Geçen hafta kitap oburu gazeteden bir arkadaþýmla birlikte Bomonti’de þirin, küçük bir mekânda kitap mezadýna katýldýk. Mezatta insanlarýn sýrf kitap almak için birbiriyle çekiþmesini seyretmek açýkçasý çok hoþuma gitti. Unutulmaya yüz tutmuþ bu eserlerin talep görüyor olmasý çok sevindirici..

Peki, mezatta ben ne yaptým?

Ýçeriye girmeden önce “bakarým, seyrederim, keyfalmaya çalýþýrým” desem de 32 adet kitap satýn alýp çýktým. Eve girince de odamda kitaplarýn tasnifini yapýp tek tek ayýrdým. Ancak aldýðým kitaplar içinde þimdiye kadar kitaplýðýmda hiç yer vermediðim bir yazarýn eserlerine rastladým. Ahmet Yaþar Ocak imzasýný taþýyan bu kitaplarý okudukça resmen kitaplarýn içine hapsoldum. Bugüne kadar hocadan ve eserlerinden haberdar olmayýþýmý büyük bir kayýp olarak görüyorum…

Her ne ise, iþte aldýðým kitaplardan biri Kitap Yayýnevi’ndendi ve “Ortaçaðlar Anadolu’sunda Ýslâm’ýn Ayak Ýzleri” adýný taþýyordu. Hocanýn diðer kitaplarý da Timaþ Yayýnevinden çýkmýþ: Türkiye Sosyal Tarihinde Ýslâm’ýn Macerasý ve Osmanlý Sufiliðine Bakýþlar üzerine. Bu üç kitap da “Makaleler-Araþtýrmalar” alt baþlýðýný taþýyor. Hem Türkiye’nin sosyal tarihinde Ýslâm’ýn yerine dair son derece önemli tespitleri barýndýran, hem de Ahmet Yaþar Ocak hocanýn düþünce dünyasýna ýþýk tutan, makalelerin bir araya getirildiði kýymetli eserler…

Bu arada Ahmet Yaþar Ocak, 1945 yýlýnda Yozgat’ta doðmuþ. Türk akademisyen, tarihçi, yazarlarýmýzdan biri. Kendisi, Türk Tarih Kurumu ve Türkiye Bilimler Akademisi þeref üyesi. Hoca, 2015 yýlýnda Türkiye Cumhurbaþkanlýðý Kültür ve Sanat Büyük Ödülü’ne de layýk görülmüþ. Ýlahiyat öðreniminin ardýndan Ý.Ü. Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü’nü bitiren ve doktorasýný Strasbourg Üniversitesi Beþerî Bilimler Fakültesi’nde Prof. Ýrene Melikoff yönetiminde Babaîler isyaný üzerine yapan Yaþar Hoca, Anadolu’nun dinî ve sosyal tarihi üzerine çalýþmaya Fuat Köprülü ve Abdülbaki Gölpýnarlý’nýn býraktýklarý yerden devam etmiþ. Hocanýn ilgilendiði meseleleri þöyle bir inceleyince özellikle seçtiði alanlar üzerine hiç kimsenin çalýþma yapmamasý þaþýrtýcý geldi bana. Bu yüzden hocanýn eserlerinin Türkiye’de yaþanan çoðu meselelerin doðru okunup yorumlanabilmesi için okunmasý gerektiðini düþünüyorum..

Evet, Türkiye’nin “dinî tarihi” üzerine ilk çalýþmalarý internette þöyle bir araþtýrýnca Fuat Köprülü, Abdülbaki Gölpýnarlý ve Türk tarih profesörü ve Osman Turan hocalarýn yaptýðýný görüyoruz. Bu kalemlerin haricinde birkaç isim dýþýnda araþtýran insanlarýn olmamasý da oldukça þaþýrtýcý. Prof. Dr. Ahmet Yaþar Ocak da burada haklý olarak Türk tarihçiliðinin ve tarihçilerinin Osmanlý siyasî kurumlarýný, idarî ve sosyo-ekonomik yapýsýný araþtýrýrken gösterdiði performansý, bu alanda gösterememiþ olmasýndan dolayý üzüntü ile bahsediyor.

Türklerin Ýslâm’la iliþkisi, Ahmet hocaya göre, Türk tarihinin ve tarihçiliðinin en çetin problematiði olmasýna raðmen en az çalýþýlan alan içinde yer alýyor. Türkiye tarihçileri, yalnýz tarih ilmi açýsýndan deðil, “belki daha fazla, yaþayan kültür ve içinde bocalanan aktüel problemler açýsýndan çok mühim olan” bu alana nedense pek ilgi göstermemiþler. Esasen bu alan sadece tarihçileri deðil, en az onlar kadar sosyologlarý, antropologlarý, sosyal psikologlarý, halkbilimcileri, hatta felsefecileri yakýndan ilgilendirmeli deðil miydi? Ama ne yazýk ki hiç biri alan üzerine ilgi göstermemiþler.

