Geceler ve Gündüzler : Prof. Dr. Özdemir Nutku

“Ben Bu Oyunla Öğrencilerimi Pazarladım”

Seval Deniz Karahaliloğlu

İyilik ve kötülük. Siyah ve beyaz. Olumlu ve olumsuz. Sevinç ve keder. Dünya bu zıt kavramlar arasında bir yerde duruyor. Tıpkı “Geceler ve Gündüzler” de olduğu gibi. Hayat, bu iki zıt uçlar arasındaki savrulmaların bileşkesi. Böyle olunca kıssadan hisse ortaya “Geceler ve Gündüzler” çıkıyor.

Bir an mutluluk, sonrasında keskin bir acı. Tıpkı yaşamda olduğu gibi. Küçük öyküler bunlar. Büyük oyunlardan küçük tablolar. Oyunun yazarı William Shakespeare olunca, büyük ustanın eserlerini dilimize en iyi uyarlayan başka büyük bir usta geliyor akla. Hocaların hocası Prof. Dr. Özdemir Nutku.

Sahneye koyduğu her oyunla, her geçen gün daha çok gençleşen hoca “Geceler ve Gündüzler” oyunuyla inanılmaz bir keyif sunuyor izleyenlere. Yer İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Özdemir Nutku Sahnesi. Sahne Sanatları Deneme Topluluğu oyuncuları William Shakespeare’in eserlerinden oluşan bir kolajla İzmir seyircisinin karşısına çıkıyor. “ III. Richard”, “Beğendiğiniz Gibi”, “Romeo ve Juliet”, “12. Gece”, “Bir Yaz Dönümü Gecesi Rüyası”, “Macbeth”, “Hırçın Kız”, “Hamlet”, “İki Soylu Akraba” ve “Venedik Taciri”’nden alınmış tablolar izliyoruz art arda.

Hocanın dediği gibi bu oyunda “herkes başrolde”. Geleceğin yıldızları parlıyor sahnede. Çok bilinen ve defalarca sahnelenmiş olan eserleri tekrar sahneye koymak risklidir. Bilinene yenilik getirmek neredeyse imkansız. İşte bu noktada, yönetmenin dehası ve ustalığı devreye girer. Yaratıcılık, sahnelemedeki ince ayar, kendi oyunculuk dilini geliştirmek, sanki ilk defa izleniyormuşçasına damaklarda tat bırakabilme ustalığı ve bütün bunları yaparken eserin özünü de kaçırmamak. Sırat köprüsünde dans etmek gibi bir şey. Sahne Sanatları Deneme Topluluğu oyuncuları sahnede sırat köprüsünden geçiyorlar. Hem en iyisini yapma çabası hem de gelecek vaat eden oyunculukla sokağa çıkma fırsatını yakalamaya çalışıyorlar. Genel olarak bütün oyuncular iyi. Bazı isimleriyse gelecekte daha sık duyacağız.
     
Özdemir Hoca neden böyle bir oyun sahneleme gereği duymuş diye düşünmekten kendimi alamadım. Sorduğumda, gülerek “Ben bu oyunla öğrencilerimi pazarladım” deyince tatlı bir sohbetin de kapısı açılmış oldu.

SDK – Neden özellikle “Geceler ve Gündüzler” oyunu ?
Özdemir Nutku – Diğer oyunlarda rol dağılımında bazı oyuncular daha önemli bazıları daha az önemli roller üstlenir. Bu oyunda, herkes aynı derecede önemli roller üstleniyor. Egomu arkaya atarak öğrencilerimi ön plana çektim. Burada amaç, yönetmenin değil oyuncuların kendini göstermesi. Öğrencilerin bir Shakespeare oyununun nasıl sahnelendiğini görmesini istedim. Kolaj yaparken herkes önemli roller oynuyor. Rol dağılımı eşit ağırlıkta oldu.

