Çocuklara ve Yüreði Her Daim Çocuk Kalanlara Masallar: Fýndýkkýran Balesi

Seval Deniz Karahaliloðlu

Lapa lapa yaðan kar, parlak kaðýtlara sarýlý yýlbaþý hediyeleri ve Fýndýkkýran Balesi. Ýþte yeni yýlý simgeleyen üç belirgin özellik. Yeni yýl geldiðinde, dünyadaki bütün bale topluluklarý normal programlarýný askýya alýr. Ne yapar eder, Fýndýkkýran Balesini sahneye koyarlar ve bu masal balesi kýþ sezonu boyunca sahnelenir. Neden mi? Çok basit. Fýndýkkýran Balesi yeni yýlý simgeler de ondan. Hatta klasik, cývýl cývýl yapýsýyla Fýndýkkýran Balesi daha çok çocuklara bir armaðan olarak düþünülür ve dünyadaki bütün bale topluluklarý tarafýndan hemen Christmas öncesinde sahneye konur ve Aralýk ile Ocak aylarý boyunca sahnelenmeye devam eder. Bizde de bu gelenek bozulmadý ve Ýzmir Devlet Opera ve Balesi, Fýndýkkýran’ý çocuklara yeni yýl hediyesi olarak hazýrladý.

Fýndýkkýran Balesi hem sahneleniþi hem de yapýsý itibariyle cývýl cývýl bir bale. Mutlu sonla biten balede dans edenlerin neþesi bütün salonu sarýyor, izleyiciye yansýyor. Hikaye, yýlbaþý akþamý Clara’larýn evinde baþlar. Balede, yeni yýl için bir araya gelen aile büyükleri, akrabalar ve çocuklarýn katýldýðý yeni yýl kutlamalarýna tanýk oluruz. Daha sonra, bir aile büyüðü tarafýndan Clara’ya hediye olarak tahta bir fýndýkkýran verilir. Gecenin sonunda, Clara odasýna çekilir ve elindeki tahta fýndýkkýranla uykuya dalar. Rüyasýnda Fýndýkkýran canlanarak yakýþýklý bir Prense dönüþür ve bale Clara ile Prensin oyuncaklar ülkesine yaptýklarý maceralý yolculuklarý konu alýr. Eðlenceli masal atmosferiyle Fýndýkkýran Balesi, tam çocuklara yönelik bir eser. Bale danslarý, kostümleri, aksesuarlarý ve özellikle kuklalarý ile görsel bir þölene dönüþüyor.

Balenin müzikleri ünlü Rus bestecisi Peter Ýlyiç Tchaikovsky’e ait. Fýndýkkýran Bale müziði bütün dünyada en güzel bale müzikleri arasýnda kabul edilir. Çünkü bu parçalar müzikal ritimleri, yansýttýklarý renkli tonlarý, kývrak melodileri ile konserlerde en çok seslendirilen ve sevilerek dinlenen orkestra eserleri olarak bilinir. Dünyanýn seçkin senfoni orkestralarýnýn, yýlbaþý konserlerinde yer verdiði “Fýndýkkýran Suiti”, “Arap Danslarý” ve “Çin Danslarý” gibi bölümler yýlbaþý konser repertuarýnýn vazgeçilmezleri arasýnda yer alýr. Balede müzikleri, Þef Ercan Yenal yönetimindeki Ýzmir Devlet Opera ve Balesi Orkestrasý seslendiriyor. Burada Ýzmir Devlet Opera ve Balesi Orkestrasýna dikkat. Yetenekleri tartýþýlmaz sanatçýlarý ve baþarýlý seslendirmesiyle Ýzmir Devlet Opera ve Balesi Orkestrasý baþlý baþýna bir müzik ziyafeti çekiyor. Tabii burada yýllarýn deneyimini ve birikimini konuþturan usta Orkestra Þefi Ercan Yenal’ýn katkýsý inkar edilemez.

Fýndýkkýran Balesinde Ýzmir Devlet Opera ve Balesi çocuk dansçýlarý ve konservatuar son sýnýf öðrencileri de profesyonel olarak dans ediyorlar. Çocuklar ve gençler için profesyonel dansçýlarla beraber sahneye çýkmak çok önemli. Fýndýkkýran genç dansçýlar için büyük bir fýrsat. Erken yaþta profesyonel olarak dans etmeye baþlamalarý ve bu tip önemli temsillerde yer almalarý onlarýn gelecekte mesleki kariyerleri ve tecrübe edinmeleri için çok büyük bir avantaj. Bu temsillere çýkan genç dansçýlar, o havayý soluyarak, sahne atmosferini yaþayarak gerçek anlamda mesleðe adým atmýþ oluyor. Dans etmek yaþla ve enerji ile doðrudan ilgili olduðu için genç dansçýlar ne kadar çabuk profesyonel olarak dans etmeye baþlarlarsa o kadar iyi. Fýndýkkýran onlar için önemli bir fýrsat yaratýyor.

Balenin kostümlerini Sevda Aksakoðlu’na ait. Çok renkli, pastel tonlarýn hakim olduðu, simli, yaldýzlý, iþlemeli, tüllerin ve zengin aksesuarlarýn bolca kullanýldýðý tasarýmlar olarak göze çarpýyor. Yani, tam rüya atmosferini yansýtan kostümler. Ayný þekilde, aksesuarlarda çok zengin. Çocuk oyuncularýn ellerinde çeþitli oyuncaklar var. Mesela, erkek çocuklar sahneye ellerinde kýlýçlar, kýz çocuklar da bebeklerle çýkýyor.

