýsýnýn Türkçe bilmemesidir. Öðrenmemiþ olmasýdýr. Tuhaf deðil mi Hacý Gümüþ Ýngilizceyi ana dili kadar iyi konuþurken, karýsý, kýzý, dostlarý tek kelime Türkçe bilmezler. Bunun nasýl yorumlanmasýný seyirciye býrakmak istiyorum.

Son olarak þiddet karþý olan, iyilikten, merhametten bahseden, insanlarý incitmekten korkan Hacý Gümüþ’ün dostlarýnýn silahlý bir örgüt edasýyla hareket etmeleri yine filmin yamalarýndandýr. Belki seyirciyi yanýltmak, Hacý Gümüþ’ün suçludur imajý verilmek istense de film çok ilerlemeden bu yanýlgýyý zaten ortadan kaldýrýyor. Dolaysýyla hacý Gümüþ’ün bir örgüt lideri olduðu savýný film kendi kendine çürütüyor. Seyircinin ayrýntýlarda aramasýna gerek kalmýyor.

Bu örnekler filmin matlaþtýran örnekler olurken, Fýrat’týn oyunculuðundaki durgunluk, Anadolu delikanlýsýnýn dik baþlýlýðý, deðiþmeyen sert mimiklerinin yanýnda çaresiz yüz ifadesi, kafa karýþýklýðýnýn getirdiði kiþilik görüntüsü Kýrmýzýgül’ün diðer filmlerdeki karakterini fazlasýyla anýmsatýyor. Karaktere göre oyunculuðunu geliþtirmediðini görüyoruz. Kýrmýzýgül’ün sürekli durgun bir karakter görüntüsü sýnýfsal farklýlýðýn getirdiði bir çatýþmayý yansýtsa da filmlerdeki oyunculuklarýna yansýtmasýnýn bir anlamý olmadýðý sinema dilinin gerçeðidir. Kýrmýzýgül, yapacaðý diðer filmlerde Mahsun Kýrmýzýgül’ü oynamayý býrakmalý, oynayacaðý karakteri oynamak için oyunculuðunu geliþtirmesi gerekmelidir. Ve Kýrmýzýgül, filmlerinde ezilmiþ, masum, duygulu, içli, Anadolu delikanlýsý rolünü artýk bir kenara býrakmalýdýr.

Fýrat’ýn film boyunca baþarýlý bulduðum tek kare Bitlis’e gidiþ yolculuðunda Hacý Gümüþ’ün oðlum derken Fýrat’ýn sert bakýþlarýn kafasýnýn çevirmesiyle tebessüme dönüþmesidir…

Filmin þaþýrtýcý ve sürpriz sahnesi, kurgudaki geliþmiþlik final sahnesidir. Beklenmeyen bir sonla seyirci tatmin edilse de bu orijinal final buluþun Kýrmýzýgül’ün mesaj kaygýsýnda ortaya çýkan bir buluþ olduðunu da söylemek gerekir. Mesaj kaygýsý filmi farklý bir sonla bitmesini saðlamýþ.

Kýrmýzýgül, mesaj kaygýsýyla beraber kendine özgü bir sinema dili oluþturduðu takdir de Türkiye’nin ve Dünyanýn saygý duyulacaðý yönetmen adaylardan biri olma yolunda ilerleyecektir. Yeter ki mesaj kaygýsýnýn yanýnda yukarda belirtmeye çalýþtýðýmýz detaylarýn ciddiye alýnsýn. Þayet kurgu, sinema dili ve mesaj kaygýsýnýn dengeli bir araya geldiði bir Kýrmýzýgül Filmi Oscar alma þansýný zorlayacaktýr. Bu bir kehanet deðil, Türk sinemasýnýn geldiði yerinin manzarasýdýr.


Not: Bu yazý Mahsun Kýrmýzýgül’den Açýlýma Destek Filmi baþlýklý yazýnýn devamýdýr.


Osman Tatlý
suskunsinemayazilari@hotmail.com
www.suskunsinemayazilari.com
www.sinemaelestirisi.com