Yaþar Hoca’ya göre, Türk üniversiteleri, Tanzimat’tan ki özellikle Cumhuriyet’in baþýndan beri yönetici elitle halkýn büyük çoðunluðu arasýnda yaþanmakta olan kültür çatýþmasýnýn temelindeki “Ýslâm” problemini görmemeyi tercih etmiþler. Bu tuhaf durumu özellikle kaleme alan Yaþar Hoca, Türkiye Sosyal Tarihinde Ýslâm’ýn Macerasý adlý kitabýnda bir araya getirdiði makalelerinde, üniversitelerin yanýna bile yaklaþmaktan çekindiði söz konusu meseleleri bir kanaviçe gibi ilmek ilmek dokuyarak tartýþmaya açýyor.

Türkiye tarihinin, 13. yüzyýldan günümüze uzanan, görünüþte siyasî ve kültürel, ama temelinde Cumhuriyet’in kurulduðu tarihten sonra üzeri kapatýlmak istenen bu can alýcý meseleleri günümüz üniversitelerinin görmüyor oluþu da hayret verici.

Açýkçasý Yaþar Ocak Hoca günümüzde, Ýslâm etrafýnda, merkezle çevre arasýnda bir tür gecikmiþ “satýhaltý” hesaplaþmanýn yaþandýðýný düþünüyor ve bu hesaplaþmanýn tarihî arka planýný kurcalýyor. “Ýnanç ve Ýdeoloji”, “Ýslâm ve Modernite” baþlýðýyla kaleme aldýðý iki bölümden meydana gelen birinci kitaptaki makalelerin baþlýðýna bakýnca Yaþar Ocak Hoca’nýn hangi meselelerle uðraþtýðý hakkýnda fikir vermiþ olurum.

Bunlar:

“Türk ve Türkiye Tarihinde Ýslâm’ý Çalýþmak Yahut Arý Kovanýna Çomak Sokmak”,
“Kutb ve Ýsyan: Osmanlý Mehdici Hareketlerinin Ýdeolojik Arka Planý ve Buna Muhalefet Problemi”,
“Bektaþi Menakýbnamelerinde Tenasüh Ýnancý”,
“Türkiye Selçuklularý ve Ýslâm”,
“Türkiye, Üniversiteler ve Sosyal Bilimler”…
Diðer taraftan “Osmanlý Sufiliðine Bakýþlar” adlý eserinde ise, önceki kitaptaki meselelerin daha da özüne inerek ele alýndýðý makaleler yer alýyor. Bunlar da; dinî tarihimizin Sarý Saltuk, Þeyh Hüseyn-i Ahlatî, Bünyamin-i Ayaþî, Ýsmail Maþukî gibi bazý önemli figürleriyle Kalenderiler, Bektaþiler, Bayrami Melamileri gibi zümreler hakkýnda yazýlmýþ makaleler. Kitap Yayýnevi’nin çýkardýðý, “Ortaçað Anadolu’sunda Ýslâm’ýn Ayak Ýzleri; Selçuklu Dönemi” adlý eserinde ise, Yaþar Hoca’nýn ayný meseleleri Selçuklu dönemine yoðunlaþarak ele aldýðý 18 makaleden oluþuyor. Kendi alanýnda bir marka olan ve dünya çapýnda bir tarihçi olan Ahmet Yaþar Ocak’ýn yayýmlanmýþ kitaplarýný ve diðer eserlerini Wikipedia’dan sizler de bakýp inceleyebilirsiniz.

Ancak ilk fýrsatta:

Babailer Ýsyaný yahut Aleviliðin Tarihsel Altyapýsý, Dergâh Yay., Ýstanbul 1996, 2000
Bektaþi Menakibnamelerinde Ýslâm Öncesi Ýnanç Motifleri, Ýletiþim Yay. 2002.
Ýslam Türk Ýnançlarýnda Hýzýr yahut Hýzýr Ýlyas Kültü, TKAE. Yay., Ankara, 1999.
Osmanlý Ýmparatorluðunda Marjinal Sûfîlik: Kalenderîler, TTK. Yay., Ankara 1992, 1999.
Türkler, Türkiye ve Ýslâm, Ýletiþim Yay., Ýstanbul, 2003
Türk Sufîliðine Bakýþlar, Ýletiþim Yay., Ýstanbul, 2003
Osmanlý Toplumunda Zýndýklar ve Mülhidler, Tarih Vakfý Yurt Yay., Ýstanbul, 2003.
Alevi ve Bektaþi Ýnançlarýnýn Ýslâm Öncesi Temelleri, Ýletiþim Yay., 2002
Türk Folkloründe Kesik Baþ, TKAE. Yay., Ankara 1989.
Osmanlý Toplumunda Tasavvuf ve Sufiler (Edit.), T.T.K. Yayýnlarý, Ankara, 2006
Sarý Saltýk: Popüler Ýslamýn Balkanlar’daki Destânî Öncüsü, TTK. Yay., Ankara 2003.
Osmanlý Ýmparatorluðu ve Ýslam, Alfa Yayýnlarý, 2021
Tasavvuf, Velâyet ve Kâinatýn Görünmez Yöneticileri, Alfa Yayýnlarý, 2021
eserlerinin peþine düþtüm, okumak için sabýrsýzlanýyorum.

Son tahlilde Ahmet Yaþar Ocak Hoca’nýn ortaya koyduðu eserleri ülkem için büyük bir kazaným olarak görüyorum. Bugün Türkiye’de çözüm bulunamayan meselelerin çözüme kavuþmasý için eserlerini herkese tavsiye ediyorum.

Kalýn saðlýcakla…