Dekor ise alabildiðine sade. Yaldýzlý, parlak aksesuarlarýn asýlý olduðu kocaman bir yýlbaþý aðacý balenin tek dekoru gibi. Ýki perdelik balede, ‘Kar’ ve ‘Rüya’ sahnelerinin yer aldýðý dekorlarý Tayfun Çebi hazýrlýyor. Rüya atmosferinin yaratýlmasýnda ýþýðýn çok büyük payý var. Özellikle, ikinci bölümde tütüler içinde dans eden dansçýlarýn oluþturduðu büyülü ortamý ýþýktaki ustalýðý ile Oktay Kanca hazýrlýyor.

Balenin koreografisi Yuri Grigorovich’e ait. Bütün dünyada oynanan Yuri Grigorovich’in iki ayrý Fýndýkkýran Bale koreografisi var. Bunlardan biri telif ücretli olan diðeri ise tüm topluluklarýn hiçbir ücret ödemeden sahneledikleri koreografi. Burada ikinci koreografi tercih edilmiþ. Ama bir farkla, eseri sahneye koyan Özbek koreograf Ýbrahim Yusupov esere kendi koreografisini de katýyor. Yani burada iki yorumun sentezinden oluþan farklý bir koreografi var. Sonuçta, iki yorumun harmanlanmasýndan elde edilen bir bale ortaya çýkýyor.

Fýndýkkýran tam klasik bir eser. ‘Fýndýkkýran’, ‘Kuðu Gölü’, ‘Uyuyan Güzel’ bunlar tam klasik bale olarak tanýmlayacaðýmýz türe giriyor. Yani dansçýlarýn çok dikkatle dans etmeleri gereken baleler. Fýndýkkýran teknik olarak, tümüyle akademik yaklaþýmýn hakim olduðu bir bale. Mesela bir Giselle veya bir Romeo ve Jülyet’te olduðu gibi teatral bir yaklaþým yok burada. Koreografide ne varsa dansçýlar aynen harfiyen uymak zorunda. Dansçýnýn balede kendi yorumunu katmasý ‘kendine yakýþaný bulmasý’ demek olsa bile Fýndýkkýran teknik açýdan yorum kaldýrmýyor. Ama çok ince ayrýntýlarý esnetebilmek mümkün. Küçük hareketlerde çok hafif bir oynama ile dansçýlar kendi farkýndalýklarýný yaratabiliyorlar.

Fýndýkkýran Balesinde en can alýcý yerleri, dansçýlar için genelde ‘Padedü’ bölümü. Ayrýca yýldýz dansçýlarýn tek baþlarýna dans ettiði ‘Solo’ bölümleri ve izleyiciyi heyecanlandýran ‘Coda’ adý verilen final bölümü ilk akla gelenler. Coda, Padedü’nün sonu, yani final dansý ve balenin de en zor ve en güzel bölümlerinden biri olarak nitelenebilir.

Ünlü Rus besteci Çaykovski’nin ölümünden kýsa bir süre önce yazdýðý Fýndýkkýran, Alman yazar E.T.A.Hoffman’ýn halk öykülerinden derlediði “Fýndýkkýran ve Fareler Kralý” adlý eserinden alýnarak baleye uyarlanýr. Dünyada ilk kez 18 Aralýk 1892’de St.Petersburg’da Maryinsky Tiyatrosu’nda Petipa’nýn koreografisiyle sahnelenen eser, daha sonraki yýllarda Rusya’da ve Avrupa’nýn çeþitli ülkelerinde onlarca koreograf tarafýndan sahnelenmiþtir. Ýzmir Devlet Opera ve Balesi tarafýndan Aralýk ve Ocak aylarý boyunca sahnelenen eserde baþlýca rolleri Aslý Çilek, Burcu Olguner, Tolga Ýyiuyurlar, Sülün Sertoðlu, Sertan Yetkinoðlu, Olcay Tunceli, Özgür Tuncay ve Tolga Ergen üstleniyorlar.

Ýzmir Devlet Opera ve Balesi dansçýlarýnýn dans stüdyosu olarak kullandýklarý tarihi Tütün Deposu ile ilgili belirsizlik devam ediyor. Geçen Aralýk ayýnda ihaleye çýkartýlacaðý konuþulan Tütün Deposu ile ilgili geliþmeleri yürekleri aðýzlarýnda takip eden oyuncular, yaþadýklarý teknik yetersizliklere ek olarak bir de belirsizliðin getirdiði sýkýntýyý yaþýyorlar. Dansçýlarýn ellerinde var olan tek çalýþma stüdyolarýný da kaybetme ihtimalleri ve durumun halen belirsizliðini koruyor olmasý her ne kadar moral bozucu olsa da, onlar bütün bu olumsuzluklara inat Fýndýkkýran Balesi gibi özel çalýþmalarla “net bir var oluþ” sergiliyorlar.

Fýndýkkýran Balesini hala görmediyseniz bu yýl kendinize bir iyilik yapýn, Fýndýkkýran Balesi’nin sahnelendiði tarihleri ajandanýza not düþün ve biletler tükenmeden kendinize iki saatlik bir masal atmosferi hediye edin.