İki türlü düşünmek var. Birincisi 'düş' görmekle kökendaş olan bildiğimiz 'düşün'mek. Diğeri ise 'düşmek' fiilinin dönüşlü hâli olan 'düşünmek'...

Birincisi düşlerimizin sınırsızlığınca yükselmeyi, diğeri ise aşkın olandan kopup arzî olana iradi bir düşüşü ifade ediyor.

Türkçe'mizdeki "düşünmek" fiilinin bizlere sunduğu başka başka imkânları da sorguladığımız anda şaşırtıcı bir durumla karşılaşıyoruz.

Bana hangi filolog, ne kadar katılır ya da katılmaz bilmem ama bendeniz, düşüncenin kökü olan 'düş' ile 'düşmek'in kökü olan 'düş-' sözcüğünün etimolojik olarak ortak bir 'tüş' kökünden geldiğini düşünüyorum.

Bu 'tüş' kökü bugün Azerbaycan Türkçesinde de kullanıldığı anlamlarda; 'inmek, konmak ve durmak' anlamlarında kullanılan bir kelimedir.

Bu noktada 'düşünmek' fiilinin dönüşlü yapısı, düşüncenin kendi üzerine bükülen refleksif yapısını ifşa ettiği gibi, kendi düşüncesinin üzerinde durmak yani kendiliğinin farkına varmak anlamında özbilincin varlığını da ortaya koyuyor.

Kant'ın da ortaya koyduğu gibi dışsal deneyimin edinilmesi, saf benin kendini idraki ile mümkündür.

Ich denke (cogito) ile sembolleştirilen bu saf benin kendini idraki, Türkçemizdeki 'düşünmek' fiilinin dilbilgisel tahlili yoluyla bile hemen tezahür edebilmektedir.

O halde Kant'tan ve Descartes'tan çok önceleri, (belki de Antik Yunan'dan çok önce) farklı epistemik evrenlerde de olsa, benzer mevzular düşünülmüş ve 'düşünmek' fiili gibi düşünsel derinliği fazla kelimelerin inşâsıyla bu düşünceler yaşam dünyasına taşmıştır.

Dahası düşünmek fiilinde müstetir, kendi düşüncesinin ya da kendisinin üzerine 'inmek ve konmak' anlamı, Türklerin o vakitlerde, bugün bildiğimiz ve deneyimlediğimiz 'düşünme' eyleminden daha yüksek bir düşünme imkânının farkında olduklarını, insan düşünmesinin ise o yüksek düşünme imkânı karşısında bir inişe ve hatta düşüşe karşılık geldiğini de ifşa eder gibidir.