SDK – Shakespeare’in çok bilinen oyunlarını tekrar sahnelemek riskli, değil mi? Oyunu sahneye koyarken nasıl bir yol izlediniz?
Özdemir Nutku- Normal, doğal bir mizansen yaptım. Oyunda mümkün olduğu kadar orijinal atmosferi vermeye çalıştık. Daha çok kodlara önem verdik. Bütün oyunlarda oyuncuların yoruma göre değişen kodları vardır. Seyirciyle iletişimi sağlayan sahne diline önem verdik. Shakespeare “yüceltilmiş dil” dediğimiz şiirsel bir dil, kafiyeli bir dil kullanır. Onu konuşma diline çevirdik. Mesela “Bir Yaz Dönümü Gecesi Rüyası”nda esnaf oyunu çıkartırken sokağın doğal dilini kullanır. Dediğim gibi doğallığa önem verdik. Çok abartılı bir makyaj anlayışı izlemedik. Dekor, kostüm ve aksesuarları öğrenciler kendileri yaptılar ve oyunu çok ucuza mal ettik. Bu oyun, sahne uygulama dersinin de bir sonucu olarak ortaya çıktı. Oyuncular, dramaturglar, tasarımcılar birlikte kolektif çalışmayı öğreniyorlar. Sorumluluk alarak, hep birlikte ortaya güzel bir eser çıkarmanın tadına vardılar.

SDK – Farklılığı nasıl yakaladınız?
Özdemir Nutku - Küçük ayrıntılar çok önemli. “Bir Yaz Dönümü Gecesi Rüyası”nda Aslanın kükremesinden sonra seyircilere dönerek selam verip sahneyi terk etmesi. “12. Gecede” Şövalye Andrew’un durdurulamayan kahkahası. Oyuncakların tepesine bastığınızda duyabileceğiniz bir gülüş. Mekanik, aptal bir gülüş. Kendine getirebilmek için tokatlamak gerekiyor. Yine “Bir Yaz Gecesi Rüyasında” Piremus’un selam verip ölmesi. Tizbe, Piremus’un cesedi üzerinde sözde dövünürken sahte göğsünün patlamasıyla böğürmeye başlaması. İki sahne arasında, orman cini Peck ışığı bir oyun kişisi gibi kullanarak dans eder, sahneye parende atarak girer ve parende atarak çıkar.

SDK – Burada oyunlardaki karakterler duruşlarıyla, bazen makyajları ya da küçük jestleriyle ön plana çıkıyor. Mesela ilk akla gelenler hangileri olabilir?
Özdemir Nutku – İlk akla gelenlerden biri Tizbe. Grotesk bir figür. Saçı sakalı çok belirgin olmasına karşın sarışın lüle lüle saçlarla ortaya çıkar. Abartılı balon göğüsleri dövünürken patlar. Dövünüp ağlarken göğsü patladığında böğürmeye başlar. Ayrıca oyunun akışı içinde iki sahne arasındaki bağlantılara da önem verdik. Sahne bağlantılarından biri de “Beğendiğiniz Gibi” den Jacques’ın Tiradı oldu. İnsan hayatından yedi perdeyi anlatır. “Venedik Taciri”’nde Lancelot Gobo’nun efendisinde kaçmaya çalıştığı sahnede, yukarıdan sahneye bir çarşaf sarkıtması ve çarşafa tutunarak inmesi. Vicdan ile şeytanın çatışmasını, vücut dilini ustalıkla kullanarak vermesi. “12. Gece”’de soytarı Feste’nin sürekli olarak sarımsak yemesi. “Nefesi biberli kokardı” repliğine gönderme olarak soytarı Feste hoşuna gitmeyen bir mesele karşısında önce sarımsak yer ve nefesini hohlayarak Sır Andrew ve Sır Toby’nin suratına doğru üfler. Tabi bu durumda Sır Andrew ve Sır Toby perişan olurlar. Burada Sır Andrew tam bir “aptal şövalyesi” Batıda ona “halı şövalyesi” de denir. Hayatında hiç savaşa gitmemiş. Hiç kılıç çekmemiş. Kılıcını çekmeye çalıştığında kılıç bir türlü kınından çıkmaz. Çünkü kılıcını hiç kullanmamıştır. “Bir Yaz Gecesi Rüyası”nda Aslan karakteri kendisinden korkar. III.Richard’ın küstah tavrı. Lady Ann’i baştan çıkarma sahnesinde sergilediği baskın tavır. Zeki, çok zeki, ağzı çok iyi laf yapan karanlık bir tip olarak karşımıza çıkıyor. Şeytani bir çekiciliği var. Nerdeyse karizmatik. “Köpekler bile beni görse kokudan havlardı” diyen bir adam. Kocasının cesedi henüz soğumamış olan Lady Ann’i baştan çıkarmayı başarıyor.Üstelik babasını da öldürmüş.

SDK – “Geceler ve Gündüzler” zengin bir oyun. Sadece Shakespeare’in oyunlarından seçilmiş tabloları değil aynı zamanda dansları ve müziğiyle de ön plana çıkıyor öyle değil mi?
Özdemir Nutku – “İki Soylu Akraba”’da Tarantella’yı izleyebilirsiniz. Köylülerin Mayıs eğlenceleri için yaptıkları dansı anlatır. Macbeth’de üç cadının sahnesi. O sahnede cadılar dans eder. Sibel Erdenk Hoca bunu çok güzel uyarlayarak bu sahneyi dans diline çevirdi. Dediğim gibi sahneler arasındaki bağlantıları da gözettik. İki sahne arasında, orman cini Peck’ın dansını koyduk. Sahneye giriş çıkışlarını parende atmasının yanı sıra şıpakat atarak bacaklarını iki yana açarak oturması oyunu zenginleştiren öğeler. Oyunun akışı içinde, Onur Şirin’in bestelediği “Frengili Kazlar”’ı Ceyhun Tutal, “Nereye Gidersiniz Böyle” isimli parçayı Aslı Menaz ve Memetcan Diper de “Ey Sevgilim” isimli şarkıları seslendiriyorlar.

SDK – Bu oyun için bulduğunuz özel hareketler oldu mu?
Özdemir Nutku – “12. Gece” bölümünde sahneyi terk etmeden hemen önce, Sır Andrew, Sır Toby’nin sırtına atlar. Sır Andrew’un ayaklarına da soytarı Feste oturur. Ve sahnede böyle üçlü olarak yürürler ve dönerler. Bu çocukların bulduğu ve oyuna koyduğumuz bir hareketti. Büyük alkış alan bu üçlü hareketi yapabilmek için oyuncular çok uzun süre çalıştılar.

SDK – Sahne seçimlerini hangi düşünceden yola çıkarak gerçekleştirdiniz?
Özdemir Nutku – Sahnede oyuncuların çizdiği kompozisyonların niteliği, can verdikleri karakterlerin başarısı sahne seçimlerimde birinci derecede rol oynadı. Öğrencilerin sahne üzerinde güzel bir şekilde getirdikleri bölümleri oyunun içine katarken devamlılıktan ziyade ortaya çıkan estetik haz ve tiyatro tadı önemsendi.

SDK – Oyuncuların sahne üzerindeki çalışmasını değerlendirebilir misiniz?
Özdemir Nutku – İçlerinde gayet güzel yorum yapanlar ve işini çok ciddiye alanlar var ve bunlar çoğunlukta.

Hocanın “Geceler ve Gündüzler” oyunun kitapçığında yazdığı gibi “Yaşamı ve insan ilişkilerini olağanüstü bir duyarlıkla verebilen bir deha olan Shakespeare’in komedyalarından tragedyalarına ve tarihsel oyunlarına kadar bütün oyunları, oyunculuk açısından üstün bir çaba, yetenek ve teknik gerektirir. Bu açıdan, her oyuncu adayının, sonra da her oyuncunun kendi ustalığını denemesi için Shakespeare oynamasında büyük yarar vardır

Oyunda ışık yerinde kullanılarak, oyuna derinlik ve zenginlik katmış. Abdullah Uyan’ın ışığı kullanımdaki ustalığı göz ardı edilemez. Oyuncular, halı şövalyesi Sır Andrew’da Tevfik Şahin, III.Richard’da İbrahim Güngör, soytarı Feste, Piremus ve Lancelot Gobo’da Memetcan Diper, Sır Toby’de Osman Murat Erten, Tizbe’de Onur Şirin, Aslan ve kahya Malvolio’da Elvan Demirez, orman cini Peck’de Sevi Yılmaz, Macbeth’in üç cadısı Burcu Olgun Altay, Ceren Bekdemir ve Işıl Keskin dikkat çeken isimler olarak akılda kalıyor.

Dekoru, kostümü, aksesuarları, makyajı, dansları, müziği, afiş tasarımı, oyun kitapçığı, oyunculuğu ve mükemmel ışık kullanımıyla “Geceler ve Gündüzler” görülmesi gereken bir görsel şölene dönüşüyor.

Son söz büyük usta William Shakespeare’in. “Yeter ki Sonu İyi Bitsin”’de dediği gibi,

“Alkışlarınız, aranıza alıp seyirci yapacak bizleri
Alkışladığınız için, bize katılıp oyuncu yapacak sizleri;
O güzel elleriniz bizim olsun, alın yüreklerimizi.”